Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Văn Chương
- Nguyễn Văn Chương là nhà văn chuyên viết truyện ngắn, truyện ngụ ngôn, truyện giáo dục đạo đức cho thiếu nhi và thanh thiếu niên.
- Ông cộng tác thường xuyên với các tuyển tập văn học và sách giáo dục đời sống như Những câu chuyện bổ ích và lí thú, Hạt giống tâm hồn…
- Phong cách viết giản dị, gần gũi, nhẹ nhàng nhưng ẩn chứa nhiều bài học nhân sinh sâu sắc.
- Tác phẩm của ông thường giàu tính giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức và lối sống đẹp cho giới trẻ.
Tác phẩm: “Chuyện bên cầu”
- Xuất xứ: Trích từ tập Những câu chuyện bổ ích và lí thú – do Trần Hòa Bình và Trần Mạnh Hưởng tuyển chọn.
- Thể loại: Truyện ngắn hiện đại, mang tính giáo dục đạo đức.
- Tóm tắt nội dung:
- Hai cha con sống nghèo khó bên cầu, làm nghề sửa xe.
- Người cha vì túng quẫn đã nghĩ ra cách rải chông để phá xe người đi đường, ép họ phải vá xe để kiếm tiền.
- Tèo – đứa trẻ trong truyện – tuy nhỏ nhưng có lương tâm và lòng trắc ẩn. Em phản đối việc làm sai trái của cha bằng hành động âm thầm nhặt chông, không làm theo lời cha.
- Cuối cùng, Tèo rời khỏi cha, tự lập kiếm sống nhưng vẫn lặng lẽ giúp đỡ cha bằng cách ngăn chặn việc làm sai trái ấy.
- Giá trị nội dung:
- Phản ánh một thực tế xã hội: cuộc sống mưu sinh đầy khó khăn, dễ khiến con người sa ngã.
- Ca ngợi phẩm chất sống đẹp: lòng nhân ái, lương thiện, can đảm, dũng cảm của trẻ thơ.
- Gợi lên bài học đạo đức: “Giấy rách phải giữ lấy lề”, “Đói cho sạch, rách cho thơm”.
- Giá trị nghệ thuật:
- Kết cấu truyện ngắn gọn, tình huống giàu kịch tính.
- Xây dựng nhân vật sinh động, đặc biệt là nhân vật Tèo.
- Ngôn ngữ đối thoại tự nhiên, dễ hiểu, phù hợp với lứa tuổi thiếu niên.
Đọc hiểu văn bản Chuyện bên cầu của Nguyễn Văn Chương
CHUYỆN BÊN CẦU
__Nguyễn Văn Chương__
Một cây cầu lớn mới được bắc qua con sông chảy ven ngoài thành phố trên quốc lộ dẫn vào nội thành. Bởi vậy mới có lác đác vài hàng quán dựng lên hai bên đường. Chủ yếu là hàng giải khát.
Cha con thằng Tèo dẫn nhau ra đây làm nghề sửa xe đạp, xe máy. Thằng Tèo đang học lớp 4 thì ba nó bắt nghỉ, phụ giúp ba nó kiếm sống. Đường tuy đông xe nhưng toàn xe tốt, ít phải sửa, nên cả ngày phơi nắng, cha con nó cũng chỉ kiếm được mươi mười lăm ngàn. Cả nhà ăn một bữa không đủ. Túng quá, ba nó làm liều. Ổng mài sợi thép cho nhọn, uốn thành bàn chông ba cạnh, chiều tối lén rải ra đường. Xe đi xóc phải. Trời tối, đường xa, hàng sửa xe ít nên ba nó tha hồ mà “chặt đẹp”. Một miếng vá hai ba chục ngàn họ cũng phải đưa. Nhiều người khóc dở mếu dở vì không mang tiền. Có người bị xẹp xe đột ngột, té nhào, mặt mũi chân tay lấm máu. Thằng Tèo thấy những cảnh đó thì trong lòng ái ngại lắm, nhưng không dám nói gì.
Chiều tối, ba nó sai nó mang lon chông lén rải ra đường. Nó không rải mà đi một đoạn xa đổ hết xuống sông. Hôm sau không thấy ai vào vá xe, ổng bực lắm. Chiều xuống, ổng tự tay đi rải. Thằng Tèo lui cui đằng sau tìm nhặt. Ba nó quay lại, thấy. Ổng quát:
Thằng mất dạy. Thì ra mày báo hại tao. Mày làm vậy lấy gì ăn, hả?
Ba ơi! Ba đừng làm vậy tội chết. Con thấy người ta bị nạn, không nỡ…
Mày ngu lắm! Mày ăn bằng cái gì?
Thôi, từ mai ba khỏi phải nuôi con. Con đi bán vé số tự sống.
Được. Mày cút ngay!
Sớm hôm sau, thằng Tèo đi bán vé số cho một đại lí. Mỗi ngày nó cũng kiếm được dăm bảy ngàn, đủ hai đĩa cơm bụi và li nước mía. Nhưng cứ chiều tối, nó lại lén ra chỗ ba nó làm, gắng nhặt hết những cái chông ổng đã rải.
(Trích Những câu chuyện bổ ích và lí thú, Trần Hòa Bình, Trần Mạnh Hưởng (tuyển chọn và giới thiệu), NXB Giáo dục, 2002, tr.121)
Câu 1. Để có tiền, ba của Tèo đã là việc gì?
Câu 2. Đoạn văn sau sử dụng biện pháp tu từ nào?
Chiều tối, ba nó sai nó mang lon chông lén rải ra đường. Nó không rải mà đi một đoạn xa đổ hết xuống sông. Hôm sau không thấy ai vào vá xe, ổng bực lắm. Chiều xuống, ổng tự tay đi rải. Thằng Tèo lui cui đằng sau tìm nhặt
Câu 3. Nhân vật Tèo được khắc họa qua những yếu tố nào? Qua đó, anh/chị có nhận xét gì về tính cách của cậu bé?
Câu 4. Cảm hứng chủ đạo của văn bản là gì?
Câu 5. Bài học nào có ý nghĩa với anh/chị qua văn bản trên?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Để có tiền, ba của Tèo đã: mài sợi thép cho nhọn, uốn thành bàn chông ba cạnh, chiều tối lén rải ra đường.
Câu 2.
Phép tu từ liệt kê: chiều tối…, hôm sau…, chiều xuống…
Câu 3.
– Nhân vật Tèo được khắc họa qua yếu tố hành động, lời nói (đối thoại) và nội tâm.
– Qua đó, có thể thấy nhân vật Tèo là cậu bé có tấm lòng nhân ái, sống lương thiện, tử tế và biết dũng cảm đấu tranh với cái xấu.
Câu 4.
– Cảm hứng chủ đạo của văn bản:
+ Cảm thông cho cuộc sống mưu sinh vất vả của con người
+ Trân trọng những phẩm chất tốt đẹp của họ
Câu 5.
Học sinh chỉ ra bài học và có sự lí giải hợp lí
Bài học:
– Giữ gìn đạo đức trong cuộc sống mưu sinh
– Đói cho sạch, rách cho thơm
– Giấy rách phải giữ lấy lề…
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Vì sao ba của Tèo lại chọn cách rải chông trên đường? Em có đồng cảm với ông không? Vì sao?
Câu 2. Hành động của Tèo trong truyện cho thấy cậu bé là người như thế nào?
Câu 3. Phân tích tác dụng của tình huống truyện: Tèo bị cha mắng đuổi đi và quyết định tự lập.
Câu 4. Câu chuyện để lại trong em cảm xúc gì về mối quan hệ giữa cha và con trong hoàn cảnh khó khăn?
Câu 5. Truyện khép lại với hình ảnh Tèo tiếp tục nhặt chông vào mỗi chiều tối. Hình ảnh này mang ý nghĩa gì?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Em đã từng gặp hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống. Nếu phải lựa chọn giữa đúng và sai để sinh tồn, em sẽ làm gì?
Câu 2. Hãy kể lại một tình huống trong thực tế hoặc văn học mà em thấy có người biết vượt lên hoàn cảnh để sống tử tế như Tèo.
Câu 3. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) suy nghĩ về câu tục ngữ: “Giấy rách phải giữ lấy lề” từ câu chuyện “Chuyện bên cầu”.
Câu 4. Nếu là bạn của Tèo, em sẽ nói gì với cậu bé để động viên, khích lệ?
Câu 5. Theo em, làm thế nào để con người không sa ngã trước những cám dỗ của đồng tiền và hoàn cảnh?
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1: Nghề của hai cha con Tèo là gì?
A. Bán hàng rong
B. Sửa xe đạp, xe máy
C. Bán vé số
D. Làm nghề mộc
→ Đáp án: B
Câu 2: Ba của Tèo đã làm gì để ép người đi đường sửa xe?
A. Đổ dầu ra đường
B. Đặt đá to giữa đường
C. Rải chông sắt nhọn
D. Chặt cây chắn đường
→ Đáp án: C
Câu 3: Phẩm chất nổi bật của nhân vật Tèo là gì?
A. Thông minh, nhanh nhẹn
B. Vui vẻ, hòa đồng
C. Giàu lòng nhân ái, sống lương thiện
D. Ham học, chăm chỉ
→ Đáp án: C
Câu 4: Tèo đã làm gì khi được ba sai đi rải chông?
A. Làm theo ngay
B. Đem về nhà cất giữ
C. Đổ hết xuống sông
D. Đưa cho người khác
→ Đáp án: C
Câu 5: Bài học sâu sắc nhất từ truyện “Chuyện bên cầu” là:
A. Hãy biết vâng lời cha mẹ trong mọi hoàn cảnh
B. Cần kiếm tiền bằng mọi cách
C. Đói cho sạch, rách cho thơm – giữ gìn đạo đức trong mọi hoàn cảnh
D. Giúp đỡ người thân bằng mọi giá
→ Đáp án: C
