Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Tố Hữu (1920 – 2002)
- Tên thật: Nguyễn Kim Thành
- Quê quán: Thừa Thiên – Huế
- Là nhà thơ lớn của văn học cách mạng Việt Nam, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong Đảng và Nhà nước.
- Phong cách thơ:
- Trữ tình – chính trị, gắn bó sâu sắc với các sự kiện lịch sử – cách mạng.
- Giọng điệu tâm tình, giàu cảm xúc, dễ đi vào lòng người.
- Kết hợp nhuần nhuyễn chất dân gian (ca dao, dân ca) với tư tưởng lớn của thời đại.
Tác phẩm: “Bác ơi!”
- Hoàn cảnh sáng tác:
Viết vào tháng 9/1969, ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, bài thơ là tiếng lòng thương tiếc vô hạn của tác giả – cũng là tiếng lòng của toàn dân tộc trước sự ra đi của vị lãnh tụ kính yêu. - Thể thơ: Thất ngôn (thơ 7 chữ), kết hợp biểu cảm – tự sự – miêu tả.
- Nội dung chính:
- Bài thơ là tiếng khóc nghẹn ngào, đau đớn, bàng hoàng của tác giả khi về thăm lại nơi Bác từng sống, làm việc.
- Qua đó thể hiện tình cảm thiêng liêng, kính yêu, tiếc thương đối với Bác Hồ.
- Gợi nhắc phong cách sống giản dị, tấm lòng yêu nước – thương dân, tình cảm bao la của Người với nhân dân và đất nước.
- Ý nghĩa giáo dục:
→ Bài thơ không chỉ là bản “điếu văn bằng thơ” thấm đẫm cảm xúc, mà còn là bài học sâu sắc về lý tưởng sống, lòng yêu nước, về lối sống giản dị, đạo đức cao đẹp từ tấm gương Hồ Chí Minh.
Đọc hiểu bài thơ Bác ơi! của Tố Hữu
Bác ơi!
__Tố Hữu__
Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…
Chiều nay con chạy về thăm Bác
Ướt lạnh vườn rau, mấy gốc dừa!
Con lại lần theo lối sỏi quen
Đến bên thang gác, đứng nhìn lên
Chuông ôi chuông nhỏ còn reo nữa?
Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!
Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời
Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội
Rước Bác vào thăm thấy Bác cười!
Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
Thơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài!
Còn đâu bóng Bác đi hôm sớm
Quanh mặt hồ in mây trắng bay…
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên là?
A. Tự sự
B. Miêu tả
C. Biểu cảm
D. Nghị luận
Câu 2. Văn bản trên được viết theo thể thơ nào?
A. Thơ 6 chữ
B. Thơ 7 chữ
C. Thơ lục bát
D. Thơ tự do
Câu 3. Câu thơ nào Tố Hữu ca ngợi lòng yêu nước thương dân, tình nhân ái bao la của chủ tịch Hồ Chí Minh?
A. Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha
B. Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông, mọi kiếp người
C. Bác nghe từng bước trên tiền tuyến
Lắng mỗi tin mừng, tiếng súng xa
D. Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn cỏ, mỗi nhành hoa
Câu 4. Câu thơ “Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!” nhà thơ sử dụng phép tu từ gì?
A. Nói giảm nói tránh
B. Nhân hóa
C. Nói quá
D. Hoán dụ
Câu 5 (0,5 điểm) Cảm xúc của tác giả trong đoạn thơ trên là gì? Cảm xúc đó được bộc lộ như thế nào?
Câu 6 (1,0 điểm) Giữa khung cảnh bên ngoài và lòng người có điểm gì tương phản với nhau. Sự tương phản ấy có tác dụng gì trong việc biểu đạt cảm xúc của nhà thơ?
Câu 7 (1,0 điểm) Xác định biện các pháp tu từ và tác dụng của chúng trong những câu thơ sau:
– Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…
– Ướt lạnh vườn rau, mấy gốc dừa!
Câu 8 (0,5 điểm) Nội dung chính của bài thơ là gì?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
C. Biểu cảm
Câu 2.
B. Thơ 7 chữ
Câu 3.
B. Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông, mọi kiếp người
Câu 4.
A. Nói giảm nói tránh
Câu 5.
Cảm xúc của tác giả trong đoạn thơ trên là: Nỗi đau xót lớn lao và niềm tiếc thương vô hạn của nhà thơ trước sự kiện Bác Hồ qua đời.
Câu 6.
Giữa khung cảnh bên ngoài và lòng người có điểm gì tương phản với nhau. Sự tương phản ấy có tác dụng gợi bao nỗi day dứt về tính chất phi lí không thể chấp nhận được của sự mất mát. Cuộc đời càng đẹp đẽ, hấp dẫn thì sự ra đi của Bác càng gợi bao nỗi đau xót nhức nhối tâm can.
Câu 7.
– Câu thơ “Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…” đã tạo ra sự so sánh cặp đôi không tương phản mà tạo ra sự trùng điệp: “Đời tuôn nước mắt” – “trời tuôn mưa”. Người dân khóc Bác không cầm được nước mắt, còn thiên nhiên trời đất cũng thương khóc Bác theo cách của mình. Trời đất ở đây được nhân cách hóa, để từ đó nỗi đau trở nên lớn lao, đau xót vô hạn.
– Câu thơ “Ướt lạnh vườn rau, mấy gốc dừa!” đã sử dụng biện pháp đảo ngữ (không nói vườn rau ướt lạnh, gốc dừa ướt lạnh). Cách đảo ngữ đã tạo ra hiệu quả nhấn mạnh như là một sự rùng mình trước tổn thất lớn lao ấy, tạo ra nỗi đau thấm thía (cả thiên nhiên cỏ cây cũng lạnh lẽo thật ngậm ngùi, đơn côi).
Câu 8.
Nhà thơ thể hiện tâm trạng xót xa, đau đớn, thẫn thờ, bàng hoàng, tê dại trong lòng khi nghe tin Bác Hồ từ trần.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1.
Hình ảnh nào trong bài thơ thể hiện nỗi đau xót, trống vắng của nhà thơ trước sự ra đi của Bác?
A. Vườn rau, mấy gốc dừa
B. Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
C. Chuông ôi chuông nhỏ còn reo nữa?
D. Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời
→ Đáp án: C
Câu 2.
Phân tích tính biểu cảm của khổ thơ đầu tiên. Qua đó cho thấy nỗi lòng của người con trước tin Bác mất.
Câu 3.
Những hình ảnh thiên nhiên nào đã được nhân hóa trong bài thơ? Chúng góp phần thể hiện cảm xúc gì?
Câu 4.
Hình ảnh nào gợi cảm giác thiếu vắng, lạnh lẽo trong không gian sau khi Bác mất?
A. Nắng xanh trời
B. Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn
C. Miền Nam đang thắng
D. Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
→ Đáp án: B
Câu 5.
Phân tích tính chất tự sự kết hợp biểu cảm trong bài thơ. Cách kết hợp này tạo ra hiệu quả gì?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1.
Qua bài thơ “Bác ơi!”, em học được gì về cách thể hiện cảm xúc đối với người thân yêu đã khuất?
Câu 2.
Liên hệ hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ với tấm gương đạo đức của Người trong đời sống thực tế, em rút ra bài học gì cho bản thân?
Câu 3.
Viết đoạn văn ngắn (5–7 câu) trình bày suy nghĩ của em về ý nghĩa của tình cảm với người đã mất.
Câu 4.
Bài thơ “Bác ơi!” giúp em hiểu rõ hơn điều gì về Bác Hồ?
A. Là người chiến sĩ cách mạng mẫu mực
B. Là lãnh tụ tài ba, gần gũi nhân dân
C. Là vị cha già, sống vì dân, vì nước đến phút cuối cùng
D. Là người lãnh đạo giỏi trong kháng chiến
→ Đáp án: C
Câu 5.
Giả sử em được đứng trước bàn thờ Bác, em sẽ nói với Bác điều gì? (Viết đoạn văn 3–5 câu)
