Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Bằng Việt
Tên thật: Bằng Việt
Năm sinh: 1941
Quê quán: Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)
Nghề nghiệp: Nhà thơ, luật sư. Ông từng giữ chức Chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội.
Phong cách thơ: Thơ Bằng Việt mang vẻ đẹp của chiều sâu suy tư, chiêm nghiệm; có sự kết hợp giữa chất trữ tình sâu lắng và những trải nghiệm hiện thực phong phú.
Tác phẩm: “Mẹ”
Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết năm 1970 khi Bằng Việt tham gia công tác ở chiến trường Bình Trị Thiên với tư cách là phóng viên chiến trường.
Cảm hứng sáng tác: Cảm động trước tình cảm chân thành, thắm thiết và sự hy sinh thầm lặng của những người mẹ miền Nam trong chiến tranh, tác giả viết bài thơ như một lời tri ân sâu sắc.
Đặc điểm nghệ thuật:
Viết theo thể thơ tám chữ, đều đặn, giàu nhạc điệu.
Sử dụng hình ảnh chân thực, giản dị, giàu sức gợi.
Tình cảm trong sáng, sâu sắc, thấm đẫm lòng biết ơn và yêu thương.
Giá trị nội dung:
Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, tình nghĩa quân dân trong kháng chiến.
Khắc họa chân dung người mẹ Việt Nam tảo tần, hiền hậu, giàu tình yêu thương và đức hy sinh.
Đọc hiểu bài thơ Mẹ của Bằng Việt
“Con bị thương, nằm lại một mùa mưa
Nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ
Nhà yên ắng, tiếng chân đi rất nhẹ,
Gió từng hồi trên mái lá ùa qua.
[…]
Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào
Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế
Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế
Mỗi ban mai toả khói ấm trong nhà.
Ba con đầu đi chiến đấu nơi xa
Tình máu mủ mẹ dồn con hết cả,
Con nói mơ những núi rừng xa lạ
Tỉnh ra rồi, có mẹ, hoá thành quê!
(Trích: Mẹ *, Bằng Việt, in trong Tác phẩm chọn lọc, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2010)
*Bài thơ “Mẹ” được nhà thơ Bằng Việt sáng tác vào năm 1970, vào thời điểm ông tham gia công tác ở chiến trường Bình Trị Thiên, với tư cách là một phóng viên chiến trường. Cảm động trước tình cảm của những người mẹ miền Nam nên ông đã sáng tác bài trong ”Mẹ” như một lời cảm ơn, tri ân người “mẹ” đặc biệt này.
Câu 1 (0,5 điểm). Đoạn thơ trên được viết theo thể thơ nào?
Câu 2(0,5 điểm). Ở khổ thơ đầu, hình ảnh người mẹ được miêu tả qua những chi tiết nào?
Câu 3 (1,0 điểm). Biện pháp tu từ liệt kê được sử dụng trong những câu thơ sau có tác dụng gì?
“Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào
Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế
Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế
Mỗi ban mai toả khói ấm trong nhà”
Câu 4. (1,0 điểm) Em hiểu như thế nào về hai câu thơ:
“Con nói mơ những núi rừng xa lạ
Tỉnh ra rồi, có mẹ, hoá thành quê!”
Câu 5 (1,0 điểm) Em hãy nhận xét tình cảm của tác giả dành cho người mẹ qua đọan thơ trên?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể thơ: 8 chữ
Câu 2.
Ở khổ thơ đầu hình ảnh người mẹ được miêu tả qua những chi tiết:
+ Dáng ân cần, lặng lẽ
+ Bước chân đi rất nhẹ
Câu 3.
BPTT:
+ Liệt kê: Trái bưởi đào, canh tôm nấu khế, khoai nướng, ngô bung
– Hiệu quả:
+ Khắc sâu hình ảnh người mẹ cũng như tình thương, sự quan tâm rất chu đáo và cẩn trọng của người mẹ đối với đứa con chiến sỹ.
+ Khiến câu thơ, đoạn thơ trở nên cụ thể, chân thực và giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, tăng giá trị biểu đạt
+ Tác giả thể hiện sự trân trọng ghi nhớ suốt đời mình tình cảm quân dân sâu đậm và thiêng liêng mà người mẹ đã dành cho mình.
Câu 4.
+ Hai câu thơ “Con nói mơ những núi rừng xa lạ / Tỉnh ra rồi, có mẹ, hoá thành quê!” khắc họa sâu sắc sự tri ân của người con đối với người mẹ miền Nam.
+ Trong cơn mê, những hình ảnh chiến trường khốc liệt vẫn ám ảnh tâm trí, nhưng khi tỉnh lại, sự hiện diện ân cần của người mẹ đã xoa dịu tất cả, mang đến hơi ấm quê hương.
+ Mẹ không cùng huyết thống nhưng tình yêu thương, chăm sóc tận tụy đã biến mẹ thành biểu tượng của quê nhà, của sự an yên và che chở.
+ Qua đó, tác giả ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng và tình đoàn kết, cưu mang giữa những con người Việt Nam trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
Câu 5.
Đoạn thơ đã cho người đọc thấy được tình cảm sâu sắc, chân thành mà da diết của tác giả dành cho người mẹ:
+ Đó là nỗi nhớ mẹ da diết. Hình ảnh người mẹ hiện về trong tâm trí nhà thơ là hình ảnh bình dị, gần gũi mà đằm thắm nghĩa tình với những việc làm đời thường ” những trái bưởi, những bát canh tôm nấu khế, với khoai nướng, ngô bung”. người mẹ tần tảo sớm hôm với tình yêu thương con sâu sắc.
+ Nỗi nhớ mẹ thể hiện được sự biết ơn, trân trọng người mẹ còn hằn in trong trái tim nhà thơ.
Một số câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi cảm nhận / nghị luận văn học:
Câu 1. Phân tích hình ảnh người mẹ trong bài thơ “Mẹ” của Bằng Việt. Từ đó, em hãy liên hệ với hình ảnh người mẹ trong một tác phẩm khác em đã học hoặc đọc thêm để làm nổi bật vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam thời chiến.
Câu 2. Hãy phân tích cảm xúc và thái độ của người con đối với mẹ trong bài thơ “Mẹ” của Bằng Việt.
Câu 3. Từ bài thơ “Mẹ”, em hãy trình bày suy nghĩ về vai trò và ý nghĩa của người mẹ trong cuộc đời mỗi con người.
Câu hỏi tích hợp với thực tiễn / giáo dục tư tưởng:
Câu 1. Qua bài thơ “Mẹ”, em rút ra được bài học gì về lòng biết ơn và tình cảm gia đình trong cuộc sống hôm nay?
Câu 2. Nếu được gặp người mẹ trong bài thơ, em sẽ nói điều gì để bày tỏ sự kính trọng và biết ơn với bà?
Câu 3. Em có thể kể một kỷ niệm sâu sắc với mẹ (hoặc người thân yêu thương, chăm sóc em) khiến em thấu hiểu hơn về những hi sinh thầm lặng như trong bài thơ “Mẹ” không?
Câu hỏi so sánh với tác phẩm cùng chủ đề:
Câu 1. So sánh hình ảnh người mẹ trong bài thơ “Mẹ” (Bằng Việt) với hình ảnh mẹ trong đoạn trích “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng).
Câu 2. Hình ảnh mẹ trong bài thơ “Mẹ” của Bằng Việt có điểm gì tương đồng và khác biệt với hình ảnh người mẹ trong “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm?