Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Đỗ Trung Quân
- Sinh năm: 1955, quê ở TP. Hồ Chí Minh.
- Là nhà thơ, nhà báo, họa sĩ, hoạt động mạnh mẽ trong lĩnh vực văn học nghệ thuật từ những năm 1980.
- Ông từng là phóng viên của nhiều tờ báo nổi tiếng như: Tuổi Trẻ, Thanh Niên,…
- Thơ Đỗ Trung Quân giàu cảm xúc, có chất trữ tình sâu lắng, thể hiện tình cảm quê hương, đất nước, con người một cách mộc mạc, giản dị nhưng sâu sắc.
- Một số tác phẩm nổi bật: Quê hương, Tôi là người lính, Một nửa mặt trời,…
Tác phẩm: “Quê hương”
- Thể thơ: Sáu chữ
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác khi tác giả còn trẻ, thể hiện cảm xúc chân thật về quê hương, gắn liền với những hình ảnh thân quen trong ký ức tuổi thơ.
- Ý nghĩa: Qua những hình ảnh gần gũi, quen thuộc, bài thơ khơi gợi tình yêu quê hương và nhấn mạnh rằng ai không nhớ quê hương sẽ không thể trưởng thành một cách trọn vẹn.
- Tác phẩm được phổ nhạc thành bài hát “Quê hương” rất nổi tiếng do nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc.
Đọc hiểu bài Quê hương
QUÊ HƯƠNG
“…Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm
….
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.”
(Trích bài thơ “Quê hương” – Đỗ Trung Quân)
Câu 1 (0,5 điểm). Bài thơ trên thuộc thể thơ nào?
A. Thơ sáu chữ
B. Thơ bảy chữ
C. Thơ lục bát
D. Thơ tự do
Câu 2 (0,5 điểm). Xác định phương thức biểu đạt chính của bài thơ trên?
A. Tự sự
B. Biểu cảm
C. Nghị luận
D. Thuyết minh
Câu 3 (0,5 điểm). Nội dung chính của đoạn thơ trên là:
A. Nỗi nhớ quê hương tha thiết và sâu nặng của tác giả.
B. Ca ngợi vẻ đẹp của quê hương đất nước.
C. Tình cảm yêu thương, gắn bó tha thiết, sâu nặng với quê hương của tác giả.
D. Đáp án khác.
Câu 4 (0,5 điểm). Biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong câu thơ
“…Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm”
A. Nhân hóa
B. So sánh
C. Ẩn dụ
D. Hoán dụ
Câu 5 (1,0 điểm) Tìm và phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ có trong đoạn thơ trên.
Câu 6 (2,0 điểm) Qua đoạn thơ tác giả muốn gửi gắm tới người đọc thông điệp gì?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
A. Thơ sáu chữ
Câu 2.
B. Biểu cảm
Câu 3.
C. Tình cảm yêu thương, gắn bó tha thiết, sâu nặng với quê hương của tác giả.
Câu 4.
B. So sánh
Câu 5.
– Biện pháp tu từ:
+ Điệp ngữ “quê hương” được lặp lại 4 lần.
+ So sánh: Quê hương là vòng tay ấm; là đêm trăng tỏ; như là chỉ một mẹ thôi.
– Tác dụng:
Nhấn mạnh tình yêu tha thiết, sự gắn bó sâu nặng với quê hương của tác giả. Đồng thời đã làm nổi bật hình ảnh quê hương thật bình dị, mộc mạc nhưng cũng thật ấm áp, gần gũi, thân thương, máu thịt, thắm thiết.
Câu 6.
– HS trình bày thành một đoạn văn (từ 5-7 câu)
– HS xác định thông điệp có ý nghĩa nhất đối với bản thân:
+ Vai trò của quê hương.
+ Giáo dục tình yêu quê hương.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Phân tích hình ảnh “vòng tay ấm” và “đêm trăng tỏ” trong đoạn thơ. Chúng gợi cho em những liên tưởng gì về quê hương?
Câu 2. Tại sao tác giả lại so sánh quê hương như “chỉ một mẹ thôi”? Em hiểu thế nào về hình ảnh so sánh này?
Câu 3. Câu thơ “Quê hương nếu ai không nhớ / Sẽ không lớn nổi thành người” có ý nghĩa như thế nào đối với việc hình thành nhân cách của con người?
Câu 4. Tình cảm nào là sợi chỉ đỏ xuyên suốt bài thơ? Tình cảm đó được thể hiện qua những hình ảnh nào?
Câu 5. Theo em, tác giả đã thành công như thế nào trong việc gợi nhớ quê hương bằng những hình ảnh gần gũi trong đời sống thường ngày?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Từ nội dung bài thơ, em hãy viết một đoạn văn ngắn (5–7 câu) nêu cảm nhận của em về vai trò của quê hương trong cuộc sống mỗi con người.
Câu 2. Liên hệ đoạn thơ với một kỉ niệm của em về quê hương hoặc nơi em sinh ra. Em đã bao giờ thấy nhớ quê hương chưa? Vì sao?
Câu 3. Em hãy tìm một bài thơ hoặc bài hát khác cũng viết về quê hương. So sánh cách thể hiện tình cảm với quê hương giữa hai tác phẩm đó.
Câu 4. Nếu phải gửi một thông điệp cho các bạn trẻ về tình yêu quê hương, em sẽ viết gì? (Dạng viết văn bản ngắn – 5 đến 7 câu).
Câu 5. Em sẽ làm gì để thể hiện tình yêu quê hương trong cuộc sống học sinh hiện nay? (Liệt kê ít nhất 3 hành động cụ thể).
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1. Câu thơ nào thể hiện rõ nhất sự so sánh giữa quê hương và người mẹ?
A. Quê hương là vòng tay ấm
B. Con nằm ngủ giữa mưa đêm
C. Quê hương mỗi người chỉ một
D. Như là chỉ một mẹ thôi
→ Đáp án: D
Câu 2. Phép tu từ chính được sử dụng xuyên suốt bài thơ là gì?
A. Nhân hóa
B. Hoán dụ
C. Điệp ngữ và so sánh
D. Ẩn dụ
→ Đáp án: C
Câu 3. Hình ảnh “hoa cau rụng trắng ngoài thềm” gợi đến điều gì?
A. Sự buồn bã, chia ly
B. Khung cảnh làng quê yên bình
C. Lễ cưới truyền thống
D. Sự chia tay tuổi thơ
→ Đáp án: B
Câu 4. Tình cảm chủ đạo trong bài thơ là gì?
A. Tình yêu lứa đôi
B. Nỗi buồn chiến tranh
C. Tình yêu quê hương
D. Lòng biết ơn thầy cô
→ Đáp án: C
Câu 5. Câu thơ “Sẽ không lớn nổi thành người” thể hiện quan điểm gì của tác giả?
A. Ai cũng phải học hành chăm chỉ
B. Ai quên quê hương là người xấu
C. Tình yêu quê hương là yếu tố nuôi dưỡng tâm hồn, nhân cách
D. Người lớn phải nhớ cha mẹ
→ Đáp án: C