Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Anh Thơ (1921 – 2005)
- Tên thật: Vương Kiều Ân
- Quê quán: Bắc Giang
- Là nhà thơ nữ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam.
- Phong cách thơ:
- Giàu nữ tính, dịu dàng mà sâu lắng.
- Khắc họa những nét đẹp của quê hương, đất nước và con người trong đời thường cũng như trong chiến đấu.
- Sử dụng ngôn ngữ giản dị, chân thật, giàu cảm xúc.
- Một số tác phẩm tiêu biểu:
- Bức tranh quê, Xưa và nay, Hoa dâng Bác, Kháng chiến, Theo cánh chim câu, Chiều xuân…
Tác phẩm: “Tiếng chim tu hú”
- Hoàn cảnh sáng tác:
- Bài thơ được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến, khi tác giả xúc động trước hình ảnh người con xa quê lên đường chiến đấu, mang theo trong tim tiếng gọi thiết tha của quê hương.
- Thể thơ: Ngũ ngôn (mỗi dòng 5 chữ, dễ đi vào lòng người, gợi âm điệu dân gian, mộc mạc).
- Nội dung chính:
- Bài thơ là tiếng lòng da diết của người con xa quê, luôn mang trong mình nỗi nhớ nhà, nhớ cha mẹ, nhớ tuổi trẻ và hình ảnh làng quê mùa vải chín.
- Tiếng chim tu hú là âm thanh đặc trưng của mùa hè, gợi nhớ quê hương, gợi niềm thương cha mẹ già, tuổi trẻ đã qua và cả hy sinh thầm lặng.
- Nghệ thuật:
- Kết hợp chất trữ tình và hiện thực.
- Sử dụng hình ảnh thiên nhiên (tiếng chim, dòng sông, hoa gạo…) làm nền cho cảm xúc.
- Phép so sánh giàu cảm xúc, biểu tượng nghệ thuật tinh tế.
Đọc hiểu bài thơ Tiếng chim tu hú của Anh Thơ
Tiếng chim tu hú
Nắng hè đỏ hoa gạo
Nước sông Thương trôi nhanh
Trên đường quê rảo bước
Gió nam giỡn lá cành.
Bỗng tiếng chim tu hú
Đưa từ vườn vải xa
Quả bắt đầu chín lự
Ngọt như nỗi nhớ nhà.
Cha già thêm tóc bạc
Chống gậy bước lên đồi
Thương một mùa vải đỏ
Má hồng con đang tươi.
Có chàng qua dạm ngõ
Bỗng khói lửa ngút trời
Con đi đêm súng nổ
Vải rụng bến sông trôi…
Rồi tiếng chim tu hú
Vang suốt những mùa hè
Con đi dài thương nhớ
Mười năm chửa về quê.
Tu hú ơi tu hú
Kêu hoài chi vườn xanh?
Ta còn đi đi nữa
Như dòng sông trôi nhanh
Nhắn với chim tu hú
Cha già vui đợi mong
Mười năm trong khói lửa
Má con dù nhạt hồng
Nhưng bao nhiêu em gái
Đẹp lên mùa vải chín ven sông!
(Theo Thơ Bắc Giang thế kỉ XX, NXB Hội Nhà văn, 2002, tr. 53)
Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản.
Câu 2. Chỉ ra những âm thanh của bức tranh ngày hè trong văn bản
Câu 3. Nêu tác dụng phép tu từ so sánh trong khổ thơ sau:
Bỗng tiếng chim tu hú
Đưa từ vườn vải xa
Quả bắt đầu chín lự
Ngọt như nỗi nhớ nhà.
Câu 4. Nêu ý nghĩa nhan đề của bài thơ.
Câu 5. Tưởng tượng người con “đi dài thương nhớ” sau mười năm trong bài thơ đã trở về quê hương vào mùa tiếng chim tu hú kêu. Anh/ chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) để ghi lại cảm xúc, tâm trạng đang diễn ra trong tâm hồn của người đó.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Thể thơ: ngũ ngôn
Câu 2.
Bức tranh ngày hè với những âm thanh:
– Tiếng chim tu hú: gọi nhau “gọi bầy”
– Tiếng ve kêu trong vườn
– Tiếng sáo diều
Câu 3.
– Phép so sánh: Ngọt như nỗi nhớ nhà
– Tác dụng:
+ Tăng tính sinh động, gợi hình, gợi cảm cho đoạn thơ
+ Tạo nên một cảm giác ngọt ngào, ấm áp và làm nổi bật nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương – nơi mà người con luôn có tình cảm sâu sắc.
Câu 4.
“Tiếng chim tu hú” là một nhan đề gợi cảm, giản dị nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa:
– Nhan đề gợi nhắc âm thanh quen thuộc của làng quê Việt Nam, báo hiệu mùa hè đã đến.
– Tiếng chim tu hú trở thành biểu tượng cho tiếng gọi của quê hương, khơi gợi trong lòng người chiến sĩ nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương da diết.
– Nhan đề mở ra không gian cho những tứ thơ và mạch cảm xúc tuôn trào trong bài thơ.
Câu 5.
Hs trình bày cảm nhận của mình chân thực, hợp lí, thuyết phục (tình cảm, tâm trạng….)
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Hình ảnh người cha được thể hiện như thế nào trong bài thơ? Gợi cho em suy nghĩ gì?
Câu 2. Tiếng chim tu hú được nhắc đến nhiều lần trong bài thơ mang ý nghĩa biểu tượng gì?
Câu 3. Hình ảnh mùa vải chín xuất hiện xuyên suốt bài thơ có vai trò gì trong mạch cảm xúc của nhân vật trữ tình?
Câu 4. Nỗi nhớ quê trong bài thơ có những biểu hiện cụ thể nào? Tác động đến tâm hồn người con ra sao?
Câu 5. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa thiên nhiên và tâm trạng con người trong bài thơ?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Hãy liên hệ tiếng “chim tu hú” trong bài thơ với một âm thanh quen thuộc nào đó trong tuổi thơ của em và chia sẻ cảm xúc của mình.
Câu 2. Theo em, tại sao âm thanh của quê hương lại có sức gợi nhớ và lan tỏa cảm xúc mạnh mẽ đến thế?
Câu 3. Viết một đoạn văn trình bày cảm nghĩ của em về hình ảnh “cha già thêm tóc bạc – chống gậy bước lên đồi”.
Câu 4. Hãy liên hệ bài thơ với một tác phẩm văn học khác cùng thể hiện nỗi nhớ quê hương.
Câu 5. Nếu là người con trong bài thơ, em sẽ làm gì để bày tỏ lòng biết ơn với cha mẹ và quê hương?
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Thể thơ của bài “Tiếng chim tu hú” là:
A. Thất ngôn
B. Lục bát
C. Tự do
D. Ngũ ngôn
→ Đáp án: D
Câu 2: Âm thanh trung tâm và lặp lại nhiều lần trong bài thơ là gì?
A. Tiếng ve kêu
B. Tiếng sáo diều
C. Tiếng chim tu hú
D. Tiếng gọi của mẹ
→ Đáp án: C
Câu 3: Hình ảnh “quả vải chín lự” được so sánh với:
A. Hương vị ngọt của mùa hè
B. Má hồng con gái
C. Nỗi nhớ nhà
D. Tuổi thơ
→ Đáp án: C
Câu 4: Nội dung chính của bài thơ là:
A. Ca ngợi vẻ đẹp của quê hương mùa hè
B. Diễn tả nỗi nhớ quê hương của người con xa xứ trong thời chiến
C. Miêu tả thiên nhiên Bắc Giang
D. Khắc họa vẻ đẹp người cha trong chiến tranh
→ Đáp án: B
Câu 5: Câu thơ “Tu hú ơi tu hú / Kêu hoài chi vườn xanh?” thể hiện điều gì?
A. Sự khó chịu trước tiếng chim
B. Lời trách yêu chan chứa tình cảm
C. Sự giận dữ với thực tại
D. Mong muốn quên đi quê hương
→ Đáp án: B