Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Anh Thơ (1918 – 2005)
- Tên thật là Vương Kiều Ân, quê ở Hải Dương, xuất thân trong một gia đình Nho học.
- Là một trong những nữ sĩ tiêu biểu của phong trào Thơ mới giai đoạn 1930–1945.
- Phong cách thơ của Anh Thơ thiên về miêu tả thiên nhiên, làng quê, nông thôn Bắc Bộ, với cảm xúc nhẹ nhàng, tinh tế, nữ tính và sâu lắng.
- Bà từng là hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957).
- Một số tác phẩm tiêu biểu: Bức tranh quê, Răng đen, Xưa, Từ bóng tối đến ánh sáng,…
Tác phẩm: “Bến đò ngày mưa”
- In trong tập “Thi nhân Việt Nam” (do Hoài Thanh – Hoài Chân tuyển chọn).
- Bài thơ thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người nơi bến đò nhỏ trong một ngày mưa, qua đó thể hiện sự đồng cảm, thấu hiểu sâu sắc với đời sống thường nhật của người lao động nghèo.
- Thể thơ: Thơ tám chữ.
- Bút pháp: Tả thực kết hợp trữ tình, với những hình ảnh được chọn lọc kỹ lưỡng, gợi cảm.
- Cảm hứng chủ đạo: Tình yêu quê hương, sự gắn bó với cuộc sống dân dã và vẻ đẹp bình dị của người lao động.
Đọc hiểu bài thơ Bến đò ngày mưa của Anh Thơ
Bến đò ngày mưa(2)
Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át
Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.
Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt
Mặc con thuyền cắm lại đậu trơ vơ.
Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo
Vài quán hàng không khách đứng xo ro.
Một bác lái ghé buồm vào hút điếu,
Mặc bà hàng sù sụ sặc hơi, ho.
Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ
Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.
Và hoạ hoằn một con thuyền ghé chở
Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa.
(Theo Bến đò ngày mưa , Anh Thơ (1) , in trong tập Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh, Hoài Trân, NXB Văn học, 2000, tr.192-193)
Chú thích:
(1) Nữ sĩ Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, các bút danh khác như Hồng Anh, Tuyết Anh, Hồng Minh và Anh Thơ. Quê ở tỉnh Hải Dương, trong một gia đình viên chức nhỏ, xuất thân Nho học. Bà là hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam năm 1957.
(2) Bài thơ Bến đò ngày xưa được in trong tập Thi nhân Việt Nam.
Trả lời câu hỏi:
Câu 1 (0,5 điểm). Bài thơ được làm theo thể thơ nào?
Câu 2 (1,0 điểm). Con người ở bến đò ngày mưa được tái hiện qua những hình ảnh nào?
Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra và phân tích tác dụng của 01 biện pháp tu từ có trong hai câu thơ: “Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át / Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.”
Câu 4 (0,5 điểm). Em hiểu như thế nào về hình ảnh “Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ / Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.”?
Câu 5 (1,0 điểm). “Bến đò ngày mưa” cho thấy bức tranh phong cảnh và tình yêu quê hương đất nước sâu sắc của tác giả. Em thấy mỗi chúng ta cần làm gì để giữ gìn vẻ đẹp phong cảnh quê hương, đất nước mình?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể thơ: Tám chữ
Câu 2. Con người ở bến đò ngày mưa được tái hiện qua những hình ảnh :bác lái ghé buồm vào hút điếu; bà hàng sù sụ sặc hơi, ho; người đến chợ / Thúng đội đầu; …
Câu 3.
– Biện pháp tu từ: Nhân hóa tre rũ rượi; chuối bơ phờ
– Tác dụng:
+ Nhờ nhân hóa, cây tre và cây chuối hiện lên với dáng vẻ như những con người đang mệt mỏi, kiệt sức trong cơn mưa kéo dài. Biện pháp này góp phần làm tăng hiệu quả diễn đạt, giúp câu thơ trở nên sinh động, hấp dẫn và giàu sức gợi hình, gợi cảm.
+ Phép tu từ giúp người đọc có thể hình dung rõ ràng khung cảnh thiên nhiên ảm đạm, hiu quạnh, nơi những hàng tre, cây chuối dường như cũng mang nỗi buồn, sự u sầu trước cơn mưa dai dẳng.
+ Không chỉ vậy biện pháp nhân hóa còn giúp bộc lộ những xúc cảm sâu lắng, đượm buồn, thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả đối với thiên nhiên và cuộc sống.
Câu 4.
Em hiểu như thế nào về hình ảnh “Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ / Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.”?
Học sinh có thể trả lời theo cách hiểu của mình. Chẳng hạn:
+ Đọc đoạn thơ trên, người đọc không khỏi ấn tượng với hình ảnh “Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ / Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.”?
+ Lời thơ cho thấy sự vất vả, nhọc nhằn của người lao động trong những ngày mưa gió. Hình ảnh “thúng đội đầu như đội cả trời mưa” không chỉ mang ý nghĩa tả thực mà còn có sức gợi lớn. Chiếc thúng trên đầu người đi chợ như nặng hơn vì cơn mưa dai dẳng, không chỉ chứa đựng hàng hóa mà còn gánh cả nỗi nhọc nhằn, cơ cực của người lao động nghèo.
+ Qua hai câu thơ, tác giả thể hiện sự đồng cảm, xót xa trước những nhọc nhằn của con người trong cuộc sống mưu sinh.
+ Đồng thời, hình ảnh ấy cũng nhắc nhở người đọc về sự kiên trì, nghị lực của những con người lao động, những người dù cuộc sống có khó khăn đến đâu vẫn bền bỉ vươn lên, gánh trên vai cả gánh nặng cuộc đời mà không hề than vãn.
Câu 5.
+ Bài thơ Bến đò ngày mưa khắc họa một bức tranh quê hương giản dị nhưng đầy cảm xúc, thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả với thiên nhiên và con người.
+ Để giữ gìn vẻ đẹp phong cảnh quê hương, mỗi người cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, không xả rác bừa bãi, hạn chế sử dụng túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần.
+ Bên cạnh đó, trồng thêm cây xanh, giữ gìn sự trong lành của sông ngòi, đồng ruộng cũng là cách bảo vệ thiên nhiên.
+ Đồng thời, chúng ta cần trân trọng và duy trì những nét đẹp văn hóa truyền thống, góp phần làm cho quê hương ngày càng giàu đẹp.
+ Mỗi hành động nhỏ như giữ gìn cảnh quan sạch đẹp, bảo vệ di tích lịch sử đều mang ý nghĩa lớn, giúp phong cảnh quê hương mãi xanh tươi, trù phú cho thế hệ mai sau.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi liên hệ – mở rộng
Câu 1. Em hãy tìm một bài thơ khác cũng viết về hình ảnh người lao động trong hoàn cảnh khó khăn (mưa, lụt, thiên nhiên khắc nghiệt…) và so sánh với “Bến đò ngày mưa”.
Gợi ý: Quê hương (Tế Hanh), Tiếng gà trưa (Xuân Quỳnh), Đò Lèn (Nguyễn Duy)…
Câu 2. Nếu em là người dân sống nơi “bến đò ngày mưa”, em sẽ cảm nhận khung cảnh ấy như thế nào? Em sẽ chia sẻ điều gì với tác giả?
Câu 3. Từ hình ảnh “thúng đội đầu như đội cả trời mưa”, em suy nghĩ gì về nghị lực sống và phẩm chất của người lao động Việt Nam?
Câu 4. Theo em, tại sao dù tả cảnh mưa gió, hiu quạnh, bài thơ vẫn để lại cảm xúc sâu lắng và đẹp trong lòng người đọc?
Câu 5. Bài thơ gợi cho em những suy nghĩ gì về việc giữ gìn vẻ đẹp môi trường sống hiện nay? Em có thể làm gì để góp phần bảo vệ môi trường sống xung quanh mình?
Câu hỏi sáng tạo – cảm nhận cá nhân
Câu 1. Nếu được vẽ một bức tranh minh họa cho bài thơ, em sẽ vẽ những gì? Vì sao?
Câu 2. Em có bao giờ từng trải nghiệm cảnh “bến đò ngày mưa” hoặc khung cảnh quê hương mưa gió nào đó? Em hãy miêu tả hoặc kể lại kỷ niệm ấy bằng một đoạn văn ngắn.
Câu 3. Nếu viết tiếp một khổ thơ cho bài “Bến đò ngày mưa”, em sẽ viết như thế nào? Hãy thử sáng tác một khổ thơ 4 câu theo thể thơ tám chữ.
