Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Khuê Việt Trường
- Khuê Việt Trường là cây bút quen thuộc trên các báo và tạp chí văn học dành cho tuổi học trò, như: Mực Tím, Áo Trắng, Thiếu Niên Tiền Phong, v.v.
- Ông viết nhiều truyện ngắn nhẹ nhàng, giàu cảm xúc, thường khai thác đề tài về gia đình, tình cảm cha mẹ – con cái, tình bạn tuổi học trò, với văn phong dung dị, gần gũi, cảm động.
- Là tác giả của nhiều tác phẩm như: Mười tám giỏ trái cây, Cây bàng mồ côi, Con sẻ nâu,…
Tác phẩm: “Đôi giày tặng bố”
- Trích từ tập truyện “Mười tám giỏ trái cây” – tuyển tập các truyện ngắn viết cho thiếu nhi và tuổi mới lớn.
- Thể loại: Truyện ngắn hiện đại.
- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.
- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất – người kể xưng “tôi” là nhân vật trong truyện.
- Đề tài: Tình cảm gia đình, cụ thể là tình cha con.
- Nội dung chính: Câu chuyện kể về tình cảm chân thành, sự hiếu thảo của một người con khi cố gắng dành dụm tiền để mua tặng bố một đôi giày. Qua đó làm nổi bật tình cảm gia đình ấm áp, sự thấu hiểu và yêu thương giữa các thành viên trong gia đình.
- Giá trị nội dung: Ca ngợi lòng hiếu thảo, sự quan tâm, thấu hiểu giữa các thành viên trong gia đình. Nhấn mạnh vẻ đẹp của những hành động yêu thương nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa.
- Giá trị nghệ thuật:
- Lối kể chân thực, nhẹ nhàng nhưng giàu cảm xúc.
- Sử dụng ngôn ngữ gần gũi, đời thường, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học trò.
- Xây dựng tình huống bất ngờ ở cuối truyện để tạo điểm nhấn và truyền tải thông điệp sâu sắc.
Đọc hiểu văn bản Đôi giày tặng bố của Khuê Việt Trường
ĐÔI GIÀY TẶNG BỐ
[…] Đó là một buổi trưa, …tôi định ra sau vườn, nơi có cây trứng cá tỏa mát ngồi hóng gió. Ở cạnh gốc cây trứng cá, bố tôi có đặt một chiếc ghế bằng gốc cây do bố cưa ra. Chẳng có công việc khó khăn nào trong nhà lại không qua tay bố, vì có thời gian dài bố từng là lính ở chiến trường Campuchia. Tôi mới vừa tới gần gốc cây thì đã thấy bố và mẹ đã ngồi đó tự bao giờ. Giọng của mẹ lúc nào cũng lớn như là sắp cãi nhau với ai đó:
– Nếu em không biết sắp đặt chi tiêu gia đình thì mình cũng bị hụt trước hụt sau.
– Anh biết mà.
– Vài năm nữa con Ngoan vào đại học, nghe nói đại học tốn kém dữ lắm. Mình phải bỏ tiền vào tiết kiệm ngay từ bây giờ. Còn anh, cả ngày quanh quẩn ở trong nhà, rồi đi bỏ hàng, anh mua giày làm chi?
– Hôm nọ đi đám cưới ở nhà bác Bảy, em có thấy. Ai cũng mang giày không. Trong khi chồng em lại cứ mang đôi dép lẹt xẹt.
– Ai nhìn xuống chân người khác làm gì? Ui dào, có giày hay không có giày thì giàu có thêm được đồng nào?
– Sắp tới mình cũng đi đây đi đó giao tiếp, mà đôi giày có hơn trăm ngàn chứ bao nhiêu?
Mẹ tôi ngắt ngang:
Thôi để em tính toán đã. Mấy chục năm nay anh không mang giày thì có sao đâu?
[…] Từ hôm đó, tôi lại hay nhìn lén xuống đất, gặp đôi chân của bố. Đôi chân ấy đang mang một đôi dép bình thường. Tôi lại tưởng tượng khi đôi chân của bố mang vào một đôi giày thì ắt hẳn sẽ đẹp và dễ thương biết bao…Tôi lại bỗng thích ngắm những đôi giày trong tủ kính trong tiệm khi đi ngang qua đó.
Một trăm hai mươi lăm ngàn.
Người chủ tiệm giày cho tôi biết giá tiền của đôi giày. Ông lại tò mò nhìn tôi:
Cháu mua giày cho anh trai à?
Tôi ấp úng:
Dạ… dạ… cháu mua tặng bố.
Người chủ tiệm cười mỉm, gật gật đầu ra vẻ hiểu biết:
– À, chắc cháu mua nhân dịp sinh nhật của bố?
Sinh nhật? Điều này tôi không nghĩ ra, thực ra thì từ ngày tôi lớn khôn đến giờ, gia đình tôi chưa hề có lệ ăn sinh nhật hoặc tặng quà sinh nhật…
Mỗi buổi chiều, tôi đã dành ra một giờ để cắt chỉ những bộ quần áo may sẵn cho bác Hai cạnh nhà. Thời gian này bố và mẹ đều bận rộn. Công việc hơn một tháng tôi vẫn chỉ gom được 100 ngàn. Đôi giày định mua cho bố lên tới 125 ngàn.
Thấy tôi cứ cầm nắm tiền trên tay, ngần ngừ, người chủ tiệm nói:
Không đủ tiền hả? Cháu có bao nhiêu?
Dạ, một trăm.
Được, bác cho thiếu 25 ngàn. Vậy chân bố cháu ” sai” bao nhiêu?
Mua giày rắc rối thật. Tôi cứ nghĩ đơn giản là đôi giày nào cũng như đôi giày nào. Rồi tôi phải tả vóc dáng, bàn chân của bố cho ông chủ tiệm để ông chọn cỡ giày cho bố.
…Hôm ấy bố và mẹ về muộn, tôi đợi đến sốt ruột. Bình thường thì tôi đã ngồi ở bàn học của mình, học bài để tối đến khỏi phải mất thời gian. Nhưng hôm nay không cách gì tôi có thể học bài được.
Cuối cùng thì bố và mẹ cũng về một lượt. Tôi ùa chạy ra. Mẹ ngạc nhiên:
Chà, hôm nay con Ngoan đón bố mẹ à?
Tôi níu tay bố:
Con có một bí mật. Hôm nay sinh nhật bố.
Bố xoa tóc tôi:
Sinh nhật bố à, ghê gớm vậy sao?
Thì bố cứ vào đây. Con có món quà tặng bố.
Bố chưa kịp nói tiếng nào thì tôi đã lấy đôi giày đưa cho bố. Bố cầm trên tay ngạc nhiên:
– Tiền đâu mà con mua?
– Con cắt chỉ phụ bên nhà bác Hai. Bố mang vào đi.
Bố xiết chặt tôi vào lòng, hôn lên mái tóc tôi. Bố nói:
– Cảm ơn con, bố không ngờ sinh nhật bố có tới hai đôi giày. Mẹ cũng vừa tặng bố một đôi.
Lúc ấy tôi mới nhìn thấy đôi giày bố mang trong chân, đôi giày màu nâu. Thì ra mẹ cũng đâu có vô tình.
(Khuê Việt Trường- trích trong tập “Mười tám giỏ trái cây”)
Câu 1(0,5 đ): Xác định ngôi kể của đoạn trích
Câu 2 (0,5đ): Nêu đề tài của văn bản trên.
Câu 3 (1 đ): Hãy xác định và nêu tác dụng của phép liên kết trong đoạn văn sau:
Mỗi người dù lớn hay nhỏ cũng đều có ước mơ có phải không? Ước mơ của bố tôi là một đôi giày. Nhưng dù là ước mơ của bố, bố cũng không thể thực hiện được vì việc buôn bán những hạt bắp nổ, đồng lời không hề dư ra.
Câu 4 (1đ): Nhận xét về thái độ và tình cảm của nhân vật “tôi” dành cho bố.
Câu 5 (1đ): Vì sao kết thúc văn bản khiến người đọc bất ngờ? Qua đó, nhà văn gửi đến chúng ta thông điệp gì?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Đoạn trích trên được kể theo ngôi thứ nhất
Câu 2. Đề tài: Gia đình
Câu 3.
– Phép liên kết:
+ Phép lặp: Ước mơ, bố
+ Phép nối: Nhưng
– Tác dụng
+ Giúp lời văn có sự liên kết, lôgic và mạch lạc.
+ Làm nổi bật ỷ tác giả muốn nhấn mạnh khát khao giản dị nhưng khó thực hiện của người bố.
Câu 4.
+ Đoạn trích trên được trích từ truyện ngắn “Đôi giày của bố” của tác giả Khuê Việt Trường.
+ Nhân vật “tôi” trong đoạn trích thể hiện tình cảm yêu thương sâu sắc và lòng hiếu thảo đối với bố. Khi vô tình nghe được cuộc trò chuyện giữa bố và mẹ, “tôi” đã nhận ra mong muốn giản dị của bố là có một đôi giày tử tế để mang trong những dịp quan trọng. Sự thấu hiểu và đồng cảm đã thôi thúc “tôi” hành động, bất chấp khó khăn về tài chính, kiên trì làm việc để kiếm tiền mua giày tặng bố. Hành động ấy không chỉ xuất phát từ lòng thương yêu mà còn là sự trân trọng dành cho những hy sinh thầm lặng của bố.
+ Tình cảm của “tôi” dành cho bố còn được thể hiện qua những suy nghĩ đầy trìu mến. Hình ảnh đôi chân của bố trong đôi dép cũ khiến “tôi” băn khoăn, trăn trở và mơ ước được thấy bố trong đôi giày mới.
+ Khi mua giày, “tôi” còn ngập ngừng, lúng túng nhưng đầy quyết tâm, thể hiện niềm khao khát được mang đến niềm vui cho bố. Giây phút tặng quà, “tôi” hồi hộp, háo hức mong chờ phản ứng của bố, điều đó chứng tỏ sự chân thành và niềm hạnh phúc khi có thể làm một điều ý nghĩa cho người mình yêu quý.
+ Qua đó, nhân vật “tôi” hiện lên với tấm lòng hiếu thảo, giàu tình cảm và sự nhạy cảm trong việc quan tâm đến bố.
Câu 5.
Kết thúc văn bản
+ Kết thúc văn bản gây bất ngờ vì suốt câu chuyện, người đọc tin rằng mẹ không quan tâm đến mong muốn của bố và không đồng ý mua giày.
+ Tuy nhiên, đến cuối truyện, hóa ra mẹ cũng đã mua giày tặng bố. Điều này đảo ngược suy nghĩ ban đầu, cho thấy mẹ không hề vô tâm mà âm thầm quan tâm theo cách riêng.
+ Sự bất ngờ ấy làm nổi bật tình cảm gia đình, nơi mỗi người đều yêu thương nhau theo những cách khác nhau.
Thông điệp
+ Qua cách kết thúc truyện, tác giả gửi gắm thông điệp ý nghĩa về tình cảm gia đình, đặc biệt là sự quan tâm, thấu hiểu giữa các thành viên. Tình yêu thương không chỉ thể hiện qua lời nói mà còn qua những hành động âm thầm nhưng đầy ý nghĩa.
+ Thông điệp này giúp ta nhận ra rằng đôi khi tình yêu thương không cần thể hiện trực tiếp mà có thể bộc lộ qua những điều nhỏ bé nhưng chân thành. Mỗi người trong gia đình đều có cách yêu thương riêng, dù không nói ra nhưng vẫn luôn nghĩ về nhau.
+ Hiểu được điều này, mỗi người cần học cách lắng nghe, thấu hiểu và thể hiện tình cảm với người thân bằng những hành động cụ thể. Không nên vô tâm hay chỉ quan tâm đến bản thân mà quên đi cảm xúc của những người xung quanh.
Thông điệp này không chỉ có ý nghĩa đối với từng cá nhân mà còn có giá trị với cả cộng đồng. Một xã hội tốt đẹp bắt nguồn từ những gia đình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau.
Một số câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Phân tích chi tiết đối thoại giữa bố và mẹ ở đầu truyện. Qua đó, em hiểu gì về hoàn cảnh sống và tính cách của họ?
Câu 2. Tác giả xây dựng tình huống “tôi tặng giày cho bố” có gì đặc biệt? Tình huống ấy góp phần thể hiện chủ đề truyện như thế nào?
Câu 3. Chi tiết nhân vật “tôi” ngắm nhìn đôi dép bố và tưởng tượng bố mang giày thể hiện điều gì trong nội tâm nhân vật?
Câu 4. Qua hình tượng nhân vật người mẹ, em có nhận xét gì về cách thể hiện tình cảm trong gia đình Việt Nam truyền thống?
Câu 5. Truyện ngắn “Đôi giày tặng bố” mang lại cho em cảm xúc gì? Điều gì trong truyện khiến em xúc động nhất? Vì sao?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Từ câu chuyện “Đôi giày tặng bố”, em hãy liên hệ đến một hành động nhỏ mà em đã từng làm (hoặc mong muốn làm) để thể hiện tình cảm với cha mẹ. Viết đoạn văn (5–7 câu).
Câu 2. So sánh cách thể hiện tình cảm gia đình trong “Đôi giày tặng bố” với một truyện ngắn khác cùng đề tài (ví dụ: Chiếc lược ngà – Nguyễn Quang Sáng). Từ đó, rút ra điểm chung.
Câu 3. Trong cuộc sống hiện nay, vì sao chúng ta cần quan tâm nhiều hơn đến cha mẹ? Liên hệ từ nội dung truyện để rút ra bài học.
Câu 4. Nếu là người mẹ trong câu chuyện, em sẽ lựa chọn cách ứng xử như thế nào khi thấy con tặng quà cho bố? Vì sao?
Câu 5. Từ câu chuyện “Đôi giày tặng bố”, em rút ra bài học gì trong cách thể hiện tình cảm với những người thân yêu trong gia đình?
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1. Văn bản “Đôi giày tặng bố” được kể theo ngôi kể nào?
A. Ngôi thứ ba
B. Ngôi thứ nhất
C. Ngôi thứ hai
D. Ngôi kể giấu mình
→ Đáp án: B
Câu 2. Nhân vật “tôi” trong truyện đã làm công việc gì để kiếm tiền mua giày cho bố?
A. Bán vé số
B. Giao báo
C. Rửa xe
D. Cắt chỉ quần áo
→ Đáp án: D
Câu 3. Chi tiết nào sau đây là tình huống bất ngờ trong truyện?
A. Bố từng là lính chiến trường
B. Người mẹ nói không cần mua giày
C. Cả bố và mẹ đều được tặng giày vào ngày “sinh nhật”
D. Nhân vật “tôi” thích ngắm giày
→ Đáp án: C
Câu 4. Thông điệp sâu sắc nhất mà truyện “Đôi giày tặng bố” gửi gắm là gì?
A. Cần tiết kiệm tiền bạc trong gia đình
B. Trẻ em nên biết nghe lời cha mẹ
C. Tình cảm gia đình thể hiện qua những hành động nhỏ nhưng chân thành
D. Quà tặng chỉ có ý nghĩa khi thật đắt tiền
→ Đáp án: C
Câu 5. Nhân vật “tôi” đã thể hiện tấm lòng như thế nào với bố?
A. Quan tâm, yêu thương, hiếu thảo
B. Hay tò mò chuyện người lớn
C. Cố chấp và không nghe lời mẹ
D. Mê giày dép
→ Đáp án: A