Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Việt Chiến
Nguyễn Việt Chiến sinh năm 1952, quê ở tỉnh Nam Định.
Ông là nhà thơ, nhà báo, từng là phóng viên báo Thanh Niên, đồng thời là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Thơ ông mang đậm chất trữ tình, kết hợp giữa chiều sâu suy tư với vẻ đẹp của hình ảnh ngôn ngữ.
Một số bài thơ tiêu biểu: Tổ quốc nhìn từ biển, Tổ quốc là tiếng mẹ, Trường Sa, Khúc tráng ca biển…
Tác phẩm: Tổ quốc là tiếng mẹ
Là bài thơ ngắn, sử dụng hình thức thơ tự do, với hình ảnh so sánh giàu cảm xúc.
Bài thơ thể hiện tình cảm thiêng liêng, sâu sắc của nhà thơ đối với Tổ quốc – được ví như người mẹ hiền, vừa gần gũi, thân thương, vừa lớn lao, cao cả.
Qua những hình ảnh thơ dung dị mà giàu biểu cảm như: tiếng mẹ, mây trắng Trường Sơn, cây lúa mùa ca dao, bài thơ khơi gợi tình yêu nước, lòng biết ơn với thế hệ đi trước và ý thức trách nhiệm với đất nước hôm nay.
Đọc hiểu bài thơ Tổ quốc là tiếng mẹ của Nguyễn Việt Chiến
“Tổ quốc là tiếng mẹ
Ru ta từ trong nôi
Qua nhọc nhằn năm tháng
Nuôi lớn ta thành người
Tổ quốc là mây trắng
Trên ngút ngàn Trường Sơn
Bao người con ngã xuống
Cho quê hương mãi còn
Tổ quốc là cây lúa
Chín vàng mùa ca dao
Như dáng người thôn nữ
Nghiêng vào mùa chiêm bao…”
(Trích Tổ quốc là tiếng mẹ – Nguyễn Việt Chiến)
Câu 1(0.5 điểm). Xác định đối tượng trữ tình của văn bản trên.
Câu 2(0.5 điểm). Nêu nội dung chính của văn bản trên.
Câu 3(1.0 điểm). Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong khổ thơ sau:
“Tổ quốc là tiếng mẹ
Ru ta từ trong nôi
Qua nhọc nhằn năm tháng
Nuôi lớn ta thành người”
Câu 4(1.0 điểm). Văn bản trên đã khơi gợi trong em những cảm xúc, tình cảm nào?
Câu 5(1.0 điểm). Người học sinh hôm nay cần làm gì để thể hiện ý thức trách nhiệm với Tổ quốc?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Đối tượng trữ tình: Tổ quốc
Câu 2. Nội dung đoạn trích: Đoạn thơ là cảm nhận của nhà thơ về vẻ đẹp của Tổ quốc. Tổ quốc lớn lao song lại cũng vô cùng bình dị, gần gũi, gắn bó máu thịt với con người hằng ngày…
Câu 3.
* Tổ quốc được so sánh với những hình ảnh: tiếng mẹ (ru ta từ trong nôi, qua nhọc nhằn năm tháng, nuôi lớn ta thành người)
*Tác dụng:
-Tạo nên cách diễn đạt cụ thể, giàu hình ảnh, gợi cảm.
-Việc so sánh “Tổ quốc là tiếng mẹ ru ta từ trong nôi” tạo ra hình ảnh Tổ quốc như một người mẹ hiền từ, luôn bên cạnh, che chở và nuôi dưỡng con từ khi còn nhỏ. Hình ảnh này giúp người đọc dễ dàng liên tưởng đến sự gần gũi và thân thuộc của Tổ quốc.
-Thể hiện tình cảm yêu mến, trân trọng, biết ơn đối với Tổ quốc của nhà thơ.
Câu 4.
– Đoạn thơ đã khơi gợi trong em tình cảm, cảm xúc:
+ Niềm tự hào về vẻ đẹp và sự giàu có của quê hương. Hình ảnh mây trắng trên Trường Sơn, cây lúa chín vàng mùa ca dao gợi lên vẻ đẹp của tự nhiên và vẻ đẹp của văn hóa của đất nước. Nó khiến ta cảm thấy yêu mến và tự hào vô cùng.
+ Tình cảm trân trọng và biết ơn đối với Tổ quốc. Tổ quốc đã trải qua biết bao khó khăn, gian khổ để nuôi dưỡng mỗi con người như một người mẹ kiên trì và nhẫn nại. Biết bao con người đã hi sinh vì nền độc lập và hoà bình mà chúng ta đang được hưởng ngày hôm nay.
Câu 5.
– Những việc làm thể hiện ý thức trách nhiệm với Tổ quốc của thế hệ trẻ:
+ Tích cực học tập, phát huy trí lực, năng lực của mình để làm giàu đẹp cho đất nước, đưa đất nước vươn ra tầm thế giới.
+ Bảo vệ, giữ gìn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc để tự tin hòa nhập nhưng không đánh mất bản sắc
+ Khẳng định và bảo vệ chủ quyền, nền độc lập của đất nước trước những nguy cơ từ bên ngoài.
+ Trách nhiệm lên tiếng và đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực trong môi trường xã hội để đất nước phát triển.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi cảm thụ, liên hệ:
Câu 1. Em có suy nghĩ gì về hình ảnh “Tổ quốc là tiếng mẹ” trong khổ thơ đầu?
(Gợi ý học sinh liên tưởng đến sự thiêng liêng, gần gũi của Tổ quốc, từ đó bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ cá nhân.)
Câu 2. Hình ảnh “bao người con ngã xuống” trong bài thơ gợi nhắc đến điều gì trong lịch sử dân tộc?
(Khai thác yếu tố lịch sử, gợi suy ngẫm về sự hy sinh của thế hệ cha anh trong các cuộc chiến tranh giữ nước.)
Câu 3. Theo em, tại sao tác giả lại so sánh Tổ quốc với những hình ảnh bình dị như tiếng mẹ, mây trắng, cây lúa…?
(Gợi học sinh cảm nhận vẻ đẹp gần gũi của quê hương, cũng là cách để họ kết nối với văn hóa và truyền thống.)
Câu 4. Em hãy liên hệ bài thơ với trách nhiệm của học sinh trong thời đại ngày nay đối với Tổ quốc.
(Rèn luyện năng lực tư duy, liên hệ bản thân, nâng cao ý thức công dân.)
Câu hỏi về nghệ thuật:
Câu 1. Phân tích tác dụng của biện pháp nghệ thuật so sánh được sử dụng xuyên suốt bài thơ.
(Giúp học sinh nhận diện và phân tích sâu giá trị nghệ thuật của biện pháp tu từ.)
Câu 2. Nhận xét về giọng điệu và cảm xúc của bài thơ. Giọng điệu đó giúp bài thơ thể hiện tình yêu Tổ quốc như thế nào?
