Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Tố Hữu (1920 – 2002)
Tên thật là Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên Huế.
Là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại.
Thơ Tố Hữu mang đậm chất trữ tình – chính trị, luôn gắn bó với lý tưởng cách mạng, thể hiện sâu sắc tình cảm của người chiến sĩ – thi sĩ với đất nước, nhân dân và Đảng.
Phong cách thơ: giàu cảm xúc, đậm chất dân tộc, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu; nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng.
Tác phẩm: “Mùa thu mới”
Sáng tác trong giai đoạn đầu của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc sau Cách mạng tháng Tám và kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ thể hiện không khí phấn khởi, lạc quan của nhân dân trước những đổi thay to lớn của đất nước sau ngày độc lập.
Qua đó, tác giả bày tỏ niềm tin, tình yêu sâu sắc với quê hương, con người và sự nghiệp cách mạng.
Thể thơ: Thơ tám chữ – nhịp điệu khỏe khoắn, hào hứng, phù hợp với tinh thần thời đại.
Đọc hiểu bài thơ Mùa thu mới của Tố Hữu
MÙA THU MỚI
(1) Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ rào rạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!
(2) Yêu biết mấy, những bước đi dáng đứng
Của đời ta chập chững buổi đầu tiên
Tập làm chủ, tập làm người xây dựng
Dám vươn mình, cai quản lại thiên nhiên!
(3) Yêu biết mấy, những con người đi tới
Hai cánh tay như hai cánh bay lên
Ngực dám đón những phong ba dữ dội
Chân đạp bùn không sợ các loài sên!…
(Trích Mùa thu mới, Tố Hữu, Thơ Tố Hữu, NXB Văn học, 1998, tr. 204-205)
Câu 1 (0,5 điểm). Đoạn thơ trên viết theo thể thơ nào?
Câu 2 (0,5 điểm). Ghi lại những hình ảnh diễn tả vẻ đẹp của quê hương, đất nước trong khổ thơ (1).
Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ trong khổ thơ thứ nhất
Câu 4. (1,0 điểm). Nhận xét về tình cảm của tác giả đối với đất nước và con người Việt Nam được thể hiện trong đoạn trích.
Câu 5 (1,0 điểm ). Theo em, thế hệ trẻ ngày nay cần làm gì để thể hiện tình yêu quê hương, đất nước?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể thơ: Tám chữ
Câu 2. Vẻ đẹp của quê hương, đất nước được diễn tả qua những hình ảnh: dòng sông bát ngát; đôi bờ rào rạt lúa ngô non; những con đường ca hát; mái nhà son.
Câu 3.
Chỉ ra biện pháp tu từ điệp ngữ và nêu tác dụng.
– Biện pháp tu từ điệp ngữ : “Yêu biết mấy”
– Tác dụng:
+ Tạo nhịp điệu, tạo sự liên kết và tăng sức gợi hình, gợi cảm cho đoạn thơ.
+ Nhấn mạnh tình yêu tha thiết của người viết đối với “dòng sông bát ngát” hay “con đường ca hát” thân thuộc, gắn bó. Hình ảnh mà tác giả nhắc đến cũng được hiện lên với một vẻ đẹp ấm no, trù phú.
+ Qua đó thấy được tình yêu mà tác giả dành cho quê hương với những sự thay đổi, phát triển này.
Câu 4.
+ Đoạn trích “Mùa thu mới” của Tố Hữu thể hiện tình yêu tha thiết và niềm tự hào sâu sắc của nhà thơ đối với đất nước, con người Việt Nam.
+ Tình cảm ấy được bộc lộ trực tiếp qua cụm từ cảm thán “Yêu biết mấy”, lặp lại nhiều lần như một tiếng reo vui hân hoan trước cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và cuộc sống lao động sôi nổi.
+ Bên cạnh đó, nhà thơ còn thể hiện tình cảm gián tiếp qua biện pháp điệp ngữ, so sánh và nhịp thơ khỏe khoắn. Hình ảnh “hai cánh tay như hai cánh bay lên” khắc họa con người Việt Nam mạnh mẽ, tràn đầy khát vọng. Động từ “dám vươn mình”, “đạp bùn” nhấn mạnh ý chí kiên cường, không ngại khó khăn. Các hình ảnh “dòng sông bát ngát”, “con đường ca hát”, “công trường mới dựng mái nhà son” gợi lên khung cảnh đất nước đang đổi thay mạnh mẽ. Nó không chỉ góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của đất nước con người Việt Nam mà còn qua đó thể hiện tình yêu và niềm tự hào của nhà thơ về đất nước của mình.
+ Đoạn thơ không chỉ khơi dậy niềm tự hào mà còn truyền cảm hứng về trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhà thơ gửi gắm thông điệp: yêu nước không chỉ là cảm xúc, mà còn là hành động thiết thực để góp phần làm giàu đẹp quê hương.
Câu 5.
Thế hệ trẻ ngày nay có nhiều cách để thể hiện tình yêu quê hương, đất nước bằng những hành động thiết thực.
+ Trước hết, mỗi người cần không ngừng học tập, rèn luyện bản thân để góp phần xây dựng đất nước ngày càng phát triển. Một thế hệ trẻ có tri thức, bản lĩnh và sáng tạo chính là nền tảng vững chắc cho tương lai của dân tộc.
= Bên cạnh đó, giới trẻ cần giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, trân trọng lịch sử, văn hóa và những giá trị tinh thần cao quý. Điều này có thể được thể hiện qua việc tìm hiểu, lan tỏa những câu chuyện về lịch sử, con người Việt Nam hoặc tham gia các hoạt động tình nguyện, vì cộng đồng.
+ Hơn nữa, lòng yêu nước còn thể hiện qua ý thức trách nhiệm với môi trường, với xã hội, như bảo vệ thiên nhiên, sống có đạo đức, nhân ái và đoàn kết. Mỗi hành động, dù nhỏ bé, nhưng nếu xuất phát từ lòng yêu quê hương, đều có thể góp phần xây dựng một đất nước giàu đẹp, văn minh.
+ Quảng bá những hình ảnh đẹp của quê hương, đất nước với bạn bè quốc tế.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi mở rộng nhận biết – thông hiểu:
Câu 1. Từ ngữ “mùa thu mới” trong nhan đề bài thơ có ý nghĩa gì?
Câu 2. Theo em, vì sao Tố Hữu lại lặp lại cụm từ “Yêu biết mấy” trong cả ba khổ thơ?
Câu 3. Hình ảnh “hai cánh tay như hai cánh bay lên” gợi cho em ấn tượng gì về con người Việt Nam trong thời kỳ mới?
Câu hỏi phân tích – vận dụng:
Câu 1. Phân tích vẻ đẹp của con người Việt Nam trong đoạn thơ và cho biết điều đó phản ánh đặc điểm gì của thời kỳ đất nước vừa giành được độc lập?
Câu 2. Theo em, vì sao nhà thơ lại nhấn mạnh đến những hình ảnh như “chập chững buổi đầu tiên”, “dám vươn mình”, “chân đạp bùn”? Những hình ảnh này góp phần làm nổi bật điều gì?
Câu 3. Đặt đoạn thơ trong mạch thơ cách mạng của Tố Hữu, em nhận thấy đặc điểm chung nào trong cảm hứng thơ của ông?
Câu hỏi liên hệ – mở rộng:
Câu 1. So sánh cảm xúc về đất nước trong “Mùa thu mới” (Tố Hữu) và một bài thơ hiện đại khác cũng nói về tình yêu quê hương, ví dụ như: Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm), Quê hương (Giang Nam), v.v.
Câu 2. Trong thời đại ngày nay, em thấy thế hệ trẻ có đang sống với tinh thần “dám vươn mình”, “tập làm chủ” như trong bài thơ không? Vì sao?
Câu 3. Em hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 10-12 câu) trình bày suy nghĩ về vai trò của thế hệ trẻ trong việc xây dựng và phát triển đất nước.
