Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Đoàn Văn Cừ (1913 – 2004)
Quê quán: Xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.
Là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới, tuy nhiên, thơ ông lại không đi theo lối lãng mạn cá nhân mà gắn bó chặt chẽ với hiện thực nông thôn Việt Nam.
Thơ Đoàn Văn Cừ giàu chất dân gian, ngôn ngữ mộc mạc, hình ảnh giản dị mà gợi cảm. Ông đặc biệt thành công trong việc tái hiện sinh động đời sống làng quê Việt qua những vần thơ đầy ấm áp, chân thành.
Tác phẩm: Bữa cơm quê
Trích từ Đoàn Văn Cừ Toàn tập, NXB Hội Nhà văn, 2013.
Bài thơ là một bức tranh đầy xúc cảm về bữa cơm đạm bạc nơi quê nghèo, nhưng ấm áp tình yêu thương, sự gắn bó và bình yên.
Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt hiện đại (mỗi dòng 7 chữ, không theo niêm luật như thơ Đường).
Nội dung: Miêu tả khung cảnh một bữa cơm quê mộc mạc, giản dị, từ đó làm nổi bật vẻ đẹp của cuộc sống thanh bần mà yên bình, đậm đà tình cảm gia đình, tình quê hương.
Đọc hiểu bài thơ Bữa cơm quê của Đoàn Văn Cừ
BỮA CƠM QUÊ
Cơm ngày hai bữa don bên hè
Mâm gỗ, nuôi dừa, đũa mộc tre
Gạo đỏ, cà thâm, vừng giã mặn,
Chè tươi nấu đặc nước vàng hoe
Cảnh nhà dẫu túng vẫn êm đềm
Ngày khó nhọc nhưng tối ngủ yên
Mái rạ trăng vàng, lơ lửng bóng
Vòi cau mưa chảy nước bên hiên.
(Đoàn Văn Cừ toàn tập, NXB Hội nhà văn, 2013)
Câu 1 (0,5 điểm). Xác định thể thơ được sử dụng trong văn bản trên.
Câu 2 (0,5 điểm). Tìm trong bài thơ sau những hình ảnh miêu tả “Bữa cơm quê” của tác giả.
Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê được sử dụng trong khổ thứ nhất.
Câu 4 (1,0 điểm). Nêu suy nghĩ của em về tâm hồn tác giả được gơi ra từ hình ảnh “bữa cơm quê”.
Câu 5 (1,0 điểm). Từ suy ngẫm của tác giả trong dòng thơ “Cảnh nhà dẫu túng vẫn êm đềm/ Ngày khó nhọc nhưng tối ngủ yên”, em hãy rút ra bài học về lẽ sống cho bản thân.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể thơ 7 chữ
Câu 2. Những hình ảnh miêu tả “Bữa cơm quê” của tác giả: mâm gỗ, nuôi dừa, đũa tre, gạo đỏ, cà thâm, vừng, chè tươi.
Câu 3.
– Biện pháp tu từ liệt kê: những món ăn, đồ vật giản dị của cuộc sống thôn quê của tác giả: mâm gỗ, nuôi dừa, đũa mộc tre, gạo đỏ, cà thâm, vừng giã mặn, chè tươi nấu đặc.
– Tác dụng của biện pháp liệt kê:
+ Giúp diễn tả một cách đầy đủ các sự vật được nói đến đồng thời làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho lời thơi
+ Phép liệt kê giúp làm nối bật vẻ đẹp bình dị, mộc mạc trong cuộc sống của người thôn quê.
+ Thể hiện tình yêu, niềm tự hào về gia đình, về quê hương, đất nước.
Câu 4.
+ Bài thơ “Bữa cơm quê” của Đoàn Văn Cừ gợi lên hình ảnh một bữa cơm đạm bạc nhưng thấm đượm tình quê hương, gia đình. Những món ăn đơn sơ như “gạo đỏ, cà thâm, vừng giã mặn” hay “chè tươi nấu đặc” không chỉ thể hiện sự mộc mạc, giản dị mà còn gợi lên nếp sống thanh bần mà đầm ấm của con người lao động. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng tác giả không than vãn mà lại trân trọng, nâng niu từng khoảnh khắc bình dị, êm đềm: “Cảnh nhà dẫu túng vẫn êm đềm / Ngày khó nhọc nhưng tối ngủ yên.”
+ Qua đó, ta cảm nhận được một tâm hồn giàu tình yêu quê hương, biết trân trọng những giá trị truyền thống và tìm thấy niềm hạnh phúc trong những điều bình dị nhất.
Câu 5.
– Từ suy ngẫm của tác giả trong dòng thơ “Cảnh nhà dẫu túng vẫn êm đềm/ Ngày khó nhọc nhưng tối ngủ yên”, em hãy rút ra bài học về lẽ sống cho bản thân:
+ Qua hai câu thơ: “Cảnh nhà dẫu túng vẫn êm đềm / Ngày khó nhọc nhưng tối ngủ yên”, tác giả Đoàn Văn Cừ đã gửi gắm một bài học sâu sắc về giá trị của sự bình yên và trân trọng những điều giản dị trong cuộc sống.
+ Trước hết, chúng ta cần hiểu rằng hạnh phúc không chỉ đến từ sự giàu có hay vật chất đầy đủ, mà quan trọng hơn là sự đầm ấm, yên vui trong gia đình. Dù cuộc sống có khó khăn, vất vả, nhưng nếu biết yêu thương, trân trọng nhau, con người vẫn có thể tìm thấy sự bình an trong tâm hồn.
+ Hiểu được điều đó, chúng ta cần sống giản dị, biết hài lòng với những gì mình có, trân trọng mái ấm gia đình và những khoảnh khắc bình yên trong cuộc sống. Đồng thời, mỗi người cũng cần nỗ lực lao động, vun đắp tình cảm gia đình thay vì chạy theo những giá trị vật chất mà quên đi ý nghĩa đích thực của hạnh phúc.
+ Thiết nghĩ, bài học này không chỉ có ý nghĩa với cá nhân mỗi người mà còn hữu ích với cả cộng đồng và xã hội. Nếu ai cũng biết trân quý những điều giản dị, giữ gìn sự yêu thương và bình yên trong gia đình, thì xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn, con người sẽ sống hạnh phúc hơn trong mọi hoàn cảnh.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Nhận biết – Thông hiểu
Câu 1. Từ “mâm gỗ, nuôi dừa, đũa mộc tre” gợi cho em cảm nhận như thế nào về không gian bữa cơm quê?
Câu 2. Em hiểu như thế nào về hình ảnh “chè tươi nấu đặc nước vàng hoe”?
Vận dụng
Câu 1. So sánh hình ảnh bữa cơm quê trong bài thơ này với những bữa cơm hiện đại nơi thành phố. Từ đó, em rút ra điều gì về giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống?
Câu 2. Em hãy viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) thể hiện cảm nhận của mình về vẻ đẹp tâm hồn người nông dân qua bài thơ Bữa cơm quê.
Vận dụng cao – Mở rộng suy nghĩ
Câu 1. Dù “gạo đỏ, cà thâm” – những món ăn không cao sang, nhưng vì sao nhà thơ vẫn cảm nhận được niềm hạnh phúc và sự yên bình?
Câu 2. Trong xã hội hiện đại ngày nay, con người thường chạy theo vật chất. Bài thơ này giúp em nhìn nhận lại lối sống của bản thân và những người xung quanh như thế nào?
Liên hệ mở rộng
Câu 1. Hãy liên hệ bài thơ Bữa cơm quê với một tác phẩm văn học khác cũng viết về vẻ đẹp của cuộc sống nông thôn Việt Nam mà em đã học (gợi ý: Lão Hạc của Nam Cao, Tôi đi học của Thanh Tịnh, hoặc các bài ca dao dân ca…).
Câu 2. Em hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày quan điểm: “Hạnh phúc đến từ những điều bình dị nhất trong cuộc sống” – từ cảm hứng bài thơ Bữa cơm quê.