Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Tố Hữu (1920 – 2002)
Tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên – Huế.
Cuộc đời và sự nghiệp:
Là nhà thơ lớn, đồng thời là một trong những người lãnh đạo chủ chốt của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thơ ông gắn liền với cách mạng, mang đậm chất trữ tình chính trị, thể hiện lý tưởng sống, tình yêu quê hương, đất nước và con người Việt Nam.
Phong cách thơ giàu tính dân tộc, lối biểu đạt gần gũi với lời ăn tiếng nói của nhân dân.
Ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học – nghệ thuật năm 1996.
Tác phẩm: “Bà má Hậu Giang”
Hoàn cảnh sáng tác:
Được sáng tác vào đầu năm 1941, thời điểm nhà thơ hoạt động cách mạng ở Nam Bộ, đặc biệt là vùng Hậu Giang – một căn cứ cách mạng quan trọng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ là kết quả của sự cảm phục sâu sắc trước tấm gương hi sinh bất khuất của những người mẹ miền Nam anh hùng, giàu lòng yêu nước.
Nội dung chính:
Khắc họa hình tượng người mẹ Nam Bộ kiên cường, gan dạ, sẵn sàng hi sinh thân mình để bảo vệ con, bảo vệ cách mạng.
Tố Hữu qua đó thể hiện lòng khâm phục, tri ân và ngợi ca phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến.
Nghệ thuật:
Viết theo thể song thất lục bát – một thể thơ truyền thống dân tộc, giàu nhạc điệu, linh hoạt trong biểu đạt cảm xúc.
Ngôn ngữ bình dị, giàu chất khẩu ngữ và hình ảnh chân thực.
Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, điệp ngữ, câu cảm thán… để nhấn mạnh cảm xúc và khắc sâu hình tượng người mẹ anh hùng.
Đọc hiểu bài thơ Bà má Hậu Giang của Tố Hữu
Má ngã xuống bên lò bếp đỏ
Thằng giặc kia đứng ngó trừng trừng
Má già nhắm mắt, rưng rưng
“Các con ơi, ở trong rừng U Minh
Má có chết, một mình má chết
Cho các con trừ hết quân Tây!”
Thằng kia bỗng giậm gót giày
Đạp lên đầu má:“Mẹ mày, nói không?”
Lưỡi gươm lạnh toát kề hông
“Các con ơi! Má quyết không khai nào!”
Sức đâu như ngọn sóng trào
Má già đứng dậy, ngó vào thằng Tây
Má hét lớn:“Tụi bay đồ chó!
Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!
Tao già không sức cầm dao
Giết bay, có các con tao trăm vùng!
Con tao, gan dạ anh hùng
Như rừng đước mạnh, như rừng tràm thơm!
– Đầu năm 1941-
(Trích “Bà má Hậu Giang”, Tố Hữu)
Câu 1 (1.0 điểm). Đoạn thơ trên viết theo thể thơ nào? Đối tượng trữ tình của bài thơ là gì?
Câu 2 (0,5 điểm). Những từ ngữ, hình ảnh nào trong đoạn thơ thể hiện tội ác của bọn giặc Tây?
Câu 3 (0.5 điểm) Nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong 2 câu thơ:
“Sức đâu như ngọn sóng trào”
Má già đứng dậy, ngó vào thằng Tây
Câu 4 (1,0 điểm). Đoạn thơ thể hiện những tình cảm nào của tác giả Tố Hữu?
Câu 5 (1,0 điểm) Đọc đoạn thơ trên, em rút ra được bài học gì cho bản thân?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
– Thể thơ: Song thất lục bát.
– Đối tượng trữ tình: Bà má Hậu Giang
Câu 2.
Từ ngữ, hình ảnh thể hiện tội ác của bọn giặc Tây:
“đứng ngó trừng trừng”, “giậm gót giày”,“đạp lên đầu má”,“lưỡi gươm lạnh toát”,“cướp nước”,“cắt cổ dân”.
Câu 3.
– Phép so sánh: sức mạnh của bà má Hậu Giang được so sánh như ngọn sóng trào.
– Tác dụng:
+ Biện pháp tu từ so sánh trong câu thơ “Sức đâu như ngọn sóng trào” đã góp phần làm tăng hiệu quả diễn đạt, giúp lời thơ trở nên sinh động, hấp dẫn và tăng sức gợi hình, gợi cảm.
+ Đồng thời, biện pháp tu từ này còn nhấn mạnh ý chí kiên cường, bất khuất của bà má Hậu Giang – người mẹ Việt Nam trong thời chiến.
+ Qua hình ảnh so sánh ấy, tác giả Tố Hữu đã thể hiện tình cảm ngợi ca, khâm phục và trân trọng đối với tinh thần yêu nước và sự hy sinh cao cả của những bà mẹ Việt Nam anh hùng, tiêu biểu cho lòng kiên trung của nhân dân Nam Bộ trong những năm kháng chiến.
Câu 4.
+ Đoạn thơ trên được trích từ bài thơ Bà má Hậu Giang của Tố Hữu, một tác phẩm tiêu biểu viết về hình tượng người mẹ Việt Nam trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Bài thơ khắc họa hình ảnh một bà mẹ Nam Bộ kiên trung, bất khuất, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ cách mạng và quê hương.
+ Qua đoạn thơ, người đọc cảm nhận được tình cảm ngợi ca, trân trọng và khâm phục của tác giả Tố Hữu dành cho những bà mẹ Việt Nam anh hùng.
+ Tình cảm ấy dù không được bộc lộ trực tiếp nhưng được gửi gắm một các gián tiếp qua các từ ngữ diễn tả sự kiên cường, bất khuất của người mẹ: “Má quyết không khai nào!”, “Má hét lớn”, “Tụi bay đồ chó!”. Đặc biệt, các câu thơ mang đậm tính khẩu ngữ “Tụi bay đồ chó! Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!” thể hiện rõ sự căm phẫn tột cùng của người mẹ đối với kẻ thù, đồng thời cho thấy lòng yêu nước mãnh liệt và tinh thần chiến đấu kiên cường của bà. Các biện pháp tu từ được nhà thơ sử dụng cũng góp phần thể hiện tinhf cảm của nhà thơ. Biện pháp so sánh: “Sức đâu như ngọn sóng trào”, điệp ngữ “các con ơi” không chỉ nhấn mạnh sự mạnh mẽ của người mẹ dù tuổi cao, sức yếu, gợi lên khí thế quật khởi của nhân dân Việt Nam mà còn qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ, lòng biết ơn của nhà thơ đối với những người mẹ trong kháng chiến.
+ Đoạn thơ không chỉ bày tỏ lòng ngợi ca người mẹ anh hùng mà còn khơi gợi trong lòng người đọc sự tự hào về truyền thống yêu nước, ý chí kiên cường của nhân dân Việt Nam. Đồng thời, đoạn thơ nhắc nhở thế hệ hôm nay về trách nhiệm giữ gìn và phát huy tinh thần yêu nước, tiếp nối ý chí quật cường của cha ông trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước.
Câu 5.
+ Qua đoạn thơ trên, tác giả Tố Hữu đã đem đến cho người đọc nhiều bài học sâu sắc, nhưng bài học ý nghĩa nhất chính là bài học về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất và ý chí kiên cường trước kẻ thù.
+ Trước hết, chúng ta cần hiểu rằng tinh thần yêu nước không chỉ thể hiện ở những trận chiến nơi tiền tuyến mà còn tỏa sáng trong từng hành động, từng con người, kể cả những người già yếu nhưng vẫn kiên cường trước quân thù. Hình ảnh bà má Hậu Giang nhấn mạnh một chân lý: dân tộc Việt Nam luôn sẵn sàng hy sinh để bảo vệ độc lập, tự do.
+ Hiểu được điều đó, mỗi chúng ta cần biết trân trọng những hy sinh của thế hệ đi trước, giữ gìn và phát huy tinh thần yêu nước trong cuộc sống hiện đại. Lòng yêu nước không chỉ thể hiện qua những việc làm lớn lao mà còn từ những hành động nhỏ như học tập chăm chỉ, rèn luyện đạo đức, sống có trách nhiệm với gia đình, quê hương, đất nước. Ngược lại, chúng ta không nên thờ ơ với lịch sử, không được quên đi những mất mát, hy sinh của cha ông.
+ Thiết nghĩ, bài học này không chỉ có ý nghĩa với cá nhân mỗi người mà còn hữu ích với cả cộng đồng, cả xã hội. Một đất nước chỉ có thể vững mạnh khi mỗi người dân đều có ý thức gìn giữ truyền thống, hun đúc lòng yêu nước và sẵn sàng đóng góp sức mình vào sự phát triển của quê hương.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu 1: Qua hình ảnh bà má Hậu Giang, em hãy so sánh hình tượng người mẹ Việt Nam trong kháng chiến với một hình tượng người mẹ khác trong văn học (ví dụ: bà cụ Tứ trong “Vợ nhặt” của Kim Lân, mẹ Tnú trong “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành…).
Câu 2: Sau khi học đoạn thơ, em suy nghĩ gì về vai trò của phụ nữ trong chiến tranh và trong xã hội hiện đại? Theo em, phẩm chất nào của người mẹ Việt Nam xưa cần được gìn giữ và phát huy trong cuộc sống hôm nay?
Câu 3: Em hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 câu) bày tỏ cảm xúc của mình về hình ảnh người mẹ trong đoạn thơ trên.
Câu 4: Từ câu chuyện của bà má Hậu Giang, em hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về lòng dũng cảm trong cuộc sống hôm nay.
Câu 5: Hình tượng người phụ nữ trong đoạn thơ có điểm gì tương đồng với hình tượng người phụ nữ trong ca dao, dân ca hoặc các tác phẩm thơ ca cách mạng khác mà em đã học?