Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Lan Anh
- Lan Anh là một phóng viên, biên tập viên của báo Tuổi Trẻ Online – một trong những tờ báo điện tử uy tín tại Việt Nam.
- Tác giả chuyên viết các bài phản ánh thời sự, xã hội, đặc biệt là các vấn đề về dân sinh, y tế, dân số, giáo dục…
- Văn phong: rõ ràng, súc tích, có định hướng cảnh báo, nêu bật vấn đề xã hội cần quan tâm.
Tác phẩm: Việt Nam đối mặt với dân số già
- Thể loại: Văn bản thông tin (báo chí – thời sự)
- Nguồn: Báo Tuổi Trẻ Online, đăng ngày 25/12/2020
- Nội dung chính:
- Phản ánh thực trạng Việt Nam đang bước vào thời kỳ dân số già nhanh chóng.
- Trình bày các nguyên nhân khiến tỉ suất sinh giảm, từ đó dân số già hóa.
- Đưa ra những hệ lụy đối với kinh tế – xã hội, đặc biệt là gánh nặng an sinh.
- Dẫn chứng ý kiến từ các chuyên gia dân số và đại diện Bộ Y tế nhằm tăng tính thuyết phục và khoa học.
Mục đích giáo dục:
- Nâng cao nhận thức xã hội cho học sinh về vấn đề dân số.
- Rèn kỹ năng đọc hiểu văn bản thông tin, phân tích số liệu, liên hệ thực tế.
- Giáo dục tư duy phản biện, kỹ năng sống, trách nhiệm cá nhân với cộng đồng.
Đọc hiểu văn bản Việt Nam đối mặt với dân số già
Việt Nam đối mặt với dân số già
TTO – Sau khi bắt đầu thời kỳ già hóa dân số vào năm 2011 với tỉ lệ dân số từ 60 tuổi trở lên chiếm 9,9%, Việt Nam sẽ trải qua giai đoạn dân số già từ 2026 – 2054 khi tỉ lệ người 65 tuổi trở lên chiếm từ 10 – 19,9%.
Như vậy, như nhiều chuyên gia từng cảnh báo, VN chưa giàu nhưng dân số đã bắt đầu già hóa. Và từ 2054 – 2069, Việt Nam sẽ trải qua giai đoạn dân số rất già, khi người từ 65 tuổi trở lên chiếm 20 – 29,9%. VN cũng được xem là quốc gia có thời gian chuyển từ “già hóa dân số” sang “dân số già” vào nhóm nhanh trên thế giới, dự báo là 20 năm, trong khi Nhật Bản và Trung Quốc là 26 năm, Anh và Tây Ban Nha 45 năm…
Dân số già nhanh
Phát biểu tại hội thảo “Dân số và phát triển”, được Tổng cục Dân số – kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) tổ chức ngày 24-12, ông Nguyễn Doãn Tú, tổng cục trưởng Tổng cục Dân số – kế hoạch hóa gia đình, cho rằng một trong những chính sách để hạn chế tốc độ già hóa dân số là duy trì mức sinh thay thế. “Việt Nam đã duy trì được mức sinh thay thế, giữ được tổng tỉ suất sinh ở mức xung quanh 2 con/bà mẹ từ 2006 đến nay” – ông Tú chia sẻ.
Tuy nhiên, những chính sách để hỗ trợ thêm còn rất ít, thậm chí chưa có. “Hãy đặt mình vào vị trí của các công nhân, sinh con nhưng nhà trẻ, trường mẫu giáo… đều ít có hoặc chi phí cao, các gia đình trẻ ít dám sinh con. Ngay các gia đình ở thành thị, hai vợ chồng có công việc ổn định nhưng mức lương thông thường cũng rất khó khăn khi nuôi 2 con ăn học” – ông Tú bình luận.
Chính vì lý do này, dù đã có chính sách nhằm nâng mức sinh ở vùng có mức sinh thấp dưới mức sinh thay thế, đồng thời giảm mức sinh ở vùng có mức sinh cao, nhưng mức sinh được thông báo gần nhất ở TP.HCM ở mức trên 1,3 con/bà mẹ vẫn là mức sinh thấp nhất nước và còn có xu hướng giảm thêm.
“Kinh nghiệm ở Hàn Quốc và nhiều quốc gia cho thấy nếu mức sinh đã xuống thấp sẽ rất khó để tăng sinh trở lại. Khi mức sinh thấp, dân số càng già với tốc độ nhanh hơn” – ông Tú khuyến cáo.
Trong khi đó, theo ông Nguyễn Xuân Trường, vụ trưởng Vụ Cơ cấu và quy mô dân số (Tổng cục Dân số – kế hoạch hóa gia đình), đặc điểm của người cao tuổi ở Việt Nam là trên 70% phải tự lao động kiếm sống với sự hỗ trợ của con cháu, chỉ 25,5% sống bằng lương hưu và trợ cấp xã hội.
Con số này dự báo không có thay đổi nhiều trong thời gian tới. Trong năm 2020, Hà Nội chỉ mới có khoảng 40% người lao động tham gia bảo hiểm xã hội và theo mục tiêu đến năm 2021, 45% người lao động cả nước sẽ tham gia bảo hiểm xã hội. Khi bước vào thời kỳ dân số già, số người già tăng cao cùng với tỉ lệ người già không có lương hưu/trợ cấp cũng tăng theo vô hình trung sẽ là một gánh nặng về an sinh xã hội.
Nguồn: Tổng cục Thống kê và Tổng cục Dân số – KHHGĐ – Đồ họa: TUẤN ANH
(Theo Lan Anh, https://tuoitre.vn, ngày 25/12/2020)
Câu 1. Cách trình bày dữ liệu thông tin trong văn bản.
Câu 2. Chỉ ra các phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản
Câu 3. Nêu tác dụng của việc trích dẫn bình luận của những chuyên gia dân số trong văn bản.
Câu 4. Nêu quan điểm của người viết thể hiện qua văn bản trên.
Câu 5. Anh/ chị hãy chỉ ra một số tác hại khi dân số già đi.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Tổ chức thông tin theo tầm quan trọng của vấn đề: Nêu thực trạng dân số già ở Việt Nam ->Nêu giải pháp tăng tỉ suất sinh-> Nêu lí do tỉ suất sinh giảm -> Tác hại khi dân số già
Câu 2.
Phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản: nhan đề và các đề mục được in đậm, sapo, số liệu, bảng thống kê
Câu 3.
Tác dụng của việc trích dẫn bình luận của những chuyên gia dân số trong văn bản:
– Cung cấp thông tin cụ thể, chính xác và tăng tính hấp dẫn, trực quan của thông tin
– Tăng tính cảnh báo về nguy cơ dân số già ở nước ta
Câu 4.
Quan điểm của người viết: Gióng lên tiếng chuông cảnh báo về thực trạng dân số già đi của nước ta
Câu 5.
HS trình bày một số tác hại theo hiểu biết cá nhân
Gợi ý:
– Thiếu lao động trong tương lai cũng như nhu cầu an sinh xã hội ngày càng tăng ở người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ lớn tuổi.
– Khi tỷ lệ người cao tuổi tăng thì nhu cầu về các dịch vụ xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu của họ cũng tăng theo,…
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Theo văn bản, Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già từ năm nào và tỷ lệ người trên 65 tuổi là bao nhiêu?
Câu 2. Vì sao Việt Nam được xem là quốc gia có quá trình già hóa dân số nhanh?
Câu 3. Những nguyên nhân nào khiến tỷ lệ sinh ở Việt Nam, đặc biệt là TP.HCM, ở mức thấp?
Câu 4. Văn bản đã sử dụng những dẫn chứng và số liệu nào để chứng minh gánh nặng an sinh xã hội?
Câu 5. Tác giả sử dụng giọng điệu như thế nào khi đề cập đến vấn đề dân số già? Điều này có tác dụng gì?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Em hãy liên hệ đến thực tế tại địa phương: Có nhiều người già đang sống nhờ con cháu hoặc phải tự lao động kiếm sống không?
Câu 2. Em có suy nghĩ gì về việc người trẻ ngại sinh con hoặc không muốn kết hôn?
Câu 3. Là học sinh, em có thể làm gì để góp phần giải quyết hoặc giảm nhẹ hệ lụy từ dân số già?
Câu 4. Nếu là một nhà báo, em sẽ đặt tiêu đề nào khác cho bài viết này để thu hút bạn đọc trẻ?
Câu 5. Em hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình về trách nhiệm chăm sóc người cao tuổi trong xã hội hiện đại.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1. Văn bản “Việt Nam đối mặt với dân số già” được viết theo kiểu văn bản nào?
A. Tự sự
B. Nghị luận xã hội
C. Thuyết minh
D. Thông tin – thời sự
→ Đáp án: D
Câu 2. Theo dự báo, giai đoạn Việt Nam có dân số rất già là:
A. 2011 – 2025
B. 2026 – 2054
C. 2054 – 2069
D. 2070 trở đi
→ Đáp án: C
Câu 3. Một nguyên nhân khiến mức sinh thấp được nêu trong văn bản là:
A. Người dân không muốn có con
B. Trẻ em học hành quá vất vả
C. Chi phí nuôi dạy con cao, thiếu trường mầm non
D. Người dân không tin vào y tế
→ Đáp án: C
Câu 4. Theo ông Nguyễn Doãn Tú, một giải pháp quan trọng để hạn chế già hóa dân số là:
A. Cho người cao tuổi học nghề
B. Giảm chi phí cho người già
C. Duy trì mức sinh thay thế
D. Cấm di dân vào thành phố
→ Đáp án: C
Câu 5. Tác giả viết văn bản này nhằm mục đích chính nào sau đây?
A. Cổ vũ người dân nhập cư
B. Kêu gọi bảo vệ môi trường
C. Cảnh báo và nâng cao nhận thức về già hóa dân số
D. Chứng minh Việt Nam đã giàu có
→ Đáp án: C
