Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Ngọc Hưng (1960 – …)
- Là một nhà thơ hiện đại, quê ở Hà Tĩnh.
- Nguyễn Ngọc Hưng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
- Ông không may bị liệt từ nhỏ, phải di chuyển bằng xe lăn, nhưng vẫn bền bỉ sáng tác.
- Thơ ông thường thể hiện:
- Tình yêu quê hương, đất nước.
- Tâm hồn lạc quan, vượt lên nghịch cảnh.
- Những xúc cảm sâu sắc, chân thành, giản dị.
Một số tác phẩm tiêu biểu: Từ khi có phượng, Vẫn còn những khoảng trời, Dẫu chỉ là chiếc lá, Về phía gió xanh,…
Tác phẩm: “Đường đi học”
- Trích trong tập thơ Từ khi có phượng (NXB Hội Nhà văn, 2005).
- Thể thơ: tự do (không đều về số chữ, nhịp linh hoạt).
- Nội dung chính:
- Kể lại kỷ niệm thời thơ ấu của tác giả với con đường đến trường – vừa gian khó, vừa giàu tình thương.
- Thể hiện lòng biết ơn mẹ, tình cảm thiêng liêng với quê hương, tuổi thơ.
- Gợi suy ngẫm về vai trò của học tập và ý nghĩa của tuổi thơ trong hành trình trưởng thành.
- Đặc sắc nghệ thuật:
- Ngôn ngữ dung dị, giàu cảm xúc.
- Hình ảnh chân thực, gần gũi, kết hợp hài hòa giữa tả thực và chất thơ.
- Sử dụng nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ sinh động.
- Giọng điệu trầm lắng, đầy yêu thương và hoài niệm.
Đọc hiểu bài thơ Đường đi học
ĐƯỜNG ĐI HỌC
Khúc khuỷu ruột dê ổ gà, ổ chó
Đường dẫn con đi suốt tuổi thơ mình
Nhiều gai góc nhưng cũng đầy hoa cỏ
Vui rập rờn theo những cánh bướm xinh…
Mười cây số bốn mùa chân xuôi ngược
Manh áo nghèo mưa nắng bạc tóc hoe
Không ngăn nổi hồn nhiên chim sáo hót
Chiều vô tư ngõ đom đóm lập lòe
Ôi! Thương quá cái thời cơm cõng củ
Lén nhìn con cạo rá mẹ thở dài
Bữa cháo bữa rau qua ngày giáp hạt
Túc tắc rồi con cũng lớn như ai.
Thêm một tuổi là con thêm một lớp
Bước dài hơn, đi đứng chững chạc hơn
Con đường cũ mở ra nhiều lối mới
Cánh bướm xưa vẫn bay lượn chập chờn.
Mê lộ đời lắm ngả ngang ngả dọc
Chợt xênh xang chợt heo hút dặm mòn
Đường đi học vẫn là đường đẹp nhất
Sớm muộn về vẫn có mẹ chờ con !
18.02.2003
(Trích Từ khi có phượng, Nguyễn Ngọc Hưng, NXB Hội nhà văn, 2005, tr.7-8)
Chú thích: Tác giả Nguyễn Ngọc Hưng sinh năm 1960, ông là tác giả của nhiều tập thơ được xuất bản tại Việt Nam. Ông được đánh giá là một nhà thơ lạc quan, yêu đời, dũng cảm vượt lên số phận. Thơ của ông chân thật, gần gũi và chứa đựng tình cảm.
Câu 1. Cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện qua bài thơ là gì?
Câu 2. Trong kí ức của tác giả, con đường đi học hiện lên như thế nào?
Câu 3. Nêu hiệu quả của biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong câu thơ “Ôi! Thương quá cái thời cơm cõng củ”.
Câu 4. Qua bài thơ, tác giả thể hiện, tình cảm, cảm xúc nào?
Câu 5. Sau khi đọc bài thơ, em có suy nghĩ gì về vai trò của việc học tập đối với mỗi người.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Cảm hứng chủ đạo: Cảm xúc yêu thương, trân trọng những kỉ niệm tuổi thơ trên con đường đến trường.
Câu 2.
Trong kí ức của tác giả, con đường đi học hiện lên: Khúc khuỷu ruột dê ổ gà, ổ chó, Nhiều gai góc nhưng cũng đầy hoa cỏ
– Nhận xét: Con đường đi học đầy khó khăn nhưng rất thơ mộng.
Câu 3.
Hiệu quả của biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong câu thơ “Ôi! thương quá cái thời cơm cõng củ”:
– BPTT nhân hóa “cơm cõng củ”
– Tác dụng:
Làm cho câu thơ thêm sinh động, gần gũi, gợi hình gợi cảm, giàu hình ảnh, gây ấn tượng với người đọc người nghe.
Nhấn mạnh và làm nổi bật hình ảnh nồi cơm độn nhiều khoai sắn, rất ít cơm. Từ đó, khẳng định nỗi vất vả, hoàn cảnh sống nghèo khổ, cơ cực của tác giả.
Thái độ tác giả: trân trọng quá khứ, biết ơn sự hi sinh, vất vả của mẹ, mong muốn chúng ta biết yêu thương.
Câu 4.
+ Qua bài thơ “Đường đi học” của Nguyễn Ngọc Hưng, tác giả thể hiện tình cảm trìu mến và trân trọng đối với những kỷ niệm thời thơ ấu, đặc biệt là quãng thời gian đến trường.
+ Tình cảm của tác giả dành cho con đường đi học không chỉ dừng lại ở sự nhớ nhung quá khứ, mà còn là nỗi niềm biết ơn đối với những ngày tháng ấy, nơi nuôi dưỡng tâm hồn và trí tuệ, nơi chất chứa bao kỷ niệm về bạn bè, thầy cô, và những ước mơ tuổi trẻ.
+ Bài thơ cũng thể hiện tình yêu tha thiết đối với quê hương, nơi con đường đi học không chỉ là con đường dẫn tới tri thức mà còn là con đường gắn kết tác giả với cội nguồn, với những giá trị tinh thần sâu sắc. Từng câu thơ như một lời tri ân dành cho những gì bình dị, thân thuộc nhưng đầy ý nghĩa, gợi lên trong lòng người đọc niềm xúc động và sự đồng cảm.
+ Qua đó, ta cảm nhận được sự trân trọng và yêu mến của tác giả đối với những kỷ niệm thời thơ ấu và những giá trị đẹp đẽ của cuộc sống.
Câu 5.
+ Sau khi đọc bài thơ, em nhận ra rằng việc học tập đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống của mỗi người. Học tập không chỉ giúp ta tích lũy kiến thức, kỹ năng mà còn mở ra những chân trời mới, giúp ta hiểu biết sâu rộng hơn về thế giới xung quanh. Nhờ việc học, chúng ta có thể nuôi dưỡng ước mơ, xây dựng tương lai và trở thành người có ích cho xã hội.
+ Học tập cũng giúp chúng ta rèn luyện tính kiên trì, nhẫn nại và phát triển tư duy phản biện. Những thử thách, khó khăn trên con đường học tập không chỉ giúp ta trưởng thành mà còn là cơ hội để khám phá năng lực của bản thân. Qua quá trình học tập, chúng ta còn học được cách yêu thương, biết trân trọng những giá trị đẹp đẽ trong cuộc sống và hiểu rằng tri thức là nền tảng vững chắc giúp chúng ta tự tin bước vào đời.
+ Vì vậy, em tự nhủ rằng phải luôn nỗ lực và chăm chỉ trong học tập, không chỉ để đạt thành tích cao mà còn để hoàn thiện bản thân, sẵn sàng đối mặt với những thử thách của cuộc sống.
+ Việc học không chỉ dừng lại ở sách vở mà còn là học cách sống, cách làm người, và nuôi dưỡng những ước mơ, khát vọng để trở thành công dân có ích cho xã hội.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Con đường đến trường gắn liền với những kỷ niệm nào trong tuổi thơ tác giả?
Câu 2. Hình ảnh người mẹ hiện lên như thế nào trong bài thơ? Tác giả muốn gửi gắm điều gì?
Câu 3. Em cảm nhận được điều gì qua chi tiết “cơm cõng củ” và “mưa nắng bạc tóc hoe”?
Câu 4. Tác giả đã khéo léo sử dụng yếu tố thiên nhiên như thế nào để làm nổi bật tình cảm trong bài thơ?
Câu 5. Khổ thơ cuối có ý nghĩa ra sao trong mạch cảm xúc của toàn bài?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Em hãy kể lại một kỷ niệm đáng nhớ trên con đường đi học của mình.
Câu 2. Liên hệ bài thơ “Đường đi học” với một tác phẩm khác (như “Tiếng gà trưa” – Xuân Quỳnh hoặc “Quê hương” – Tế Hanh) để thấy được sự gắn bó với tuổi thơ, với người thân.
Câu 3. Em học được điều gì từ thái độ sống và tình cảm của tác giả trong bài thơ?
Câu 4. Nếu được gửi một thông điệp đến những người học sinh đang gặp khó khăn, em sẽ nói gì?
Câu 5. Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về tấm gương vượt khó học tốt (có thể từ chính bài thơ hoặc người thật việc thật).
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1: Thể thơ được sử dụng trong bài “Đường đi học” là:
A. Thơ lục bát
B. Thơ năm chữ
C. Thơ tự do
D. Thơ tám chữ
→ Đáp án: C
Câu 2: Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong câu thơ “cơm cõng củ”?
A. So sánh
B. Nhân hóa
C. Ẩn dụ
D. Hoán dụ
→ Đáp án: B
Câu 3: Trong bài thơ, hình ảnh “đường đi học” là biểu tượng cho điều gì?
A. Gian khổ, nghèo đói
B. Hành trình trưởng thành, yêu thương, tri thức
C. Những con đường đời phức tạp
D. Cảnh vật làng quê
→ Đáp án: B
Câu 4: Hình ảnh nào sau đây KHÔNG xuất hiện trong bài thơ?
A. Cánh bướm
B. Đom đóm
C. Cánh cò
D. Chim sáo
→ Đáp án: C
Câu 5: Câu thơ “Sớm muộn về vẫn có mẹ chờ con” thể hiện:
A. Tình bạn tuổi thơ
B. Lòng biết ơn thầy cô
C. Tình mẹ bao la, bền vững
D. Nỗi sợ hãi khi đi học
→ Đáp án: C
