Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Tạ Thanh Hải
- Tạ Thanh Hải là một cây bút trẻ đương đại, có phong cách viết giàu cảm xúc, chân thực, thường khai thác các đề tài về con người, thân phận và cuộc sống vùng cao.
- Anh là cây bút cộng tác quen thuộc với các tạp chí văn học như Văn nghệ Quân đội, Văn nghệ,… với nhiều tác phẩm mang màu sắc hiện thực, đậm chất đời sống vùng núi phía Bắc.
Tác phẩm: “Đường đến chân trời”
- Thể loại: Truyện ngắn hiện đại.
- Xuất xứ: Đăng trên tạp chí Văn nghệ Quân đội, ngày 18/12/2023.
- Nội dung chính: Câu chuyện xoay quanh cuộc sống đầy bất hạnh của một gia đình vùng cao, được kể qua con mắt của đứa trẻ – nhân vật “tôi”. Truyện phản ánh bi kịch gia đình, số phận người phụ nữ miền núi, đồng thời gửi gắm khát vọng thoát khỏi những định kiến, vươn tới cuộc sống tốt đẹp hơn.
- Giá trị nội dung:
- Lên án những tư tưởng phong kiến lạc hậu như trọng nam khinh nữ, mê tín…
- Phản ánh thực trạng bất công giới và nghèo đói ở vùng cao.
- Thể hiện sự đồng cảm, xót xa với số phận người phụ nữ.
- Giá trị nghệ thuật:
- Kết hợp điểm nhìn bên trong và bên ngoài tinh tế.
- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm.
- Cách kể chuyện giản dị mà sâu sắc, mang tính hiện thực cao.
Đọc hiểu văn bản Đường đến chân trời của Tạ Thanh Hải
Bà nội đặt cái quẩy tấu đánh xoạch rồi ngồi phệt xuống bậu cửa. Con chó cộc đuôi gầy nhẳng len lét chui vào gầm cối xay ngô. Bố tôi ngật ngưỡng đi từ trong nhà ra, trên vai lắt lẻo chiếc túi chàm bạc phếch, giọng lè nhè. Từ giờ, tao đi sang Nậm Lay ở hẳn với cái Mua đây. Bà nội quắc mắt, quăng cái quẩy tấu về phía bố, chân đá tay khua. Những bắp ngô văng ra tận mép sân, vàng xuộm chơ vơ.
Trong nhà, mẹ vẫn ngồi lặng bên bếp lửa. Nồi cháo sôi ùng ục trên bếp. Loãng tuếch. Em Sính khóc nhéo nhẳng xé ngang tiếng gió lùa vào vách thưng trống hoác mà mẹ vẫn ngây đơ ra như cây gỗ mục. Tiếng bát vỡ chát chúa ngoài sân. Tiếng bố gầm gừ như con gấu. Tiếng giậm chân bành bạch của bà nội. Tôi ngồi nép bên cánh cửa gỗ xộc xệch, nhìn bà nội lật đật chạy theo bố ra tận cổng để đòi lại chiếc vòng bạc và đôi khuyên tai mà không được. Bóng bố khật khưỡng xiêu vẹo leo lên chiếc xe máy đỏ nhảy cồ cồ trên con đường mòn men vách đá. Ráng chiều nhòe nhoẹt, màn sương trùm nhanh xuống thung như một bức màn xám khổng lồ.
Mẹ người dưới xuôi, học xong cấp ba tấp tểnh theo chúng bạn đi buôn hàng điện tử ở biên giới, suýt bị lừa bán sang Trung Quốc, may được bố cứu thoát. Trước khi đồng ý cho mẹ lấy bố, ông ngoại và cậu Vinh cũng lặn lội lên tận đây thăm nhà bà nội. Đó là một căn nhà gỗ bề thế ở trung tâm xã. Ông nội cũng là người dưới xuôi lên đây làm sơn tràng nhưng mất trong một trận lũ quét dữ dội từ khi bố mới lên bảy. Mấy năm sau, bà nội lấy người đàn ông góa vợ ở bản Ót và mang bố theo. Ngôi nhà gỗ đóng cửa im ỉm. Ai đi qua cũng bảo đúng là nhà của đàn bà góa.
Bố mẹ cưới nhau, căn nhà gỗ ấm hơi người trở lại. Ngày chợ phiên, bà đi từ bản Ót xuống chợ, lúc thì bán mấy con gà đen, khi thì bó măng khô, bọc chẩm chéo hay bất cứ thứ gì ông trẻ và chú Vừ kiếm được. Thi thoảng bà ghé qua nhà săm soi cách ăn ở thu vén của mẹ, thở dài thườn thượt khi thấy cái bụng con dâu vẫn phẳng lì như con cá đét. Bố mẹ lấy nhau gần sáu năm mới sinh được tôi sau bao nhiêu lần thăm khám, lấy thuốc. Ai đến nhà tôi chơi cũng bảo mẹ đẹp nhưng không hợp vía thần núi nên chỉ sinh rặt con gái. Bố theo đám phu vàng sang bên Sài Luốc, Sả Hồ, chưa kiếm được hạt vàng cám nào để làm của hồi môn cho hai đứa con gái thì sa vào cờ bạc, mê không dứt ra được, cứ ăn dầm ở dề nhà người đàn bà góa dưới Nậm Lay, năm thì mười họa mới trở về, lúc đi lại lục lọi mang theo vài thứ đáng giá như cái nồi đồng, chiếc điếu bạc, có khi còn lấy đôi khuyên tai bạc của mẹ hay lén lút tháo cả cái vòng ở cổ em Sính. Rồi căn nhà gỗ cũng bị người ta xiết nợ. Bà nội đưa mấy mẹ con tôi lên ở trong ngôi nhà nhỏ tẹo bám hờ vách núi, cách chợ phiên mấy chặng đường núi gập ghềnh…
Sau cái chiều đổ vỡ ấy, mẹ đem hai chị em tôi về xuôi. Chúng tôi đi như chạy trốn giữa màn sương dày đặc. Mẹ bước thoăn thoắt xuống dốc như xắn vạt sương thành từng miếng. Trên lưng mẹ, em Sính vẫn ngủ say sưa, cái mũ len đỏ lúc lắc. Tôi mắt nhắm mắt mở sấp ngửa chạy theo. Sương vừa tan thì mấy mẹ con xuống được đến đường lớn. Mẹ vẫy vẫy chiếc xe tải chở gỗ, một cái đầu trọc lốc thò ra buông mấy lời chọc ghẹo và tiếng cười khùng khục, chiếc xe lướt qua nhả lại một luồng khói xám xịt. Đợi mãi mới có một chiếc xe của mấy chú áo xanh cho đi nhờ. Mẹ nói với họ là đưa chị em tôi xuống thị trấn khám bệnh. Có một chú đưa cho mẹ mấy tờ tiền, mẹ cúi đầu lí nhí cảm ơn còn tôi cứ nhìn chăm chăm vào ngôi sao trên vai áo các chú. […]
(Trích Đường đến chân trời, Tạ Thanh Hải, http://vannghequandoi.com.vn, Thứ hai, ngày 18/12/2023)
Câu 1. Xác định người kể chuyện trong đoạn trích
Câu 2. Chỉ ra biệp pháp tu từ trong câu văn sau: Thi thoảng bà ghé qua nhà săm soi cách ăn ở thu vén của mẹ, thở dài thườn thượt khi thấy cái bụng con dâu vẫn phẳng lì như con cá đét
Câu 3. Chỉ ra những điểm nhìn trong câu chuyện và nêu tác dụng của việc thay đổi điểm nhìn ấy trong truyện.
Câu 4. Nhận xét về một phẩm chất của nhân vật người mẹ được thể hiện trong đoạn trích.
Câu 5. Nêu thông điệp có ý nghĩa với anh/chị qua đoạn trích và lí giải.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Người kể truyện: nhân vật “tôi”
Câu 2.
Biệp pháp tu từ so sánh: cái bụng phẳng lì như con cá đét
Câu 3.
– Câu chuyện được kể ở các điểm nhìn:
+ Điểm nhìn của người kể chuyện: nhân vật tôi
+ Điểm nhìn bên ngoài (nhân vật tôi quan sát và kể lại câu chuyện mà mình chứng kiến)
+ Điểm nhìn bên trong (bộc lộ nội tâm đầy xót xa, đau đớn của bản thân khi chứng kiến nỗi đau của mẹ)
– Tác dụng của việc thay đổi điểm nhìn trong truyện: tạo cho câu chuyện có tính khách quan hơn, mạch truyện theo đó mà biến hoá hơn, mở rộng khả năng bao quát, đánh giá của trần thuật, dễ dàng cuốn hút người đọc vào câu chuyện.
Câu 4.
– Số phận người mẹ trong đoạn trích:
+ Suýt bị lừa bán sang Trung Quốc
+ Sống trong gia đình nhà chồng nhiều áp lực: muộn con, sinh toàn con gái
+ Chồng sa vào cờ bạc, bở rơi vợ con
– Nhận xét về nhân vật người mẹ: một người phụ nữ có số phận bất hạnh, thiệt thòi; nạn nhân của tư tưởng phong kiến cổ hủ, lạc hậu; là hiện thân cho nỗi khổ của người phụ nữ vùng cao.
Câu 5.
Hs chỉ ra thông điệp và có sự lí giải hợp lí
Gợi ý
– Hãy trân trọng hạnh phúc gia đình
– Xoá bỏ những hệ tư tưởng lạc hậu…
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Phân tích hình ảnh người bà trong đoạn trích. Hình ảnh đó nói lên điều gì về nếp sống, phong tục ở vùng cao?
Câu 2. Tác giả đã sử dụng những chi tiết nào để khắc họa nỗi đau của nhân vật “tôi”? Em có suy nghĩ gì về hình ảnh đứa trẻ trong hoàn cảnh ấy?
Câu 3. Nhận xét về nghệ thuật xây dựng không khí và bối cảnh trong đoạn trích.
Câu 4. Theo em, vì sao tác giả lại chọn điểm nhìn của một đứa trẻ để kể câu chuyện? Cách kể ấy tạo hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Câu 5. Phân tích tâm trạng của người mẹ trong đoạn trích, từ đó nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ ấy.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Từ số phận của người mẹ trong đoạn trích, em liên hệ đến thân phận người phụ nữ trong truyện ngắn Vợ nhặt (Kim Lân) để rút ra nhận xét về hình ảnh người phụ nữ trong văn học.
Câu 2. Hãy liên hệ đoạn trích với một câu chuyện thực tế mà em biết để làm rõ khát vọng vươn lên khỏi hoàn cảnh nghèo khó.
Câu 3. Liên hệ đến hiện tượng trọng nam khinh nữ còn tồn tại hiện nay. Em có suy nghĩ gì về vấn đề này?
Câu 4. Từ câu chuyện về gia đình nhân vật “tôi”, em rút ra bài học gì về vai trò của người cha trong gia đình?
Câu 5. Viết một đoạn văn nghị luận ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của em về: “Giữ gìn hạnh phúc gia đình là trách nhiệm của mỗi thành viên”, từ trải nghiệm đọc đoạn trích trên.
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Tác phẩm “Đường đến chân trời” phản ánh cuộc sống của ai?
A. Người lao động thành thị
B. Những người lính biên cương
C. Người dân vùng cao, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em
D. Sinh viên sau tốt nghiệp
Đáp án: C
Câu 2: Hình ảnh “cái bụng con dâu vẫn phẳng lì như con cá đét” sử dụng biện pháp tu từ nào?
A. Nhân hóa
B. So sánh
C. Ẩn dụ
D. Hoán dụ
Đáp án: B
Câu 3: Thái độ của người cha trong đoạn trích có thể được miêu tả bằng từ nào?
A. Bao dung
B. Trách nhiệm
C. Thờ ơ và tàn nhẫn
D. Lạc quan
Đáp án: C
Câu 4: Tác giả xây dựng nhân vật người mẹ nhằm:
A. Phản ánh sự yếu đuối của phụ nữ vùng cao
B. Ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong nghịch cảnh
C. Phê phán phụ nữ không biết tự bảo vệ mình
D. Khẳng định vị thế xã hội của phụ nữ hiện đại
Đáp án: B
Câu 5: Việc thay đổi điểm nhìn trần thuật giúp tác phẩm:
A. Có nhiều nhân vật hơn
B. Dễ xây dựng kết thúc có hậu hơn
C. Tăng tính khách quan và chiều sâu cảm xúc
D. Tránh lặp lại lời thoại
Đáp án: C