Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888)
- Tên gọi khác: Đồ Chiểu
- Quê quán: Gia Định (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh)
- Là nhà thơ lớn của dân tộc, người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa chống Pháp.
- Tuy mù lòa nhưng có tinh thần yêu nước, đạo đức cao cả, sống cuộc đời thanh bạch.
- Tác phẩm của ông thấm đẫm đạo lý làm người, lòng trung nghĩa, và khát vọng độc lập dân tộc.
Tác phẩm: “Chạy Tây” (còn có tên là “Chạy giặc”)
- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật (nhưng có biến thể ở cách gieo vần)
- Hoàn cảnh sáng tác: Khoảng năm 1859, khi thực dân Pháp tấn công Gia Định – nhân dân phải rời bỏ quê hương, chạy giặc trong hỗn loạn.
- Nội dung chính:
- Ghi lại cảnh tượng tang thương khi giặc Pháp tràn vào: cảnh tan chợ, dân chạy loạn, nhà tan, cửa nát.
- Tố cáo tội ác của thực dân Pháp.
- Phê phán sự bất lực và vô trách nhiệm của tầng lớp thống trị, tướng lĩnh đương thời.
- Đồng thời thể hiện nỗi đau xót và tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc của nhà thơ.
- Nghệ thuật nổi bật:
- Hình ảnh chân thực, xúc động, mang tính thời sự
- Kết hợp trữ tình với chính luận
- Lời thơ mạnh mẽ, cô đọng, hình ảnh gợi cảm, giàu cảm xúc.
Đọc hiểu bài thơ Chạy Tây của Nguyễn Đình Chiểu
CHẠY TÂY
Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây
Một bàn cờ thế phút sa tay
Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy
Mất ổ bầy chim dáo dác bay
Bến Nghé của tiền tan bọt nước
Ðồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây
Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng?
Nỡ để dân đen mắc nạn này!
Câu 1 : Bài thơ Chạy giặc được viết theo thể thơ nào?
A. Thất ngôn tứ tuyệt
B. Thất ngôn trường thiên
C. Thất ngôn
D. Thất ngôn bát cú
Câu 2 :
“Tan chợ vưa nghe tiếng súng Tây,”
“Súng Tây” là chỉ tiếng súng của ai?
A. Thực dân Pháp
B. Đế quốc Mĩ
C. Thực dân Anh
D. Tất cả đều sai
Câu 3 : Thời điểm khi diễn ra cuộc tàn sát của thực dân Pháp?
A. Tan học
B. Tan chợ
C. Tan ca
D. Tất cả các đáp án trên đều sai
Câu 4 : Trong bài thơ Chạy giăc, hình ảnh nào lần đầu tiên xuất hiện trong văn học Việt Nam?
A. Bầy chim
B. Dân đen
C. Tan chợ
D. Súng Tây
Câu 5 : Hai câu thơ nào sau đây trong hài Chạy giặc của Nguyễn Đình Chiểu thể hiện rõ nét nhất sự hoảng hốt, ngơ ngác, mất phương hướng của nhân dân khi giặc Pháp xâm lược?
A. Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây, / Một bàn cờ thế phút sa tay”
B. “Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy, / Mất ổ đàn chim dáo dác bay”
C. “Bến Nghé của tiền tan bọt nước / Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây”
D. “Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng / Nỡ để dân đen mắc nạn này?”
Câu 6 : Nội dung chính của các câu thơ dưới đây là gì?
Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
Một bàn cờ thế phút sa tay.
Bỏ nhà lũ trẻ lơ thơ chạy,
Mất ổ bầy chim dáo dác bay.
Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây
A. Cảnh đất nước và nhân dân khi thực dân Pháp đến xâm lược
B. Tâm trạng, thái độ của tác giả trước cảnh nước mất, nhà tan
C. Cả hai đáp án trên đều đúng
D. Cả hai đáp án trên đều sai
Câu 7 : Đáp án không phải nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ Chạy giặc?
A. Các biện pháp tu từ: từ láy, phép đối
B. Vận dụng sáng tạo hình ảnh, thành ngữ dân gian
C. Hình ảnh thơ gợi hình gợi cảm
D. Ngôn ngữ thơ tinh tế, giàu cảm xúc
Câu 8 :
“Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
Mất ổ đàn chim dáo dác bay”
Hai câu thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
A. Ẩn dụ
B. Hoán dụ
C. Nhân hóa
D. Đảo ngữ
Câu 9: Bài thơ gửi đến chúng ta thông điệp gì?
Câu 10: Em hãy kể một việc làm thể hiện tinh thần yêu nước
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. C
Câu 2. A
Câu 3. A
Câu 4. C
Câu 5. A
Câu 6. A
Câu 7. C
Câu 8. D
Câu 9.
1. Lời kêu gọi tha thiết lòng yêu nước trong mỗi người để hành động chống kẻ thù xâm lược.
2. Cảnh trù phú, tươi đẹp, bình yên trước kia đã bị hủy diệt đến kiệt cùng, tan hoang.
3. Giặc đến tàn phá cuộc sống yên bình của nhân dân. Đất nước rơi vào cảnh khốn cùng.
4. Cảnh chạy giặc trong nỗi kinh hoàng của nhân dân.
Câu 10.
HS kể một vài việc làm thể hiện tinh thần yêu nước
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Cảm nhận của em về bức tranh hiện thực đất nước trong bài “Chạy Tây”?
Câu 2. Em có nhận xét gì về hình ảnh nhân dân trong bài thơ?
Câu 3. Qua bài thơ, em cảm nhận như thế nào về tấm lòng yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu?
Câu 4. Phân tích hình ảnh “Bến Nghé của tiền tan bọt nước” và “Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây”.
Câu 5. Nhận xét về giọng điệu của bài thơ: giọng điệu ấy góp phần thể hiện nội dung như thế nào?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ bài thơ “Chạy Tây” với “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” để làm rõ quan điểm yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.
Câu 2. Qua bài thơ, em rút ra bài học gì về trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay với Tổ quốc?
Câu 3. Hãy liên hệ hình ảnh “dân đen mắc nạn” trong bài thơ với những tấm gương hy sinh thầm lặng trong cuộc sống hiện đại.
Câu 4. Em nghĩ gì khi trong thời bình, chúng ta vẫn cần giữ vững “tinh thần không chạy giặc”?
Câu 5. Từ tinh thần yêu nước trong bài thơ, liên hệ với hành động thiết thực em có thể làm để bảo vệ môi trường sống của quê hương.
Câu hỏi trắc nghiệm nâng cao
Câu 1. Từ “bàn cờ thế” trong câu “Một bàn cờ thế phút sa tay” có ý nghĩa gì?
A. Trò chơi tiêu khiển
B. Ẩn dụ cho tình thế đất nước
C. Biểu tượng của quân cờ thất thế
D. Cách chơi của các nhà nho
→ Đáp án: B
Câu 2. Biện pháp nghệ thuật chính trong câu “Bến Nghé của tiền tan bọt nước” là gì?
A. So sánh
B. Hoán dụ
C. Ẩn dụ
D. Nhân hóa
→ Đáp án: C
Câu 3. Câu thơ nào dưới đây thể hiện rõ thái độ trách móc của Nguyễn Đình Chiểu?
A. Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy
B. Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây
C. Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng?
D. Mất ổ bầy chim dáo dác bay
→ Đáp án: C
Câu 4. Bài thơ “Chạy Tây” phản ánh bút pháp nào là chủ đạo?
A. Ước lệ tượng trưng
B. Hiện thực kết hợp trữ tình – chính luận
C. Trào phúng
D. Miêu tả tỉ mỉ
→ Đáp án: B
Câu 5. Hình ảnh “mất ổ bầy chim dáo dác bay” gợi liên tưởng đến điều gì?
- A. Những con chim lạc đàn
- B. Sự hỗn loạn của người dân trong cơn hoảng loạn
- C. Đất trời thay đổi
- D. Sự tan nát của chiến tranh
→ Đáp án: B
