Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Dale Carnegie (1888–1955)
- Là một diễn giả nổi tiếng, nhà văn Mỹ, người đặt nền móng cho nghệ thuật giao tiếp, ứng xử, thuyết phục và phát triển bản thân.
- Tác phẩm của ông hướng đến việc truyền cảm hứng sống tích cực, vượt qua khó khăn, phát triển giá trị bản thân thông qua các tình huống đời thường.
- Một số tác phẩm nổi bật:
- Đắc nhân tâm (How to Win Friends and Influence People) – sách kỹ năng sống kinh điển.
- Quẳng gánh lo đi và vui sống (How to Stop Worrying and Start Living).
- Đá cuội hay kim cương – gồm nhiều truyện ngắn mang tính giáo dục, truyền cảm hứng và suy ngẫm đạo lý sống.
Tác phẩm: “Đá cuội hay kim cương”
- Thể loại: Truyện ngắn mang tính ẩn dụ – giáo dục.
- Nguồn trích: Tập sách “Đá cuội hay kim cương”, NXB Thanh niên, 2018.
- Nội dung đoạn trích:
Kể về một cuộc thi vẽ tranh đề tài “Lạc quan”, trong đó bức tranh đạt giải không phải là cảnh đẹp êm đềm, mà là hình ảnh con én nằm yên trong tổ giữa giông bão – biểu tượng cho tinh thần lạc quan trong nghịch cảnh. - Thông điệp chính:
- Lạc quan không phải là không gặp khó khăn, mà là giữ được sự bình thản và hy vọng ngay cả trong giông tố cuộc đời.
- Một trái tim lạc quan chính là “viên kim cương” rực rỡ, không phải là “viên đá cuội” dễ vỡ vụn khi sóng gió đến.
Đọc hiểu văn bản Đá cuội hay kim cương của Dale Carnegie
Ngày xưa có một nước nhỏ, quốc vương là một vị quân chủ hiền từ, anh minh, ngài cực kì coi trọng sự bình thản và ôn hòa xuất phát từ trong tâm, đồng thời truyền dạy cho thần dân của mình tinh thần an yên đó. Một lần quốc vương tổ chức một cuộc thi vẽ tranh, đề thi là “Lạc quan”, người chiến thắng sẽ được thưởng một nghìn lạng vàng.
Các họa sĩ trên khắp vương quốc nhanh chóng dâng tranh của mình lên, có bức vẽ trẻ nhỏ đang chơi đùa trên cát, cầu vồng vắt ngang trời cao, có bức vẽ một dòng sông êm đềm, bức khác là cánh hoa hồng vương mấy giọt sương đêm.
Quốc vương đích thân xem qua mỗi tác phẩm, cuối cùng chỉ chọn ra hai bức.
Tác phẩm thứ nhất vẽ một hồ nước trong veo, núi cao xung quanh và trời in bóng lên mặt hồ, trên bầu trời điểm vài đám mây trắng. Nếu nhìn thật kĩ còn có thể thấy phía bên trái hồ là một ngôi nhà nhỏ, có một cánh cửa sổ mở ra, khói bếp chập chờn bay lên từ ống khói, diễn tả có người đang chuẩn bị bữa tối.
Bức tranh thứ hai cũng vẽ mấy ngọn núi, hình dáng núi u ám hiểm trở, bầu trời tối đen như mực, những tia sét rạch ngang bầu trời, đồng thời mưa rất lớn. Có điều nếu bạn nhìn kĩ thì thấy trên vách núi hiểm trở có một khe nứt nhỏ, bên trong có một cái tổ chim, cho dù xung quanh mưa to gió lớn, con én nhỏ vẫn nằm giữ tổ.
Quốc vương trao giải nhất cho tác giả của bức tranh thứ hai, ngài giải thích rằng: Lạc quan không nhất định là phải đến nơi hoàn toàn không có tạp âm, hoàn toàn không có vấn đề cản trở, cực nhọc mới có được; cho dù rơi vào tình thế nguy hiểm mà vẫn có thể duy trì sự trong trẻo trong tâm hồn, giữ được lòng tin không thất bại, đó mới là ý nghĩa đích thực của sự lạc quan!
(Theo Đá cuội hay kim cương, Dale Carnegie, NXB Thanh niên, 2018, tr. 222 – 223)
Câu 1. Văn bản bàn về vấn đề gì?
Câu 2. Theo đoạn trích, tại sao quốc vương trao giải nhất cho bức tranh vẽ con én nhỏ nằm giữ tổ giữa trời mưa to gió lớn?
Câu 3. Theo anh/chị, quốc vương đã nhận ra điều gì trong tâm hồn của hai họa sĩ có tranh được quốc vương chọn?
Câu 4. Phép tu từ liệt kê có tác dụng gì trong câu: “Lạc quan không nhất định là phải đến nơi hoàn toàn không có tạp âm, hoàn toàn không có vấn đề cản trở, cực nhọc mới có được; cho dù rơi vào tình thế nguy hiểm mà vẫn có thể duy trì sự trong trẻo trong tâm hồn, giữ được lòng tin không thất bại, đó mới là ý nghĩa đích thực của sự lạc quan”?
Câu 5. Theo anh/chị làm thế nào để trở nên lạc quan hơn trong cuộc sống?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Vấn đề bàn luận: ý nghĩa đích thực của sự lạc quan.
Câu 2.
Theo đoạn trích, quốc vương trao giải nhất cho bức tranh vẽ con én nhỏ nằm giữ tổ giữa trời mưa to gió lớn vì: theo quốc vương “Lạc quan không nhất định là phải đến nơi hoàn toàn không có tạp âm, hoàn toàn không có vấn đề cản trở, cực nhọc mới có được; cho dù rơi vào tình thế nguy hiểm mà vẫn có thể duy trì sự trong trẻo trong tâm hồn, giữ được lòng tin không thất bại, đó mới là ý nghĩa đích thực của sự lạc quan!”
Câu 3.
Quốc vương đã nhận ra tâm hồn hai họa sĩ:
– Người vẽ bức tranh thứ nhất: có tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống.
– Người vẽ bức tranh thứ hai: có sự trong trẻo, bình thản, an yên tự sâu trong tâm hồn. Đó chính là ý nghĩa thực sự của lạc quan.
Câu 4.
– Biện pháp tu từ liệt kê: “Lạc quan … hoàn toàn không có tạp âm, hoàn toàn không có vấn đề cản trở, cực nhọc mới có được, có thể duy trì sự trong trẻo trong tâm hồn, giữ được lòng tin không thất bại
– Hiệu quả nghệ thuật:
+ Làm cho diễn đạt trở nên sinh động, có nhịp điệu.
+ Khẳng địn tinh thần lạc quan không bị chi phối bởi bất cứ yếu tố nào, ở bất cứ hoàn cảnh nào con người cũng có thể giữ cho mình một tinh thần lạc quan trong cuộc sống.
Câu 5.
HS trình bày thành đoạn văn trong khoảng 7 – 10 dòng. Có thể tham khảo:
– Hết mình với công việc để đạt được mục tiêu; luôn biết yêu bản thân.
– Không ngừng động viên bản thân, dũng cảm đối diện với bản thân.
– Cở mở, chủ động trò chuyện với người xung quanh, người thân.
– Biết buông bỏ đúng lúc, biết hài lòng với những gì mình đang có.
– Suy nghĩ tích cực, luôn biết ơn, biết tha thứ cho người khác, cho bản thân; biết lắng nghe và ngừng đố kị…
– Thư giãn bằng cách đọc sách, xem phim, nghe nhạc…
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Hình ảnh con én nằm trong tổ giữa mưa bão tượng trưng cho điều gì?
Câu 2. Vì sao quốc vương không chọn bức tranh thanh bình làm bức tranh lạc quan?
Câu 3. Em cảm nhận thế nào về quan niệm sống của vị quốc vương trong truyện?
Câu 4. Qua hai bức tranh, tác giả muốn gửi gắm điều gì về ý nghĩa thực sự của sự lạc quan?
Câu 5. Phân tích tính biểu tượng trong hình ảnh “trời mưa to, sấm sét, khe đá nhỏ, tổ én” trong đoạn trích.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Hãy kể lại một trải nghiệm khi em giữ được tinh thần lạc quan trong hoàn cảnh khó khăn.
Câu 2. Theo em, giữa một người luôn tìm cách tránh né khó khăn và một người dám đối diện nó với tinh thần tích cực – ai mới thực sự là người lạc quan?
Câu 3. Hãy liên hệ đến một nhân vật trong văn học Việt Nam có phẩm chất tương tự (gợi ý: Lão Hạc, nhân vật bé Thu, anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa”…).
Câu 4. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 10 dòng) trình bày quan điểm của em: “Lạc quan không phải là né tránh giông bão mà là học cách nhảy múa trong mưa.”
Câu 5. Theo em, giới trẻ hiện nay cần rèn luyện tinh thần lạc quan như thế nào trong thời đại nhiều biến động?
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1: Đề tài cuộc thi vẽ tranh trong câu chuyện là gì?
A. Tự do
B. Hy vọng
C. Lạc quan
D. Hạnh phúc
→ Đáp án: C
Câu 2: Bức tranh đạt giải nhất trong cuộc thi miêu tả điều gì?
A. Trẻ nhỏ chơi đùa dưới trời nắng
B. Con én nằm yên trong tổ giữa giông bão
C. Một hồ nước trong xanh và cầu vồng
D. Ngôi nhà nhỏ bên hồ lúc hoàng hôn
→ Đáp án: B
Câu 3: Vì sao quốc vương không chọn bức tranh bình yên làm bức tranh lạc quan?
A. Vì không đẹp
B. Vì không mang thông điệp sâu sắc
C. Vì thiếu sự chân thực
D. Vì không vẽ mưa bão
→ Đáp án: B
Câu 4: Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong câu văn dài giải thích về “lạc quan”?
A. Nhân hóa
B. Ẩn dụ
C. So sánh
D. Liệt kê
→ Đáp án: D
Câu 5: Câu chuyện gửi gắm thông điệp gì?
A. Học để giỏi
B. Tranh vẽ phải đẹp
C. Lạc quan là bình thản trong nghịch cảnh
D. Trẻ em nên học vẽ
→ Đáp án: C