Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Minh Châu (1930–1989)
- Quê quán: Quỳnh Hải, Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
- Là cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong giai đoạn chuyển giao từ văn học hiện thực cách mạng sang văn học đổi mới.
- Phong cách sáng tác:
- Trước năm 1975: Các tác phẩm mang khuynh hướng sử thi, đậm chất anh hùng ca.
- Sau 1975: Chuyển sang phản ánh sâu sắc các vấn đề đạo đức, nhân sinh, số phận con người trong thời bình.
- Nguyễn Minh Châu được coi là “người mở đường tinh anh và tài năng” cho công cuộc đổi mới văn học Việt Nam sau 1975.
- Một số tác phẩm tiêu biểu:
- Mảnh trăng cuối rừng,
- Chiếc thuyền ngoài xa,
- Bến quê,
- Cỏ lau…
Tác phẩm: Mảnh trăng cuối rừng
- Thể loại: Truyện ngắn
- Hoàn cảnh sáng tác: Viết năm 1970, trong giai đoạn cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra khốc liệt.
- Nội dung chính: Câu chuyện khắc họa vẻ đẹp của những người lính lái xe và cô thanh niên xung phong tên Nguyệt trong một đêm vận chuyển quân lương qua rừng.
- Chủ đề: Ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn con người thời chiến – trong sáng, lãng mạn, kiên cường, đặc biệt là tình cảm đẹp giữa những người lính trẻ.
- Nghệ thuật:
- Miêu tả nội tâm tinh tế
- Ngôn ngữ trữ tình
- Xây dựng hình ảnh lãng mạn gắn với thiên nhiên (ánh trăng, sương mù, rừng núi…)
Đọc hiểu văn bản Mảnh trăng cuối rừng của Nguyễn Minh Châu
“Qua tấm kính mờ sương, mảnh trăng nằm giữa những đám mây hiện ra nhợt nhạt, ánh sáng chập chờn, mỗi khi xe xóc hay lượn một vòng, mảnh trăng rung rinh rung rinh, có khi rơi xuống chừng xấp xỉ. Bóng tối của rừng già như một trò chơi của trái tim. Khoảng khuya, trên các ngọn rừng, gió Tây Nam cuốn những đám mây xám xịt về một góc và thổi bay đi. Gió thổi lồng lộng những cành lá ngụy trang trên nóc xe hoen rỉ. Trên đầu chúng tôi, bầu trời đêm phía trên trở nên trong vắt, cao vời vợi, trong sâu thẳm mơ hồ vọng lên tiếng chim kêu. Nhưng ở phía sau rừng, sương trắng cứ tuôn ra từ hư không. Dòng sông bên trái đường bỗng biến mất, chỉ còn lại một màn sương trắng phủ kín, chỉ thỉnh thoảng thấy một ngọn rừng, ngọn núi đá bên kia sông nhô lên, đen kịt giữa một màu trắng xóa.
Xe tôi chạy trên lớp sương bềnh bồng. Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời, sáng trong như một mảnh bạc. Khung cửa xe phía cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng. Không hiểu sao, lúc ấy, như có một niềm tin vô cớ mà chắc chắn từ trong không gian ùa tới tràn ngập cả lòng tôi. Tôi tin chắc chắn người con gái đang ngồi cạnh mình là Nguyệt, chính người mà chị tôi thường nhắc đến. Chốc chốc, tôi lại đưa mắt liếc về phía Nguyệt, thấy từng sợi tóc của Nguyệt đều sáng lên. Mái tóc thơm ngát, dày và trẻ trung làm sao! Bất ngờ, Nguyệt quay về phía tôi và hỏi một câu gì đó. Tôi không kịp nghe rõ vì đôi mắt tôi đã choáng ngợp như vừa trông vào ảo ảnh. Trăng sáng soi thẳng vào khuôn mặt Nguyệt làm cho khuôn mặt tươi mát ngời lên và đẹp lạ thường! Tôi vội nhìn thẳng vào đoạn đường đầy ổ gà, không dám nhìn Nguyệt lâu. Từng khúc đường trước mặt cũng thếp từng mảnh ánh trăng…
– Anh nhỉ? Có phải không nhỉ…
– Cô hỏi gì?
– Em hỏi có phải các anh lái xe đi nhiều nơi, chắc hẳn quen biết nhiều người lắm?
– Đời lái xe chúng tôi như vạc ấy, cô ạ! Nay rừng này, mai qua suối kia, nhưng tháng này sang tháng khác vẫn làm bạn với đường, với trăng thôi.
Chẳng biết lúc ấy ai mới móc miệng cho mà tôi bỗng trở nên ăn nói văn vẻ đến thế! Quá nửa đêm, chúng tôi đến gần cầu Đá Xanh thì trăng lặn. Chúng tôi không nói chuyện nữa. Mảnh trăng đã khuất hẳn xuống khu rừng ở sau lưng. Tôi bật chiếc bóng đèn quả dưa cho sáng hơn và bảo Nguyệt:
– Cô chú ý nghe hộ, từ đây đường thường có máy bay.
Nguyệt vẫn thản nhiên ngồi nhìn ra ngoài:
– Anh cứ yên tâm, đoạn này, em quen lắm!”
(Trích Mảnh trăng cuối rừng, Nguyễn Minh Châu – Truyện ngắn, NXB Văn học, Hà Nội, 2003, tr. 54,55)
Câu 1. Xác định ngôi kể và điểm nhìn trong đoạn trích
Câu 2. Chỉ ra những hình ảnh thiên nhiên được tác giả miêu tả trong đoạn trích.
Câu 3. Nêu tác dụng của phép tu từ so sánh trong câu văn: “Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời, sáng trong như một mảnh bạc. Khung cửa xe phía cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng”.
Câu 4. Nhận xét về vẻ đẹp thiên nhiên và con người trong đoạn trích.
Câu 5. Anh/ chị hãy nhận xét tình cảm của tác giả đối với thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mỹ.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Ngôi kể: ngôi thứ nhất, điểm nhìn hạn tri
Câu 2.
Những hình ảnh thiên nhiên được tác giả miêu tả trong đoạn trích: Lớp sương, mảnh trăng, bóng tối, đám mây xám xịt…
Câu 3.
– Phép so sánh: Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời, sáng trong như một mảnh bạc
– Tác dụng:
+ Tăng tính gợi hình, gợi cảm cho đoạn văn
+ Làm nổi bật vẻ đẹp trong sáng của ánh trăng rừng, qua đó gián tiếp làm nổi bật vẻ đẹp của cô gái tên Nguyệt (trăng).
Câu 4.
Vẻ đẹp thiên nhiên và con người trong đoạn trích: Thiên nhiên và con người hoà quyện vào nhau vô cùng huyền diệu, lung linh, và đẹp một cách lạ thường….
Câu 5.
Tình cảm của tác giả dành cho thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mỹ thể hiện qua đoạn trích:
– Ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn tuổi trẻ đầy vô tư, nhiều hoài bão, rất đỗi sáng trong, lãng mạn, chan chứa yêu thương ngay giữa cuộc chiến cam go với kẻ thù.
– Nhà văn thấu hiểu những gian khổ mà những người lính, những cô gái thanh niên xung phong phải vượt qua và trân trọng ngợi ca tình yêu đôi lứa lãng mạn nảy nở giữa cuộc chiến gian khổ, đầy khốc liệt.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Phân tích hình ảnh ánh trăng trong truyện ngắn “Mảnh trăng cuối rừng” và nêu ý nghĩa biểu tượng của nó.
Câu 2. Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp hình tượng cô gái tên Nguyệt trong đoạn trích.
Câu 3. Nguyễn Minh Châu đã thể hiện cảm xúc nhân vật “tôi” như thế nào qua việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên?
Câu 4. Tình yêu đôi lứa hiện lên trong đoạn trích có gì đặc biệt so với các tác phẩm chiến tranh khác?
Câu 5. Phân tích sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người trong đoạn trích “Mảnh trăng cuối rừng”.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ hình ảnh người con gái tên Nguyệt trong “Mảnh trăng cuối rừng” với chị Út Tịch trong “Những đứa con trong gia đình” để làm nổi bật vẻ đẹp của người phụ nữ thời chiến.
Câu 2. Liên hệ ánh trăng trong “Mảnh trăng cuối rừng” với hình ảnh trăng trong bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy để thấy sự khác biệt về cảm xúc và chiêm nghiệm.
Câu 3. Từ vẻ đẹp thiên nhiên và tình người trong đoạn trích, liên hệ với vẻ đẹp thiên nhiên và con người trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long.
Câu 4. Qua câu chuyện của nhân vật “tôi” và Nguyệt, liên hệ với cảm nhận của bản thân về tình yêu trong thời đại ngày nay.
Câu 5. Từ đoạn trích, liên hệ với một tác phẩm văn học khác để làm rõ quan niệm về “vẻ đẹp trong gian khổ”.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1: Trong đoạn trích, nhân vật chính kể lại câu chuyện bằng ngôi kể nào?
A. Ngôi thứ hai
B. Ngôi thứ ba
C. Ngôi thứ nhất
D. Ngôi kể linh hoạt
→ Đáp án: C
Câu 2: Hình ảnh “mảnh trăng khuyết” trong truyện không mang ý nghĩa nào sau đây?
A. Gợi vẻ đẹp lãng mạn của thiên nhiên
B. Gợi sự bình yên trong chiến tranh
C. Gợi niềm tin vào tương lai tươi sáng
D. Gợi cảm giác lạnh lẽo, chết chóc
→ Đáp án: D
Câu 3: Câu văn “Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời, sáng trong như một mảnh bạc” sử dụng biện pháp tu từ nào?
A. Ẩn dụ
B. So sánh
C. Nhân hóa
D. Hoán dụ
→ Đáp án: B
Câu 4: Nhân vật Nguyệt trong truyện là ai?
A. Một cô gái thanh niên xung phong
B. Một người lái xe
C. Một bác sĩ quân y
D. Một nữ dân công hỏa tuyến
→ Đáp án: A
Câu 5: Thông điệp nào sau đây KHÔNG phải là chủ đề của truyện?
A. Tình yêu lứa đôi trong chiến tranh
B. Vẻ đẹp lãng mạn giữa hiện thực khốc liệt
C. Tình yêu thiên nhiên
D. Lòng thù hận với kẻ địch
→ Đáp án: D
