Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Vũ Thị Huyền Trang
- Năm sinh: 1988
- Quê quán: Tỉnh Nam Định
- Nghề nghiệp: Nhà giáo, nhà văn trẻ
- Phong cách sáng tác:
- Tác phẩm của Vũ Thị Huyền Trang thường mang hơi thở nhẹ nhàng, sâu lắng, giàu chất tự sự và cảm xúc, tập trung khai thác những kỷ niệm tuổi thơ, gia đình, tình thân, đặc biệt là thế giới nội tâm của nhân vật nữ hoặc trẻ em.
- Lối viết dung dị, mộc mạc nhưng tinh tế và giàu hình ảnh, có sức lay động người đọc.
- Tác phẩm tiêu biểu: Ngoài “Ga tàu tuổi thơ”, cô còn có nhiều truyện ngắn và tản văn được đăng tải trên các báo và tạp chí như: Tài Hoa Trẻ, Người Đô Thị, Văn Nghệ, v.v.
Tác phẩm: “Ga tàu tuổi thơ”
- Thể loại: Truyện ngắn (hồi ký tự sự)
- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm
- Xuất xứ: Trích từ Tài Hoa Trẻ, số 750, ngày 15/02/2012
- Bối cảnh sáng tác: Được viết từ những hồi ức chân thực, xúc động về tuổi thơ của tác giả trong một gia đình nghèo nhưng đầm ấm tình yêu thương.
- Tóm tắt nội dung:
Văn bản là dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về tuổi thơ gian khó trong những ngày bố mẹ vắng nhà đi chữa bệnh cho em út. Những buổi chiều ra ngõ ngóng chuyến tàu về, những vết khắc lên thân cây bạch đàn, hình ảnh người anh cõng em đi tìm bố mẹ… đã trở thành dấu không thể phai trong tâm hồn người kể chuyện. Qua đó, tác phẩm ngợi ca tình cảm gia đình đặc biệt là tình anh em và sự hy sinh âm thầm của cha mẹ.
- Giá trị nội dung:
+ Ca ngợi tình cảm gia đình ấm áp, thiêng liêng, đặc biệt là tình anh em sâu sắc.
+ Thể hiện sự trưởng thành trong tâm hồn của nhân vật “tôi” thông qua những trải nghiệm tuổi thơ.
+ Gợi nhắc những giá trị nhân văn, truyền thống đạo lý tốt đẹp trong văn hóa Việt Nam. - Giá trị nghệ thuật:
+ Ngôn ngữ nhẹ nhàng, giàu cảm xúc, hình ảnh thơ mộng.
+ Sử dụng hiệu quả các biện pháp tu từ (ẩn dụ, đối lập…).
+ Kết cấu truyện có tính lặp lại tạo ấn tượng sâu sắc về ký ức tuổi thơ và nỗi mong chờ.
Đọc hiểu văn bản Ga tàu tuổi thơ của Vũ Thị Huyền Trang
GA TÀU TUỔI THƠ
(Lược đoạn đầu: Tôi rất sợ những buổi chiều thu im ắng, bàng bạc trôi qua cuộc đời mình. Nó gợi nhớ cho tôi về những tháng năm tuổi thơ chiều nào cũng ra ngõ ngóng những chuyến tàu ngược chở nặng niềm mong mỏi […] Khi ấy mẹ tôi bị bệnh nặng, bố gói ghém tất cả gia tài và tình yêu đưa mẹ lên chuyến tàu xuôi xuống Hà Nội chữa bệnh, nhà chỉ còn ba anh em chăm nhau.)
Ở ngõ nhà tôi có một cây bạch đàn to, mỗi hôm ra ngóng bố mẹ, tôi lại lấy mảnh trai cứa lên thân cây một vạch. Cho đến buổi chiều hôm ấy anh tôi đếm trên thân cây thấy vừa tròn mười lăm vạch. Chiều ấy khi trời đã tối hẳn, anh tôi đã dắt thằng út em vào nhà, tôi vẫn còn đứng nán lại nhìn một lần nữa phía con đường mòn. Tôi bỗng hét lên sung sướng vì đã nhìn thấy bóng dáng thân quen của bố mẹ đang đi về phía chúng tôi. Buổi chiều muộn ấy là một buổi chiều tràn ngập niềm vui, thằng út em sà vào vòng tay, dụi dụi vào ngực mẹ như nó vẫn còn nhớ mùi hương của sữa. Anh cả vừa hát vừa nhảy chân sáo đi đằng sau. Bố công kênh tôi trên đôi vai đã gầy sọp đi vì vất vả. Tối ấy cả nhà trải chiếu ra giữa sân ngập tràn ánh trăng, mẹ lại hát ru em ngủ, bố kể nốt câu chuyện cổ tích ‘‘Cây khế’’ còn dang dở 15 ngày trước…
Rồi khi em út tôi bị ung nhọt mọc đầy người, bố mẹ lại một lần nữa gồng gánh niềm tin xuôi tàu về Hà Nội. Nhà chỉ còn hai anh em chăm nhau nhưng vẫn không quên chiều chiều lại ra ngõ ngóng. […]Lúc ấy tôi khóc khản cả cổ còn anh trai thì luôn miệng dỗ dành:
– Em gái ngoan nào, để anh cõng em đi tìm bố mẹ đi tìm em út nhé. Rồi mai anh đi hái quả đùm đũm chín mọng đỏ cho ăn nhé.
Đấy là lần đầu tiên chúng tôi nhìn thấy ga tàu, hai đứa trẻ con cõng nhau đứng lọt thỏm giữa sân ga im ắng, khách xuống tàu đã về hết tự lúc nào. Anh tôi đứng lặng rất lâu, tôi thấy có vài giọt nước ấm rơi xuống đôi bàn tay đang bá vào cổ anh. Tôi biết là anh đang khóc, nhưng sau đó anh lại xốc tôi lên và cõng quay trở lại con đường mòn khi nãy.
Tôi không thể nhớ nổi có biết bao buổi chiều đã đi qua cuộc đời chúng tôi buồn bàng bạc như thế. Bởi em tôi bệnh rất nặng, phải mấy năm sau em mới thật sự khỏi bệnh. Trong lúc bố mẹ tôi gồng gánh trên đôi vai mình những gian nan, vất vả chạy chữa khắp nơi để cứu lấy sinh mạng em tôi, thì anh trai đã phải lớn lên trước tuổi để che chở, bao bọc thứ niềm tin nhỏ bé trong tôi. Từ tình yêu thương đó tôi lớn lên từng ngày một, tôi hiểu ra rằng những chuyến đi của bố mẹ có ý nghĩa lớn lao như thế nào, tôi cũng hiểu rằng anh cả là một người anh thật tuyệt vời. Lúc bố mẹ vắng nhà anh đã đứng vững, đã làm cái “nóc nhà” để che chở vỗ về và cả tha thứ cho bầy em bé nhỏ của mình.
Cho đến mãi sau này tôi cũng không bao giờ quên những buổi chiều anh trai tôi dắt tôi ra ngõ ngóng người thân trở về. Cây bạch đàn ở ngõ đã bao lần thay vỏ, những vết khắc năm xưa đã không còn nữa nhưng vết khắc tuổi thơ thì vẫn luôn hằn trong tâm trí chúng tôi. Để sau này khi dòng xoáy cuộc đời có cuốn chúng tôi về đâu đi nữa thì những buổi chiều ngang qua cuộc đời sẽ giúp tôi tìm về nguồn cội để biết yêu thương và được yêu thương thật nhiều trong vòng tay ấm áp của gia đình.
(Theo tác giả Vũ Thị Huyền Trang, Ga tàu tuổi thơ, báo Tài hoa trẻ, số 750 ngày 15.02.2012)
Câu 1. (0,5 điểm) Đoạn trích trên được kể theo ngôi kể nào?
Câu 2. (0,5 điểm) Đoạn trích viết về đề tài gì?
Câu 3. (1,0 điểm) Chỉ ra và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ ẩn dụ được sử dụng trong cụm từ in đậm ở câu văn sau: “Cây bạch đàn ở ngõ đã bao lần thay vỏ, những vết khắc năm xưa đã không còn nữa nhưng vết khắc tuổi thơ thì vẫn luôn hằn trong tâm trí chúng tôi.”
Câu 4. (1,0 điểm) Chi tiết “những buổi chiều anh trai tôi dắt tôi ra ngõ ngóng người thân trở về” có ý nghĩa gì?
Câu 5. (1,0 điểm) Em rút ra được những bài học nào từ văn bản trên?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Ngôi kể thứ nhất
Câu 2. Đề tài: Tình cảm gia đình
Câu 3.
+ Biện pháp tu từ ẩn dụ: “Vết khắc tuổi thơ” là hình ảnh ẩn dụ, chỉ những kỷ niệm, dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn của nhân vật về những tháng ngày chờ đợi trong yêu thương và hy vọng.
+ Tác dụng:
Biện pháp ẩn dụ đã góp phần làm tăng hiệu quả diễn đạt cho câu văn, giúp lời văn trở nên sinh động, hấp dẫn và giàu sức gợi. Thay vì diễn đạt trực tiếp, tác giả sử dụng hình ảnh ẩn dụ để khơi gợi cảm xúc, giúp người đọc cảm nhận được sự gắn bó thiêng liêng với tuổi thơ và gia đình.
Qua hình ảnh ẩn dụ này, tác giả nhấn mạnh sự đối lập giữa sự thay đổi của thiên nhiên với sự trường tồn của ký ức. Cây bạch đàn có thể thay vỏ, dấu khắc có thể phai nhạt, nhưng những kỷ niệm, những cảm xúc của tuổi thơ thì vẫn còn nguyên vẹn, không thể phai mờ theo thời gian.
Qua phép tu từ ấy, tác giả muốn thể hiện tình cảm yêu thương, trân trọng những năm tháng tuổi thơ và gia đình.
Câu 4.
+ Đoạn trích trên được trích từ tác phẩm Ga tàu tuổi thơ của tác giả Vũ Thị Huyền Trang. Trong đoạn trích ấy, có một chi tiết rất đặc sắc, đó là chi tiết “những buổi chiều anh trai tôi dắt tôi ra ngõ ngóng người thân trở về”.
+ Chi tiết này không chỉ giúp câu chuyện phát triển một cách tự nhiên, tạo điểm nhấn về sự mong chờ, hy vọng mà còn khắc họa sâu sắc tình cảm gắn bó giữa hai anh em. Từ hình ảnh hai đứa trẻ ngóng về con đường mòn, ta thấy được sự cô đơn, thiệt thòi của những đứa trẻ thiếu vắng cha mẹ, nhưng đồng thời cũng cảm nhận rõ ràng tình yêu thương, sự che chở mà người anh dành cho em gái của mình.
+ Từ chi tiết này, ta nhận ra người anh là một cậu bé giàu tình cảm, sớm trưởng thành, luôn cố gắng làm chỗ dựa vững chắc cho em.
+ Đồng thời, qua chi tiết này, tác giả muốn gửi đến người đọc một thông điệp sâu sắc về tình thân gia đình. Chính trong những ngày tháng khó khăn nhất, tình cảm gia đình lại trở thành nguồn động viên, chỗ dựa lớn lao giúp con người vượt qua mọi gian truân.
Câu 5.
+ Đoạn trích “Ga tàu tuổi thơ” của tác giả Vũ Thị Huyền Trang đã mang đến những bài học sâu sắc về tình cảm gia đình.
+ Trước hết, chúng ta cần hiểu rằng gia đình là điểm tựa vững chắc nhất trong cuộc đời mỗi con người. Tình cảm gia đình không chỉ được thể hiện qua những lời nói mà còn qua những hành động đầy yêu thương và sự hy sinh thầm lặng.
+ Hiểu được điều đó, chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng và gìn giữ những tình cảm gia đình. Mỗi người cần quan tâm, sẻ chia với những người thân yêu, không chỉ trong những lúc khó khăn mà ngay cả trong cuộc sống hằng ngày. Chúng ta không nên thờ ơ, vô tâm hay chỉ biết sống cho riêng mình, bởi tình cảm gia đình là điều thiêng liêng, một khi đánh mất sẽ không thể nào lấy lại đưđược
+ Đây là những bài học ý nghĩa bởi nó giúp chúng ta có nhận thức đúng đắn hơn về giá trị của tình thân, về sự hy sinh và trách nhiệm đối với gia đình. Từ đó, mỗi người sẽ biết trân trọng và có những hành động thiết thực để vun đắp tình cảm gia đình, giúp cuộc sống trở nên ấm áp và ý nghĩa hơn. Thiết nghĩ, bài học này không chỉ có ý nghĩa với cá nhân mỗi người mà còn có giá trị đối với cả cộng đồng, xã hội.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Hình ảnh “cây bạch đàn” xuất hiện nhiều lần trong truyện có ý nghĩa biểu tượng gì?
→ Gợi ý: Gắn liền với kỷ niệm tuổi thơ, là “chứng nhân” cho nỗi nhớ, sự chờ đợi và những dấu khắc của ký ức.
Câu 2. Nhân vật người anh trai được khắc họa qua những chi tiết nào? Em có ấn tượng gì về nhân vật này?
→ Gợi ý: Hình ảnh cõng em đi tìm cha mẹ, dỗ em gái, biết khóc thầm… thể hiện sự trưởng thành, đầy yêu thương và trách nhiệm.
Câu 3. Cảm xúc của nhân vật “tôi” được thể hiện như thế nào trong đoạn kết truyện? Điều đó nói lên điều gì?
→ Gợi ý: Cảm xúc lắng đọng, biết ơn, trân trọng tuổi thơ – thể hiện sự trưởng thành, thấu hiểu giá trị gia đình.
Câu 4. Phân tích tác dụng của nghệ thuật lặp lại trong văn bản, đặc biệt là hình ảnh “buổi chiều”, “con đường mòn”, “chuyến tàu”.
→ Gợi ý: Gợi không khí hoài niệm, nhấn mạnh cảm xúc mong chờ, tạo nhịp điệu và chiều sâu cảm xúc cho tác phẩm.
Câu 5. Chi tiết “vết khắc tuổi thơ” có vai trò gì trong việc thể hiện chủ đề của truyện?
→ Gợi ý: Ẩn dụ về ký ức không thể phai mờ, giúp người đọc liên tưởng đến những điều quý giá của tuổi thơ và gia đình.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Từ nhân vật người anh trong truyện, em liên hệ với người thân của mình và chia sẻ một kỷ niệm đáng nhớ về tình cảm anh chị em.
Câu 2. Em hãy liên hệ với truyện “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng) để so sánh cách thể hiện tình cảm gia đình trong hai tác phẩm.
Câu 3. Sau khi đọc truyện “Ga tàu tuổi thơ”, em sẽ thay đổi suy nghĩ hay hành động gì trong cách ứng xử với bố mẹ và người thân?
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn ngắn (5–7 câu) chia sẻ suy nghĩ của em về vai trò của gia đình trong cuộc sống hiện đại.
Câu 5. Theo em, làm thế nào để lưu giữ những “vết khắc tuổi thơ” trong tâm hồn khi lớn lên? Hãy chia sẻ suy nghĩ của em.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1. Văn bản “Ga tàu tuổi thơ” được kể theo ngôi kể nào?
A. Ngôi thứ ba
B. Ngôi thứ nhất
C. Ngôi thứ hai
D. Ngôi người kể giấu mình
→ Đáp án: B
Câu 2. Hình ảnh “vết khắc tuổi thơ” là ẩn dụ cho điều gì?
A. Những nét vẽ lên cây bạch đàn
B. Dấu vết của thời gian
C. Kỷ niệm, ký ức không thể phai mờ
D. Vết sẹo tuổi thơ
→ Đáp án: C
Câu 3. Chủ đề chính của truyện “Ga tàu tuổi thơ” là gì?
A. Nỗi cô đơn của tuổi thơ
B. Cuộc sống nông thôn xưa
C. Tình cảm gia đình, đặc biệt là tình anh em và sự hy sinh của cha mẹ
D. Ước mơ của trẻ em
→ Đáp án: C
Câu 4. Hành động người anh cõng em ra ga tàu thể hiện điều gì?
A. Sự tò mò và mạo hiểm
B. Lòng dũng cảm và trách nhiệm
C. Sự ngây thơ, hiếu động
D. Ý định rời bỏ gia đình
→ Đáp án: B
Câu 5. Câu văn nào sau đây thể hiện rõ nhất sự trưởng thành trong tâm hồn nhân vật “tôi”?
A. “Tôi hét lên sung sướng khi thấy bố mẹ”
B. “Tôi biết là anh đang khóc”
C. “Tôi không thể nhớ nổi có bao buổi chiều đã đi qua…”
D. “Từ tình yêu thương đó tôi lớn lên từng ngày một…”
→ Đáp án: D