Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Tống Phú Sa
- Năm sinh: 21/3/1975
- Quê quán: Hà Tĩnh
- Nghề nghiệp: Nhà giáo, nhà văn
- Phong cách sáng tác:
- Tống Phú Sa là cây bút viết truyện ngắn giàu chất nhân văn, phản ánh sâu sắc những thân phận nhỏ bé trong xã hội với ngôn ngữ giản dị, cảm xúc tinh tế.
- Truyện của bà thường xoáy sâu vào đề tài gia đình, người phụ nữ, trẻ em, cuộc sống mưu sinh, đặc biệt là những mảnh đời thiệt thòi.
- Tác phẩm tiêu biểu: “Cỏ biếc ven đồi”, “Gió mùa thu”, “Vé xem xiếc”…
- Đăng tải: Các báo, tạp chí từ Trung ương đến địa phương.
Tác phẩm: “Vé xem xiếc”
- Thể loại: Truyện ngắn
- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm
- Hoàn cảnh sáng tác: Trích từ tuyển tập Truyện ngắn hay 2015, NXB Văn học
- Tóm tắt nội dung:
Câu chuyện kể về một người mẹ đơn thân làm nghề bán bánh mì rong. Dù nghèo khó, chị luôn âm thầm hy sinh vì con. Khi con được tặng vé đi xem xiếc, chị đã đưa con đi. Tuy nhiên, vé đó chỉ dành cho trẻ em, còn người lớn phải mua vé riêng. Trong hoàn cảnh túng thiếu, chị buộc phải lựa chọn: mua vé để con xem xiếc hay dành tiền cho cuộc sống ngày mai. Chị đã chấp nhận quay về trong xót xa, và thằng bé – dù còn nhỏ – đã hiểu, cảm thông và nói những lời khiến người đọc nghẹn ngào. - Giá trị nội dung:
- Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, cao cả, đầy hy sinh.
- Phản ánh chân thực cuộc sống khó khăn của những người mẹ đơn thân và trẻ em nghèo.
- Thể hiện sự trưởng thành sớm, lòng nhân hậu và sự cảm thông của trẻ nhỏ với cha mẹ trong nghịch cảnh.
- Là lời nhắn gửi nhân văn: hãy trân trọng, thấu hiểu những người thân yêu và đồng cảm với người yếu thế trong xã hội.
- Giá trị nghệ thuật:
- Xây dựng tình huống truyện đơn giản nhưng giàu kịch tính cảm xúc.
- Khắc họa tâm lý nhân vật tinh tế qua cử chỉ, ánh mắt, lời nói.
- Lời văn giàu cảm xúc, chọn lọc chi tiết gợi hình, gợi cảm.
Đọc hiểu văn bản Vé xem xiếc của Tống Phú Sa
VÉ XEM XIẾC
– Tống Phú Sa –
(Lược trích: Chị là người mẹ đơn thân, có đứa con trai 6 tuổi đang học mầm non, chuẩn bị vào lớp 1. Chị bán bánh mì rong để kiếm sống nên cuộc sống của hai mẹ con rất eo hẹp. Thường ngày, chị chỉ đưa con đến gần cổng trường, lặng lẽ đứng nhìn con vào lớp rồi mới đi bán hàng, chiều đến cũng chỉ đứng ngoài cổng đón đợi vì chị sợ các bạn nhỏ của con sẽ cười bộ dạng lếch thếch của người bán hàng rong khiến con chị buồn. Hôm đó là ngày con Tốt nghiệp, nên chị phá lệ vào tận lớp đón con. Con chị rất vui vì được mẹ đón, còn vui hơn vì cậu được cô giáo thưởng quà và cho một chiếc vé đi xem xiếc. Tối đó chị đã dẫn con đi xem xiếc.)
Hai mẹ con người đàn bà đến sân vận động khi cửa vào đã đông nghẹt người. Thằng bé nhảy chân sáo bên mẹ, thỉnh thoảng nó vượt lên trước, tay giơ cao tấm vé xem xiếc, miệng líu lo:
– Mẹ thấy chưa, đoàn xiếc này là “có nghề” lắm nhá! Người đi xem đông ơi là đông… Không biết bọn thằng Bo, cái Nhím có được đi xem không mẹ nhỉ?
Thằng bé bỗng nhỏ giọng, cầm lấy tay mẹ:
– Vào cổng rồi mẹ nhớ nắm chặt tay con, mẹ nhé! Con sợ mẹ con mình lạc nhau. Cô giáo bảo lạc mẹ là tội nhất…
Người đàn bà nhìn con rưng rưng. Gánh xiếc về quả là ngày hội lớn của bọn trẻ. Ở đấy, người ta bán vô số đồ chơi và quà ăn vặt của trẻ con. Thằng bé kín đáo nhìn những hình thù ngộ nghĩnh trên những quả bóng bay được bơm tròn căng. Nó lè lưỡi liếm môi khi đi qua hàng bỏng ngô chiên mỡ. Chị vờ như không biết. Chị để mặc dòng nước lặng lẽ chuồi trên khoé mắt.
Dòng người mỗi lúc mỗi đông. Thằng bé dẫn chị vào cửa soát vé. Nó cẩn thận đặt tấm vé xem xiếc thẳng thớm vào tay chị rồi nhanh chân chạy lên trước ngay sát cổng vào, đôi bàn tay nhỏ xíu đưa lên vẫy vẫy:
– Mẹ ơi, con ở đây!
Người đàn bà nhón chân, gật gật đầu rồi lách lên phía trước. Chị nghiêm trang chìa tấm vé xem xiếc mà con trai chị được tặng ở trường mầm non. Anh chàng soát vé bật cười, trả tấm vé cho chị:
– Bà khốt ơi, đây là vé của trẻ con. Mà trẻ con cũng phải có người lớn đi kèm thì mới được vào! Người lớn muốn vào thì phải sang kia mua vé. Không biết bà ở đâu ra mà khốt thế không biết?
Anh chàng soát vé đẩy chị ra. Người đàn bà nghe sống lưng lạnh toát, mồ hôi nhễ trong lần áo ngực. Ôi! Con trai bé bỏng của chị, chị biết phải làm sao đây? Chị lần dây rút, kín đáo đếm lại số tiền trong đạy. Những đồng tiền ít ỏi của chị đủ để mua một tấm vé vào xem xiếc. Nhưng còn ngày mai, ngày kia… chị không biết phải xoay xở thế nào cho cuộc sống của hai mẹ con. Người đàn bà đau đớn nhìn đôi mắt trong veo của con trai đang ngước vào phía trong. Chắc nó sốt ruột muốn nhanh lên ngồi ở hàng đầu để nhìn cho rõ… Lấy hết can đảm, người đàn bà cúi xuống sát tai nó, giọng nghẹn lại:
– Bi ơi, mình về thôi con!
Cổ họng chị tắc nghẽn khi nhìn đôi vai buông thõng, khuôn mặt buồn thiu thắt của thằng bé. Không kìm được, chị ghì lấy nó, đôi dòng nước mắt lặng lẽ rơi:
– Mẹ xin lỗi con, thứ lỗi cho mẹ, con nhé!
Thằng bé day mặt về phía chị, chỉ thoáng chốc, một thoáng chốc thôi, khuôn mặt thằng bé đã ở trạng thái bình thường. Nó chạy trước chị một quãng, nói lớn để chị không thể nhận ra giọng nói đã méo xệch của mình, rằng “mẹ ơi, đoàn xiếc này cũng còn non nghề, ai mà thèm xem, nhỉ, mẹ nhỉ!
Người đàn bà cùng thằng con trai sáu tuổi đi về phía con đường có những ánh đèn. Sau lưng hai mẹ con tiếng loa phóng thanh ra rả về buổi xiếc thú chìm dần trong bóng tối.”
(Truyện ngắn hay 2015, Tống Phú Sa, NXB Văn học, 2015, trang243 – 258)
* Chú thích: Tống Phú Sa sinh ngày 21 tháng 3 năm 1975 tại Hà Tĩnh. Bà là một nhà giáo, nhà văn có nhiều truyện ngắn đăng trên các báo, tạp chí từ Trung ương đến địa phương. Trang viết của bà đầy chất hiện thực và thấm đẫm tính nhân văn.
Câu 1. (0,5 điểm) Đoạn trích trên được kể theo ngôi kể nào?
Câu 2. (0,5 điểm) Chi tiết Cổ họng chị tắc nghẽn khi nhìn đôi vai buông thõng, khuôn mặt buồn thiu thắt của thằng bé. cho thấy điều gì ở nhân vật người mẹ?
Câu 3. (1,0 điểm) Câu văn in đậm sử dụng cách dẫn nào? Dấu hiệu nào giúp em nhận ra cách dẫn đó?
Câu 4. (1,0 điểm) Nhận xét tình cảm, thái độ của tác giả được thể hiện trong văn bản trên.
Câu 5. (1,0 điểm) Em rút ra được những bài học nào từ văn bản trên?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Ngôi kể thứ ba
Câu 2. Chi tiết này cho thấy nỗi đau đớn, bất lực và xót xa tột cùng của người mẹ khi không thể cho con một niềm vui trọn vẹn. Chị cảm thấy có lỗi với con, thương con đến nghẹn lòng, nhưng hoàn cảnh khốn khó khiến chị không còn lựa chọn nào khác.
Câu 3.
Câu văn in đậm sử dụng cách dẫn trực tiếp
Dấu hiệu nào giúp em nhận ra cách dẫn :
+ Tác giả dẫn nguyên văn lời nói của nhân vật Bi
+ Câu nói của Bi được đặt trong dấu ngoặc kép
Câu 4.
+ Đoạn trích từ truyện ngắn Vé xem xiếc đã thể hiện một cách chân thực và xúc động tình cảnh của người mẹ đơn thân nghèo khó cùng tình yêu thương vô bờ bến của chị dành cho con trai mình. Qua đó, nhà văn bày tỏ sự đồng cảm sâu sắc đối với những con người lao động nghèo, đồng thời ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng, đầy hy sinh.
+ Tình cảm và thái độ của nhà văn được thể hiện rõ nét qua giọng kể tự nhiên, chân thực, lắng đọng sự thương xót và trân trọng. Những chi tiết miêu tả ánh mắt thằng bé ao ước nhìn quả bóng bay, hàng bỏng ngô, hay khoảnh khắc người mẹ lặng lẽ để mặc dòng nước mắt chảy xuống khóe mắt… tất cả như những nét vẽ tinh tế khắc họa nỗi lòng của một người mẹ nghèo nhưng đầy tự trọng. Qua đó, ta nhận ra sự đồng cảm của tác giả với những người mẹ tảo tần, lam lũ nhưng luôn đặt con lên trên hết.
+ Không chỉ vậy, thông qua nhân vật bé Bi, nhà văn còn kín đáo gửi gắm sự xót xa và trân quý trước sự trưởng thành sớm của những đứa trẻ lớn lên trong nghèo khó. Nhân vật này chính là lời nhắc nhở về những thiệt thòi mà trẻ em nghèo phải gánh chịu, đồng thời cũng là tiếng nói cảm thương mà tác giả dành cho những số phận ấy.
+ Và dường như tình cảm của nhà văn cũng lan tỏa đến người đọc, khiến ta không khỏi nghẹn ngào, chạnh lòng trước tình cảnh của hai mẹ con.
Câu 5.
+ Truyện ngắn Vé xem xiếc của Tống Phú Sa mang đến nhiều bài học sâu sắc, trong đó bài học ý nghĩa nhất là về tình mẫu tử.
+ Trước hết, câu chuyện giúp ta nhận thức rằng tình yêu thương của cha mẹ dành cho con cái là vô điều kiện và đầy hy sinh. Người mẹ trong truyện dù nghèo khó vẫn luôn mong muốn đem lại niềm vui cho con, nhưng hoàn cảnh đã khiến chị không thể thực hiện điều đó. Tình mẫu tử thiêng liêng ấy khiến ta thêm trân trọng những hy sinh thầm lặng của cha mẹ.
+ Hiểu được điều đó, chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng gia đình, không nên vô tâm hay coi những điều tốt đẹp cha mẹ dành cho mình là điều hiển nhiên.
+ Bài học này không chỉ giúp ta có nhận thức đúng đắn về tình cảm gia đình mà còn góp phần xây dựng một xã hội nhân văn, giàu tình yêu thương.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Chi tiết nào trong truyện khiến em xúc động nhất? Vì sao?
→ Gợi mở: Có thể là ánh mắt của người mẹ, thái độ của thằng bé, hay hành động quay về trong xót xa…
Câu 2. Phân tích ý nghĩa hình ảnh “dòng nước mắt lặng lẽ chuồi trên khóe mắt” của người mẹ trong truyện.
→ Gợi ý: Thể hiện nỗi đau âm thầm, bất lực và tình yêu thương con sâu sắc.
Câu 3. Em hãy phân tích tình huống truyện và cho biết nó có vai trò gì trong việc thể hiện chủ đề?
→ Gợi ý: Tình huống “phải lựa chọn giữa mua vé hay về nhà” thể hiện rõ mâu thuẫn nội tâm, làm nổi bật chủ đề về tình mẫu tử và hoàn cảnh éo le.
Câu 4. Nhận xét về cách tác giả xây dựng hình tượng người mẹ trong truyện.
→ Gợi ý: Là người phụ nữ nghèo nhưng giàu tình cảm, tự trọng, giàu đức hy sinh…
Câu 5. Thái độ, hành động của bé Bi khi biết không được xem xiếc thể hiện điều gì về tâm hồn và nhân cách em bé này?
→ Gợi ý: Thể hiện sự nhạy cảm, trưởng thành sớm, biết cảm thông với mẹ.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ với thực tế cuộc sống, em hãy kể lại một tấm gương người mẹ hoặc người cha từng hy sinh vì con mà em biết.
→ Gợi ý: Có thể kể về mẹ em, cô hàng xóm, hoặc một tấm gương trên báo chí.
Câu 2. Qua truyện ngắn “Vé xem xiếc”, em hiểu thêm điều gì về những trẻ em sống trong hoàn cảnh khó khăn?
→ Gợi ý: Trẻ em nghèo thường thiếu thốn vật chất nhưng lại có tâm hồn nhân hậu, biết cảm thông…
Câu 3. Từ câu chuyện của bé Bi, em rút ra bài học gì cho bản thân trong cách ứng xử với cha mẹ?
→ Gợi ý: Cần yêu thương, trân trọng công sức cha mẹ, không đòi hỏi, biết sẻ chia…
Câu 4. Em hãy viết một đoạn văn (5–7 câu) nêu cảm nghĩ về người mẹ trong truyện “Vé xem xiếc” và liên hệ với mẹ của em.
→ Gợi ý: Nêu cảm xúc của bản thân khi đọc truyện, sau đó bày tỏ tình cảm với mẹ mình.
Câu 5. Nếu là người chứng kiến sự việc tại sân xiếc hôm đó, em sẽ nói gì với người mẹ ấy? Viết một lời nhắn ngắn gọn nhưng chân thành.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1. Tác phẩm “Vé xem xiếc” thuộc thể loại nào?
A. Tùy bút
B. Truyện ngắn
C. Bút ký
D. Hồi ký
→ Đáp án: B
Câu 2. Nhân vật trung tâm của truyện là ai?
A. Người mẹ đơn thân
B. Cậu bé bán vé số
C. Người soát vé
D. Ông chủ rạp xiếc
→ Đáp án: A
Câu 3. Thái độ của người soát vé được miêu tả như thế nào?
A. Nghiêm túc, thông cảm
B. Cảm động, xúc động
C. Thô lỗ, thiếu cảm thông
D. Lịch sự, nhẹ nhàng
→ Đáp án: C
Câu 4. Ý nghĩa biểu tượng của tấm vé xem xiếc là gì?
A. Một món quà bình thường
B. Niềm vui của trẻ nhỏ
C. Biểu tượng của mơ ước giản dị và những điều tốt đẹp đôi khi khó với tới với người nghèo
D. Cách để thằng bé khoe với bạn bè
→ Đáp án: C
Câu 5. Phát biểu nào nói đúng nhất về thông điệp truyện ngắn?
A. Phê phán sự thờ ơ của xã hội
B. Phản ánh cuộc sống nghèo khổ của người lao động
C. Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng và sự trưởng thành của trẻ thơ trong nghịch cảnh
D. Kêu gọi mọi người đi xem xiếc nhiều hơn
→ Đáp án: C
