Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Lê Anh Xuân (1940–1968)
Tên thật: Ca Lê Hiến, quê ở huyện Bến Tre, tỉnh Bến Tre.
Xuất thân trong một gia đình trí thức yêu nước, có truyền thống cách mạng và nghệ thuật.
Năm 1954, ông cùng gia đình tập kết ra Bắc, học tại Đại học Tổng hợp Hà Nội, khoa Sử.
Là nhà thơ trưởng thành từ phong trào học sinh, sinh viên và sau này là chiến sĩ trong lực lượng Giải phóng miền Nam.
Thơ ông giàu chất hiện thực, có chiều sâu cảm xúc và tinh thần lãng mạn cách mạng.
Năm 1968, ông hy sinh trong cuộc Tổng tiến công Mậu Thân tại ngoại ô Sài Gòn khi còn rất trẻ (28 tuổi).
Tác phẩm: “Dáng đứng Việt Nam”
Là một trong những thi phẩm tiêu biểu và cuối cùng của Lê Anh Xuân, được viết vào tháng 3 năm 1968, không lâu trước khi ông hy sinh.
Bài thơ được viết trong không khí hào hùng của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân, phản ánh hình ảnh người chiến sĩ Giải phóng quân hiên ngang, bất khuất.
Qua hình ảnh người lính đã ngã xuống mà vẫn “đứng bắn”, bài thơ dựng nên một tượng đài nghệ thuật mang tính biểu tượng về tinh thần chiến đấu và hy sinh của dân tộc Việt Nam.
Bài thơ có âm hưởng trang trọng, hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc, thể hiện sâu sắc tư tưởng: “Chết không phải là hết mà là sự bất tử của tinh thần yêu nước và lý tưởng cách mạng.”
Đọc hiểu bài thơ Dáng đứng Việt Nam của Lê Anh Xuân
DÁNG ĐỨNG VIỆT NAM
Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt
Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng
Và Anh chết trong khi đang đứng bắn
Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng.
Chợt thấy anh, giặc hốt hoảng xin hàng
Có thằng sụp xuống chân Anh tránh đạn
Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm
Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công.
Anh tên gì hỡi Anh yêu quý
Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng
Như đôi dép dưới chân Anh giẫm lên bao xác Mỹ
Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong
Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ
Anh chẳng để lại gì cho riêng Anh trước lúc lên đường
Chỉ để lại cái dáng-đứng-Việt-Nam tạc vào thế kỷ:
Anh là chiến sỹ Giải phóng quân.
Tên Anh đã thành tên đất nước
Ôi anh Giải phóng quân!
Từ dáng đứng của Anh giữa đường băng Tân Sơn Nhứt
Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân.
( Thơ Lê Anh Xuân *, NXB Giáo Dục,1981)
*Chú thích:
– Tác giả Lê Anh Xuân (1940 – 1968) tên thật của ông là Ca Lê Hiến, sinh ra trong một gia đình yêu nước tại Bến Tre. Năm 14 tuổi, ông theo gia đình ra Bắc tập kết, học phổ thông, sau đó học Khoa Sử Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Cuối năm 1964, ông về chiến trường miền Nam, công tác ở Tiểu ban Giáo dục, sau chuyển về Hội Văn nghệ Giải phóng.
– “Dáng đứng Việt Nam” là thi phẩm cuối cùng của nhà thơ- chiến sĩ Lê Anh Xuân, được viết tháng 3/1968, trong những ngày khói lửa của cuộc Tổng tiến công mùa xuân Mậu Thân. Tác giả hi sinh hai tháng sau đó tại vùng phụ cận Sài Gòn khi tuổi đời còn rất trẻ, để lại mùa xuân cuộc đời cho mùa xuân đất nước.
Câu 1 (0,5 điểm): Đoạn thơ viết về đề tài gì?
Câu 2 (0,5 điểm): Đối tượng trữ tình của bài thơ là ai?
Câu 3 (1,0 điểm): Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của hai câu thơ:
Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm
Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công.
Câu 4 (1,0 điểm): Theo em vì sao dù không đứng ở đầu dòng nhưng trong nhiều dòng thơ tác giả vẫn viết chữ “Anh” in hoa?
Câu 5 (1,0 điểm): Hình ảnh “Anh” trong bài thơ khơi gợi trong em những tình cảm, cảm xúc nào? Hãy ghi lại những tình cảm, cảm xúc đó bằng một đoạn văn ngắn (khoảng 7-9 câu)
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Đề tài của bài thơ: người lính
Câu 2. Đối tượng trữ tình: Anh giải phóng quân
Câu 3.
“Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm
Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công.”
+ Hai câu thơ trên được trích trong bài thơ Dáng đứng Việt Nam của Lê Anh Xuân.
+ Với giọng điệu bi tráng, hào hùng, hai câu thơ đã khắc họa sự kiên cường, bất khuất của người lính giải phóng quân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Cái chết của anh không phải là sự gục ngã mà là biểu tượng của tinh thần chiến đấu quật cường, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc thân yêu.
+ Qua hai câu thơ, tác giả thể hiện niềm kính phục và tự hào đối với người chiến sĩ cách mạng, đồng thời nhắc nhở thế hệ sau về lòng yêu nước, ý chí kiên cường và trách nhiệm bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc.
Câu 4.
Học sinh căn cứ đề tài, nội dung tư tưởng, cảm xúc chủ đạo… của bài thơ để có cách lí giải hợp lí, thuyết phục vì sao chữ Anh được viết hoa dù không đứng ở đầu dòng. VD:
Trong bài thơ Dáng đứng Việt Nam của Lê Anh Xuân, dù không đứng ở đầu dòng nhưng chữ “Anh” vẫn được tác giả viết in hoa nhiều lần. Điều này có ý nghĩa sâu sắc:
+ Thể hiện sự tôn vinh, ngưỡng mộ. Chữ “Anh” không chỉ là đại từ nhân xưng thông thường mà còn đại diện cho hình tượng người chiến sĩ Giải phóng quân – những con người anh hùng đã chiến đấu và hy sinh vì Tổ quốc. Viết hoa chữ “Anh” là cách tác giả thể hiện sự kính trọng và ngợi ca tinh thần bất khuất của họ.
+ Nhấn mạnh biểu tượng của một thế hệ anh hùng: Người chiến sĩ trong bài thơ không chỉ là một cá nhân cụ thể mà còn là biểu tượng của cả dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Viết hoa chữ “Anh” giúp khắc sâu hình ảnh ấy trong lòng người đọc.
+ Tạo điểm nhấn nghệ thuật: Cách viết in hoa làm cho từ “Anh” trở nên nổi bật, tạo ấn tượng mạnh về sự vĩ đại và bất diệt của người chiến sĩ. Đây cũng là một thủ pháp nghệ thuật nhằm tăng tính trang trọng và hào hùng của bài thơ.
Câu 5.
+ Đoạn thơ trong bài Dáng đứng Việt Nam của Lê Anh Xuân đã khắc họa hình ảnh người chiến sĩ Giải phóng quân với tư thế hiên ngang, kiên cường ngay cả trong giây phút hy sinh.
+ Đọc bài thơ, em không khỏi xúc động, nghẹn ngào và cảm phục trước tinh thần quả cảm, lòng yêu nước sục sôi của anh – một con người bình dị nhưng vĩ đại.
+ Hình ảnh “Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm / Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công” khiến em bàng hoàng và kính phục, bởi dù ngã xuống, anh vẫn kiên cường như một bức tượng đài bất diệt. Anh chiến đấu không chỉ vì bản thân mà vì quê hương, vì nền độc lập của Tổ quốc. Cái chết của anh không phải là sự kết thúc, mà chính là sự khởi đầu cho những mùa xuân hòa bình, thịnh vượng. Hình ảnh “dáng-đứng-Việt-Nam” không chỉ là biểu tượng của một người lính mà còn là tượng đài bất tử của lòng yêu nước.
+ Từ những cảm xúc ấy, em càng thêm tự hào về dân tộc mình, thêm trân trọng cuộc sống hòa bình mà thế hệ cha anh đã đánh đổi bằng máu xương. Em tự nhắc nhở bản thân phải sống có lý tưởng, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, xứng đáng với sự hy sinh của những người đi trước.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu 1. Phân tích hình tượng người lính trong bài thơ “Dáng đứng Việt Nam”. Hình tượng ấy có gì đặc biệt so với hình ảnh người lính trong các tác phẩm thơ kháng chiến khác (ví dụ: “Đồng chí” – Chính Hữu, “Tây Tiến” – Quang Dũng)?
Câu 2. Tư thế “đứng bắn” khi đã hi sinh có ý nghĩa biểu tượng như thế nào? Vì sao hình ảnh này lại có sức lay động mạnh mẽ đến vậy?
Câu 3. Từ “dáng đứng” trong nhan đề bài thơ có thể hiểu theo nghĩa tả thực và biểu tượng. Em hãy phân tích hai lớp nghĩa này.
Câu 4. Bài thơ sử dụng bút pháp hiện thực hay lãng mạn? Vì sao?
Câu 5. Trong hoàn cảnh đất nước hiện tại đang hoà bình, em hiểu thế nào về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Tổ quốc khi đọc bài thơ này?
Câu 6. Tác giả không gọi tên riêng người chiến sĩ mà chỉ gọi “Anh” – điều đó có dụng ý nghệ thuật gì? Cách gọi này gợi nhắc em đến những tác phẩm văn học nào khác?
Câu 7. Nhận xét về giọng điệu của bài thơ: Giọng điệu ấy góp phần như thế nào trong việc làm nổi bật chủ đề tư tưởng?