Soạn văn 7 bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt ngắn nhất
Hướng dẫn Soạn văn 7 bài Bài thơ Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 7 kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.
I. Tác giả – tác phẩm
1.Tác giả
- Hồ Chí Minh (1890 - 1969) là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam. Không chỉ là một nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc, Hồ Chí Minh còn được biết đến với tư cách là một nhà văn, nhà thơ lớn.
- Hồ Chí Minh được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thể giới.
Một số tác phẩm nổi bật:
+ Tuyên ngôn độc lập (1945, văn chính luận)
+ Bản án chế độ thực dân Pháp (1925, văn chính luận)
+Đường Kách Mệnh (1927, tập hợp những bài giảng)
+ Con rồng tre (1922, kịch )
+ Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946)
2. Tác phẩm
a. Thể thơ
Thất ngôn tứ tuyệt.
b. Hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ được Bác Hồ sáng tác khi còn ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954). Cuối năm 1947, quân Pháp ồ ạt tấn công lên căn cứ Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não và lãnh đạo của quân ta.Nhưng với sự đồng lòng cùng sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, chiến dịch Việt Bắc đã làm thất bại kế hoạch của quân địch.
c. Phương thức biểu đạt
Miêu tả kết hợp biểu cảm
d. Bố cục
Gồm 2 phần:
Phần 1. Hai câu đầu: Cảnh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong đêm trăng.
Phần 2. Hai câu sau: Con người cách mạng trong đêm trăng.
e. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung
- Bài thơ "Rằm tháng giêng" đã miêu tả hình ảnh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong đêm trăng rằm tháng Giêng. Qua đó nhà thơ đã bộc lộ tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước và niềm tin chiến thắng vào sự nghiệp cách mạng của đất nước.
- Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, hình ảnh giản dị, sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ
- Ngôn ngữ sáng tạo, hình ảnh thơ trong sáng
II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa
1. Đọc văn bản
Câu 1 (trang 107, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Kết nối: Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?
Lời giải
- Đúng vì: “Tự nhiên như thế: Ai cũng chuộng mùa xuân” , Ai cũng chuộng mùa xuân là một điều hết sức tự nhiên, mùa xuân đem đến những nét đẹp tự nhiên, xinh đẹp, thơ mộng, là thời điểm trăm hoa đua nở khoe sắc, khiến con người ta không thể ngừng ngắm nhìn nó.
Câu 2 (trang 107, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Hình dung: những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân
Lời giải
- Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân: "Nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận" (cây mai, cây đào, cây chổi mận)
Câu 3 (trang 107, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Hình dung: không gian đặc trưng của mùa xuân của miền Bắc
Lời giải
- Không gian mùa xuân của miền Bắc: có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…
Câu 4 (trang 108, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân
Lời giải
- Những cảm giác của tác giả trong mùa xuân:
+ Thấy một cái thú giang hồ “êm ái”
+ “lòng mình say sưa”
+ “muốn phát điên”
+ “ngồi yên không chịu được”
+ Tim “trẻ hơn”, “đập mạnh hơn”
+ Thấy ai cũng muốn “yêu thương”
+ Lòng ấm lạ lùng
+ Lòng cảm như hoa nở, bướm ra ràng
Câu 5 (trang 108, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Hình dung: bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau Rằm tháng Giêng
Lời giải
- Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau Rằm tháng Giêng:
+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
+ Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
+ Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm
+ Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ.
+ Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa
+ Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng
+ Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy nhựa sống
Câu 6 (trang 109, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Hình dung khung cảnh đêm trăng tháng Giêng
Lời giải
- Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng:
+ Đêm xanh biêng biếc, nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.
+Trời vẫn rét tình tứ đêm khuya
+ Đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc
-> Khung cảnh chông thật nên thơ, trữ tình ngọt ngào.
2. Sau khi đọc
Câu 1 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình
Lời giải
- Những chi tiết miêu tả không gian Hà Nội vào mùa xuân khoảng đầu tháng Giêng: mưa riêu riêu; gió lành lạnh; tiếng nhan kêu trong đêm xanh; tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa; câu hát huê tình, đất trời mang mang; đường sá không còn lầy lội nữa;...
- Những chi tiết miêu tả không gian Hà Nội vào mùa xuân sau rằm tháng Giêng: đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác; mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ; bầu trời đã có những vệt xanh tươi; đã có hoa thiên lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa; nền trời trong có những làn sáng hồng;… Đặc biệt, khung cảnh đêm trăng tháng giêng trong rét ngọt đầu năm được miêu tả giàu sức gợi: đêm xanh biêng biếc, có mưa dây, nhìn rõ từng cánh sếu aby, trời vẫn rét một cách tình tứ nên thơ, có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc…
- Chi tiết miêu tả không gian gia đình: nhang trầm, đèn nến, bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên. Không gian ấy chuyển dịch về với sinh hoạt đời thường êm đềm sau Tết: bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh…
Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?
Lời giải
Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:
- Thiên nhiên: rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động; sông xanh, núi tím; máu cũng căng lên trong lộc của loài nai; mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ;…
=> Thiên nhiên căng tràn sức sống
- Con người: nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó – có lẽ là sự sống; nhựa sống ở trong người căng lên; tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, đập mạnh hơn; “sống” lại và thèm khát yêu thương, thấy ai cũng muốn yêu thương; trong lòng như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan; cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa
=> Con người cũng tràn đầy sự tươi mới, tràn đầy sức sống
Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến
Lời giải
- Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”
- Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận khi mùa xuân đến thật tinh tế, uyển chuyển qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:
+ “thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”
+ Liên tưởng thú vị: “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.
+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”
- Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại,….
Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?
Lời giải
- Bố cục bài tùy bút được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo: cảm hứng về mùa xuân
- Chủ để của văn bản được nêu từ câu mở đầu: “ai cũng chuộng mùa xuân”
- Lí lẽ và dẫn chứng:
+ Lí lẽ: Ai bảo đươc non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được hai người mê luyến mùa xuân.
+ Dẫn chứng là những “phỏng đoán” đầy tính chủ quan dưới dạng câu hỏi đồng thời là câu trả lời cho các nhân vật tưởng tượng: em gái, chàng trai, thiếu phụ
- Tác giả lấy chính những trải nghiệm của mình về mùa xuân – “mùa xuân của tôi” để chứng minh lời khẳng định trên. Những cảm nhận về mùa xuân được soi chiếu qua tình yêu sâu nặng với quê nhà. Ai cũng chuộng mùa xuân, nhất là mùa xuân lại gắn với những kỉ niệm, hồi ức gần gũi, chan chứa yêu thương
Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?
Lời giải
Cách Vũ Bằng viết “mùa xuân của tôi” cho thấy những kỉ niệm của ông với quê nhà; cách viết “mùa xuân thần thánh của tôi” thì cho thấy mùa xuân quê hương có ý nghĩa như thế nào với riêng người viết; cách viết “mùa xuân của Hà Nội thân yêu” cho thấy sự gắn bó sâu nặng của tác giả – người con xa quê – với quê nhà.
Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?
Lời giải
Câu văn như lời trò chuyện tâm tình: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?” Lời văn tác động đến người đọc, đưa người đọc đến với bức tranh tác giả đang trò chuyện với một cô gái bên cửa sổ với chủ đề là cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân đến với hàng loạt những loài cây đang đâm chồi nảy lộc, vươn mình lên khoe sắc với thế giới, để mọi người ngắm nhìn được vẻ đẹp đặc biệt dịp xuân sang.
