Soạn văn 7 bài Người thầy đầu tiên ngắn nhất

Hướng dẫn Soạn văn 7 bài Người thầy đầu tiên ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 7 kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.

I. Tác giả – tác phẩm

1.Tác giả

- Ai-ma-tốp (1928 - 2008) là nhà văn Cư-gơ-rư-xtan, một nước cộng hòa ở vùng trung Á, thuộc Liên Xô trước đây.

- Ông bắt đầu hoạt động sáng tác văn học từ năm 1952, khi ông còn là sinh viên.

- Đề tài chủ yếu trong tác phẩm của ông: cuộc sống khắc nghiệt nhưng cũng đầy chất lãng mạn của người dân vùng đồi núi Cư-rơ-gư-xtan…

- Một số tác phẩm như: Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên, Con tàu trắng…

2.Tác phẩm

a. Thể loại:

Người thầy đầu tiên thuộc thể loại truyện vừa

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

Người thầy đầu tiên là truyện vừa, sáng tác năm 1962, lấy bối cảnh cuộc sống ở một vùng Quê miền núi còn rất lạc hậu ở Cư-rơ-gư-đơ-xtan (Kyrgyzstan) vào những năm đầu thế kỉ XX. Nhân vật chính là An-tu-nai (Altyna), một cô bé mồ côi, phải sống với gia đình chú thím, bị đối xử tàn nhẫn,… Thầy Đuy-sen (Dyuishen) đã kiên trì dạy An-tu-nai học chữ; hết lòng bảo vệ và giúp An-tu-nai có cơ hội lên thành phố tiếp tục việc học hành. An-tư-nai rất yêu quý thầy Đuy-sen nhưng do hoàn cảnh, thầy trò phải xa cách rồi bật tin nhau. Mấy chục năm sau, An-tư-nai đã là một viện sĩ, trở về thăm làng và gặp lại người thầy đầu tiên của minh trong một tình huống rất éo le. Bà đã viết thư nhờ người hoạ sĩ đồng hương kể lại câu chuyện về thầy Đuy-sen như một hành động chuộc lỗi.

c. Phương thức biểu đạt:

Văn bản Người thầy đầu tiên có phương thức biểu đạt là tự sự

d. Người kể chuyện:

Văn bản Người thầy đầu tiên được kể theo ngôi thứ nhất.

e. Bố cục bài Người thầy đầu tiên:

Người thầy đầu tiên có bố cục gồm 4 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “kể hết chuyện này”: Lời kể của người họa sĩ về bức thư của An-tư-nai.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “bước về làng”: Lần gặp mặt đầu tiên của thầy Đuy-sen và An-tư-nai.

+ Phần 3: Tiếp theo đến “thầy Đuy-sen giảng bài”: Hình ảnh thầy Đuy-sen trong kí ức của An-tư-nai.

+ Phần 4: Còn lại: Những trăn trở trong lòng người họa sĩ khi nghĩ về thầy Đuy-sen và An-tư-nai.

f. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật

• Giá trị nội dung

Người thầy đầu tiên ca ngợi người thầy Đuy-sen với những tâm huyết, sự tận tụy và tình cảm mà thầy dành cho học sinh của mình, đặc biệt là An-tư-nai. Người thầy Đuy-sen đã thay đổi cuộc đời của cô bé An-tư-nai, người đã vun trồng ước mơ, hy vọng cho những học trò nhỏ.

• Giá trị nghệ thuật:

- Ngòi bút đậm chất hội họa

- Sự chuyển đổi nhân vật người kể chuyện linh hoạt, độc đáo

- Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật gần gũi, khắc họa tính cách nhân vật

II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa

1. Đọc văn bản

Câu 1 (trang 65, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Người kể chuyện ở đây là ai?

Lời giải

Người kể chuyện ở phần (1) là người họa sĩ đồng hương với An-tư-nai

Câu 2  (trang 66, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Theo dõi: Sự thay đổi nhân vật người kể chuyện

Lời giải 

- Sự thay đổi nhân vật người kể chuyện: bà An-tư-nai xưng tôi

Câu 3 (trang 67, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Theo dõi: Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật.

Lời giải

- Cuộc đối thoại giữa thầy Đuy-sen và An-tư-nai

Câu 4 (trang 67, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Theo dõi: Những chi tiết miêu tả sự quan tâm, chăm sóc các học trò của thấy Đuy-sen.

Lời giải

- Những chi tiết miêu tả sự quan tâm, chăm sóc các học trò của thấy Đuy-sen: Thầy bế các em qua suối: lưng thì cõng, tay thì - bế.

Câu 5 (trang 68, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Theo dõi: Suy nghĩ, cảm xúc của An-tư-nai về mọi người, về thầy Đuy-sen.

Lời giải 

- Suy nghĩ, cảm xúc của An-tư-nai về mọi người, về thầy Đuy-sen:

+ Bọn nhà giàu: đó là những con người ngu xuẩn, bộ mặt láo xược, ngu lắm, tồi lắm.

+ Thầy Đuy-sen: "Thầy lạc quan kể chuyện vui cho học sinh quên đi mọi sự", "Thầy cố gắng tìm gỗ làm cầu cho học sinh qua suối"

Câu 6 (trang 68, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Hình dung: Hình ảnh thấy Đuy-sen trong kí ức của An-tư-nai.

Lời giải

- Hình ảnh thấy Đuy-sen trong kí ức của An-tư-nai:

+ Thầy đi chân không, làm không ngơi tay.

+ Khi thấy An-tư-nai ngã, thầy quẳng tảng đá trên tay, nhảy ngay lại, đỡ lên, rồi bế chạy lên bờ, lót chiếc áo choàng đặt An-tư-nai vào đó.

+ Thầy xoa hai chân, bóp chặt đôi tay lạnh cóng và đưa lên miệng hà hơi

=> Hình ảnh một người thầy chu đáo, tận tâm và thương yêu học trò.

Câu 7 (trang 69, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Theo dõi: Tình cảm của An-tư-nai và các học trò dành cho thầy Đuy-sen.

Lời giải

- Tình cảm của An-tư-nai và các học trò dành cho thầy Đuy-sen:

+ An-tư-nai ước thầy là anh ruột, được bá cổ thầy, thủ thỉ với thầy những lời đẹp đẽ nhất.

+ Học trò: yêu mến thầy vì tấm lòng nhân từ, ý nghĩ tốt lành, vì những ước mơ của thầy về tương lai của học trò

Câu 8 (trang 70, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Nhận biết: Người kể chuyện ở phần (4) là ai?

Lời giải

- Người kể chuyện ở phần (4) là: anh họa sĩ xưng tôi

Câu 9 (trang 70, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Suy luận: Người kể chuyện băn khoăn, trăn trở về điều gì?

Lời giải

- Người kể chuyện băn khoăn, trăn trở về: bức tranh đang dở dành tặng người thầy đầu tiên của làng.

2. Sau khi đọc

Câu 1 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Xác định người kể chuyện và ngôi kể trong từng phần của đoạn trích.

Lời giải 

- Người kể chuyện qua các phần là:

+ Phần (1), (4) người kể chuyện là người họa sĩ đồng hương với An-tư-nai

+ Phần (2), (3) người kể chuyện là An-tư-nai

- Ngôi kể trong cả 4 phần đều sử dụng ngôi thứ nhất xưng “tôi”.

Câu 2 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Các nhân vật người kể chuyện trong đoạn trích có mối quan hệ với nhau như thế nào?

Lời giải

Các nhân vật người kể chuyện trong đoạn trích có mối quan hệ đồng hương với nhau. Họ đều sinh ra và lớn lên ở làng Ku-ku-rêu; hiện cùng sống ở Mát-xcơ-va và có quen biết nhau. Họ cùng được mời về dự lễ khánh thành ngôi trường mới của quê hương

Câu 3 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Qua cuộc trò chuyện giữa các bạn nhỏ và thầy Đuy-sen ở phần (2), em hình dung như thế nào về hoàn cảnh sống của An-tư-nai?

Lời giải 

Qua cuộc trò chuyện giữa các bạn nhỏ và thầy Đuy-sen ở phần (2), An-tư-nai là trẻ mồ côi, ở với chú thím, cuộc sống thiếu thốn cả về vật chất và tình cảm, không được chăm sóc, yêu thương, cuộc sống khó khăn, phải đi kiếm phân bò, phân ngựa khô về để làm chất đốt.

Câu 4 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Em hãy đọc kĩ phần (3) của đoạn trích và trả lời các câu hỏi sau:

a. Hình ảnh thầy Đuy-sen hiện lên qua lời kể, cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật nào?

b. Những chi tiết tiêu biểu nào được nhà văn sử dụng để khắc họa nhân vật thầy Đuy-sen?

c. Khái quát đặc điểm tính cách nhân vật thầy Đuy-sen

Lời giải

a. Hình ảnh thầy Đuy-sen hiện lên qua lời kể, cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật An-tư-nai

b. Những chi tiết tiêu biểu được nhà văn sử dụng để khắc họa nhân vật thầy Đuy-sen:

- Ngôn ngữ đối thoại: trò chuyện, thuyết phục các em nhỏ đi học; động viên, khích lệ An-tư-nai,...

- Hành động: một mình sửa sang nhà kho cũ thành lớp học; bế các em nhỏ qua suối giữa mùa đông buốt giá; kiên trì dạy chữ cho các em bất chấp hoàn cảnh thiếu thốn, khắc nghiệt, khắc nghiệt, sự đơn độc; mơ ước về một tương lai tươi sáng cho học trò

- Cảm xúc, suy nghĩ của An-tư-nai về thầy: cảm nhận về lòng nhân hậu, tình yêu thương của thầy; mong ước thầy là người ruột thịt của mình…

c. Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Đuy-sen: có mục đích sống cao đẹp, cương nghị, kiên nhẫn, nhân hậu, vị tha… trong đó, nổi bật nhất là tình cảm yêu thương, hết lòng vì học trò.

Câu 5 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

An-tư-nai đã dành cho thầy Đuy-sen tình cảm như thế nào? Nhờ “người thầy đầu tiên” ấy, cuộc đời An-tư-nai đã thay đổi ra sao?

Lời giải 

- An-tư-nai đã dành cho thầy Đuy-sen tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ và biết ơn vì tấm lòng nhân từ, những ý nghĩ tốt lành và những ước mơ của thầy về tương lai cô và những đứa trẻ. Cô ước thầy là anh ruột của mình, tình cảm thân thương như ruột thịt.

- Nhờ “người thầy đầu tiên” ấy, cuộc đời An-tư-nai đã thay đổi, từ một cô bé mồ côi không biết chữ, ở một vùng quê nghèo khó, lạc hậu, từng bị người thím độc ác bán đi,... An-tư-nai đã có được cơ hội lên thành phố học tập và trở thành một viện sĩ Mát-xcơ-va nổi tiếng.

Câu 6 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Ở phần (4), nhân vật người họa sĩ đã có những ý tưởng gì cho bức tranh vẽ thầy Đuy-sen? Em ủng hộ ý tưởng nào của họa sĩ?

Lời giải

Ở phần (4) nhân vật người họa sĩ đã có những ý tưởng cho bức tranh vẽ thầy Đuy-sen là:

- Vẽ hai cây phong thầy Đuy-sen và An-tư-nai trồng, cùng đứa trẻ với đôi mắt hân hoan nhìn vào cõi xa xăm kì ảo

- Vẽ cảnh tượng thầy Đuy-sen bế trẻ em qua con suối mùa đông

- Vẽ khoảnh khắc thầy Đuy-sen tiễn An-tư-nai lên tỉnh, sao cho bức tranh ấy diễn tả được tiếng gội cất lên từ tâm hồn Đuy-sen mà đến nay An-tư-nai vẫn còn nghe vẳng lại, sẽ vang dội mãi trong lòng mỗi người

- Em ủng hộ ý tưởng: “Người thầy đầu tiên”, đó là lúc Đuy-sen bế trẻ con qua suối, cạnh đấy những con ngựa no nê hung dữ, những con người đần độn, mũ lông cáo đỏ đi qua đang chế giễu ông… Em ủng hộ ý tưởng này là bởi hình ảnh có sự đối lập nhau giữa những con người với tính cách ngu xuẩn, hung dữ với hình ảnh người thầy đang chăm lo cho học trò. Sự đối lập đó càng làm tăng thêm giá trị, vai trò của người thầy.

Câu 7 (trang 71, SGK Ngữ văn 7, tập 1):

Theo em, cách nhà văn thay đổi kiểu người kể chuyện ở các phần trong đoạn trích có tác dụng gì?

Lời giải 

Theo em, cách nhà văn thay đổi kiểu người kể chuyện ở các phần trong đoạn trích:  đầu tiên là họa sĩ kể chuyện, tiếp đến là An-tư-nai và kết thúc là họa sĩ kể chuyện. Người họa sĩ kể chuyện khiến cho câu chuyện được kể sẽ khách quan hơn bằng con mắt của người ngoài cuộc, và khi An-tư-nai kể người đọc sẽ tin tưởng vào nội dung câu chuyện và người đọc cũng thấy được cảm xúc chân thật của những người trong câu chuyện. Điều đó có tác dụng giúp người đọc có thể theo dõi linh hoạt câu chuyện được soi chiếu từ nhiều chiều, trở nên phong phú, hấp dẫn, chứa đựng nhiều ý nghĩa hơn