Soạn văn 7 bài Mùa xuân nho nhỏ ngắn nhất

Hướng dẫn Soạn văn 7 bài Mùa xuân nho nhỏ ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 7 kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.

I. Tác giả – tác phẩm

1.Tác giả

- Thanh Hải (1930-1980) tên thật là Phạm Bá Ngoãn

- Quê quán: Phong Điền- Thừa Thiên Huế

- Sự nghiệp sáng tác:

+ Từ năm 1954 đến năm 1964 ông làm cán bộ tuyên huấn

+ Từ năm 1964 đến năm 1967 ông phụ trách báo cờ giải phóng của thành phố Huế sau đó làm Ủy viên ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam

+ Tiếp đó sau năm 1975 ông được làm Tổng thư kí Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên cùng đó là ủy viên thường vụ Hội Liên hiệp văn học nghệ thuạt Việt Nma, Ủy viên ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam

+ Các tác phẩm tiêu biểu:

- Phong cách sáng tác:

+ Thanh Hải thường viết về thien nhiên và lòng yêu cuộc sống

+ Thơ ông bình dị, nhẹ nhàng nhưng đậm chất triết lí về cuộc đời thể hiện tình yêu cuộc sống tha thiết

2.Tác phẩm

a. Thể loại: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” thuộc thể thơ năm chữ.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Bài thơ viết vào tháng 11-1980 trong hoàn cảnh đất nức đã thống nhất, đang xây dựng cuộc sống mới nhưng còn vô vàn khó khăn gian khổ, thử thách, không đầy một tháng trước khi nhà thơ qua đời. Bài thơ như một lời tâm niệm chân thành, gửi gắm tha thiết của nhà thơ để lại với đời

c. Phương thức biểu đạt:

Văn bản Mùa xuân nho nhỏ có phương thức biểu đạt là biểu cảm

d. Bố cục bài Mùa xuân nho nhỏ:

Mùa xuân nho nhỏ có bố cục gồm 4 phần

- Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất nước

- Khổ 2 + 3: Cảm xúc về mùa xuân của đất nước

- Khổ 4 + 5: Ước nguyện của tác giả

- Khổ 6: Lời ngợi ca quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế

e. Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Giá trị nội dung

- Bài thơ bộc lộ cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm một “mùa xuân nho nhỏ” dâng hiến cho đời

• Giá trị nghệ thuật:

- Bài thơ theo thể thơ năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, thiết tha gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, nhiều so sáng và ẩn dụ sáng tạo

II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa

1. Đọc văn bản

Câu 1 (trang 90 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hình dung những màu sắc, âm thanh được gợi lên trong khổ thơ

Lời giải 

- Nhà thơ vẽ ra trước mắt độc giả bức tranh thiên nhiên mùa xuân với:

+ Âm thanh: âm thanh rộn rã vui tươi của “chim chiền chiện”.

+ Màu sắc: xanh của dòng sông, tím của hoa, trong veo của giọt sương.

⇒ Màu sắc tươi sáng và âm thanh rộn ràng như thiết tha mời gọi níu giữ con người ở lại với cuộc sống, với mùa xuân xứ Huế tươi đẹp này

Câu 2 (trang 90 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Vẻ đẹp mùa xuân qua hình ảnh “lộc”.

Lời giải

- Hình ảnh “lộc” đã làm cho bức tranh mùa xuân trong bài thêm trọn vẹn:

+ Lộc của “người ra đồng”: nói về những người lao động, những người ươm mầm cho sự sống, ươm mầm non trên những cách đồng quê hương. Từ “lộc” cho ta liên tưởng tới những cánh đồng mênh mông với những chồi non nhú lên xanh biếc từ những hạt thóc giống mùa xuân. Từ “lộc” còn mang sức sống, sức mạnh của con người. Có thể nói chính con người tạo nên sức sống mùa xuân thiên nhiên đất nước.

+ Lộc của “người cầm súng”: liên tưởng đến những người chiến sĩ, những người cầm súng khi ra trận, trên vai trên lưng có cành lá ngụy trang. Những cành lá ấy mang lộc biếc, chồi non, mang theo cả mùa xuân của thiên nhiên, cây cỏ. Từ “lộc” làm cho người ta thấy tràn ngập niềm tin, hy vọng đã tiếp thêm sức mạnh ý chí để họ vươn xa ra, bảo vệ đất nước.

⇒ Con người chính là nhân tố quyết định tạo ra, thúc đẩy sự phát triển của xã hội, đất nước. Hình ảnh “lộc” xuân tràn theo người ra đồng là ý thơ đẹp với cuộc sống lao động và chiến đấu. Xây dựng và bảo vệ, là hai nhiệm vụ không thể tách rời, họ đem mùa xuân mọi nơi trên đất nước.

Câu 3 (trang 91 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hình ảnh con chim, cành hoa, nốt trầm, mùa xuân nho nhỏ

Lời giải 

- Hình ảnh "con chim", "cành hoa", "nốt trầm", "mùa xuân nho nhỏ" đều là những biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời và cũng là biểu tượng cho lẽ sống đẹp của con người.

+Hình ảnh “con chim”: Âm thanh tiếng chim chiền chiện ngân vang ngân cao, ngân xa giúp cho không khí trở nên vui tươi rộn ràng

+Hình ảnh “cành hoa”: Bông hoa tím biếc thủy chung

+Hình ảnh “mùa xuân”: Mùa xuân ấm áp, tràn đầy sức sống

+Hình ảnh "Nốt nhạc trầm" là nốt trầm nhỏ bé, khiêm tốn, biểu tượng cho sự cống hiến thầm lặng

- Con chim, nhành hoa, mùa xuân nho nhỏ là biểu tượng cho những vẻ đẹp tinh túy của cuộc đời.

2. Sau khi đọc

Câu 1 (trang 91 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Trong khổ thơ đầu, nhà thơ miêu tả mùa xuân qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó gợi cho em cảm nhận gì về mùa xuân?

Lời giải 

- Trong khổ thơ đầu, nhà thơ miêu tả mùa xuân qua những hình ảnh: dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời, giọt long lanh...

- Những hình ảnh đó gợi cho em cảm nhận về một mùa xuân tươi đẹp, rực rỡ, hài hòa bởi thiên nhiên tươi đẹp và tràn đầy sức sống

Câu 2 (trang 91 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân được thể hiện như thế nào qua những dòng thơ: Ơi, con chim chiền chiện/ Hót chi mà vang trời/ Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng?

Lời giải

- Trong hai dòng thơ đầu, hình ảnh “con chim chiền chiện” vụt thoáng qua không gian nhưng lại đọng lại trong tiếng gọi thiết tha của nhà thơ: Ơi con chim chiền chiện/ Hót chi mà vang trời. Vừa là tiếng gọi vừa là câu hỏi nhưng cũng là lời khẳng định bộc lộ niềm tin hân hoa của nhà thơ. Hình ảnh con chim chiền chiện với tiếng hót vang ngân trên bầu trời, trong không gian của mùa xuân cũng là nhịp cảm xúc dâng trào vừa trong trẻo vừa thiết tha, sôi nổi trong tâm hồn nhà thơ.

- Trong hai dòng thơ sau, tiếng chim như đọng lại trong không gian thành những giọt thanh âm “long lanh” tỏa sáng, rực rỡ như giọt sương, giọt mưa xuân đã thu vào trong đó ánh sáng trong ngần và nhà thơ trân trọng đón nhận từng giọt âm thanh của tiếng chim – ánh sáng của bầu trời mùa xuân ảm xúc ngây ngất trước vẻ đẹp của mùa xuân của thiên nhiên, khao khát hòa mình với thiên nhiên đất trời.

Câu 3 (trang 92 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hình ảnh người cầm súng, người ra đồng gợi cho em nghĩ đến ai? Vì sao khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ lại nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng?

Lời giải 

Khi nói về mùa xuân của đất nước, Nhà thơ Thanh Hải đã cảm nhận và tái hiện khung cảnh mùa xuân của đất nước qua hai hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng là "người cầm súng" và "người ra đồng" vì người cầm súng đại diện cho bộ phận những người chiến sĩ bảo vệ đất nước, còn "người ra đồng" là đại diện cho những người đang miệt mài lao động nơi hậu phương để đất nước được đẹp giàu. Đây là những khía cạnh quan trọng, giúp cho đất nước đi lên, giúp nhân dân yên bình và ấm no và cũng là những nhiệm vụ cốt yếu của cả dân tộc. Xây dựng và bảo vệ, là hai nhiệm vụ không thể tách rời, họ đem mùa xuân mọi nơi trên đất nước, chính vì vậy mà hai hình ảnh này được nhắc tới song hành cùng nhau.

Câu 4 (trang 92 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hãy chỉ ra đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ sau:

"Đất nước bốn ngàn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước."

Lời giải

- Cách gieo vần của khổ thơ: gieo vần liền lao – sao, ngàn-gian-nan

- Cấu trúc song hành "đất nước chan ngàn năm", "đất nước như vì sao"

- Cách ngắt nhịp: 2/3, 3/2

-> Cách gieo vần, ngắt nhịp như này tạo nên sự hợp lí. Từ đó, đã diễn tả sự vận động đi lên của lịch sử và là lời khẳng định về sự trường tồn vĩnh cửu của đất nước. Cụm từ "cứ đi lên phía trước" như một lời khẳng định, một sự thể hiện ý chí và lòng quyết tâm và niềm tin sắt đá về tương lai tươi sáng, tốt đẹp của quê hương, đất nước.

Câu 5 (trang 92 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Theo em, vì sao tác giả muốn làm “con chim”, “một cành hoa”, “một nốt trầm”? Liên hệ với hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, em có cảm nhận gì về ước nguyện mà nhà thơ muốn gửi gắm qua những hình ảnh này?

Lời giải 

- Đây là những hình ảnh nhỏ bé, bình dị, khiêm nhường của thiên nhiên, của cuộc sống, chúng mang lại niềm vui, niềm yêu sống cho tác giả

- Tác giả khát khao cống hiến mong ước được hóa thân vào những hình ảnh nhỏ bé, muốn được dâng hiến tuổi trẻ của mình cho đời một cách khiêm nhường, tự nguyện trong hoàn cảnh hết sức đặc biệt: muốn cống hiến phần tốt đẹp – dù nhỏ bé – của mình cho cuộc đời chung, cho đất nước, cho mùa xuân của dân tộc. Liên hệ với hoàn cảnh ra đời đặc biệt của bài thơ – ra đời trong thời kì đất nước đã hoàn toàn thống nhất, mọi người cùng nhau đoàn kết xây dựng cuộc sống mới tuy vẫn còn nhiều khó khăn gian khổ, thử thách. Sự kiện đó diễn ra một tháng trước khi nhà thơ qua đời – bài thơ như là tâm niệm, chân thành dâng hiến tuổi trẻ của bản thân cống hiến cho quê hương đất nước, điều đó đưa ta đến một vùng trời cảm nhận sâu sắc, thấm thía cái ước nguyện mãnh liệt, cháy bỏng ấy của nhà thơ Thanh hải.

Câu 6 (trang 92 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Trong phần đầu bài thơ, tác giả xưng “tôi” nhưng sang phần sau lại xưng “ta”. Theo em, việc thay đổi cách xưng hô như thế có ý nghĩa gì?

Lời giải 

- Tôi: biểu hiện một cái “tôi” cụ thể, rất riêng của nhà thơ. Ở khổ thơ đầu tiên “Tôi đưa tay tôi hứng” thể hiện cảm xúc cá nhân của tác giả trước cảnh đẹp và sức sống của mùa xuân. Là cái tôi yêu thiên nhiên, rung đông trước cái đẹp của đất trời.

- Ta: được tác giả thay bằng chữ “ta” để bày tỏ điều tâm niệm tha thiết, khao khát được sống cống hiến cho đời. Chữ “ta” để thể hiện khát khao không chỉ của riêng tác giả mà còn của nhiều người thể hiện khát khao không chỉ của riêng tác giả mà còn của nhiều người, của nhiều người.

->Việc chuyển đổi này biểu hiện sự hòa quyện giữa cái riêng và cái chung. Cái “tôi” của tác giả đã nói thay cho nhiều cái “tôi” khác, nó hóa thân thành cái “ta”. Cái “tôi” đã hòa vào cái “ta” chung. Trong cái “ta” chung vẫn có cái “tôi” riêng.

Câu 7 (trang 92 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Sau khi đọc và tìm hiểu bài thơ, em có nhận xét gì về cách dùng từ trong nhan đề Mùa xuân nho nhỏ? Nhan đề đó gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì?

Lời giải 

- Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Mùa xuân vốn là một khái niệm trừu tượng chỉ thời gian nhưng ở đây, mùa xuân lại có hình, có khối, mang một hình hài “nho nhỏ”, xinh xắn. Bài thơ được viết trên giường bệnh, trước hai tháng ông qua đời nên bài thơ chính là tiếng lòng thiết tha, gắn kết của nhà thơ trước cuộc đời đang tràn đầy sức sống. Được sáng tạo trong một hoàn cảnh đặc biệt, bởi thế, nhan đề bài thơ mang ý nghĩa sâu sắc.

- Nhan đề gợi cho em cảm xúc về sự cống hiến của mỗi người đối với đất nước. “Mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ đầy sáng tạo để nói về một khát vọng, một lẽ sống cao đẹp, thiện khát vọng dâng hiến mùa xuân nho nhỏ của cuộc đời mình cho mùa xuân chung, cuộc đời chung của dân tộc, của đất nước. Mỗi người hãy làm một mùa xuân, hãy đem tất cả những gì tốt đẹp, tinh tuý của mình, dẫu có nhỏ bé để góp vào làm đẹp cho mùa xuân đất nước.