Soạn văn 7 bài Buổi học cuối cùng ngắn nhất
Hướng dẫn Soạn văn 7 bài Buổi học cuối cùng ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 7 cánh diều chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.
I. Tác giả – tác phẩm
1. Tác giả
- An-phông-xơ Đô-đê (1840 - 1897) là một nhà văn người Pháp với nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng như: Một thời niên thiếu, Những cuộc phiêu liêu kì diệu của Tactaranh ở Taraxcong…
2. Tác phẩm
a. Thể loại
Truyện ngắn
b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
Truyện “Buổi học cuối cùng” lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử: Sau cuộc chiến tranh Pháp – Phổ năm 1870-1871, nước Pháp thua trận, hai vùng An-dát và Lo-ren giáp biên giới với Phổ bị nhập vào nước Phổ. Cho nên các trường học ở hai vùng này bị buộc học tiếng Đức. Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dát
c. Phương thức biểu đạt
Tự sự
d. Người kể chuyện
Ngôi kể thứ nhất ( nhân vật Phrăng kể chuyện)
e. Bố cục:
- Gồm 3 phần:
+ Phần 1 (từ đầu đến "mà vắng mặt con"): Quang cảnh trên đường đến trường và cảnh ở trường qua sự quan sát của Phrăng.
+ Phần 2 (tiếp tới "buổi học cuối cùng này"): Diễn biến của buổi học cuối cùng.
+ Phần 3 (còn lại): Cảnh kết thúc buổi học cuối cùng
f. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung
Qua câu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng và hình ảnh cảm động của thầy Ha-men, truyện đã thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc và nêu chân lí: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”
- Giá trị nghệ thuật
- Miêu tả nhân vật qua ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng
- Ngôi kể thứ nhất, làm cho câu chuyện trở nên sinh động, chân thực, hấp dẫn
- Ngôn ngữ tự nhiên với giọng kể chân thành, xúc động.
II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa
1. Đọc hiểu
Câu 1 (trang 21, SGk Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Chú ý người kể ngôi thứ nhất và tác dụng của ngôi kể này
Lời giải
Tác dụng của ngôi kể thức nhất: miêu tả một cách chân thực, thể hiện cảm xúc rõ nét nhất mà tác giả muốn truyền tải đến người đọc.
Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Từ sự khác thường của buổi học, dự đoán về sự kiện xảy ra
Lời giải
Từ sự khác thường của buổi học, ta có thể dự đoán sự kiện không may sắp xảy ra: Buổi học cuối cùng học bằng tiếng Pháp.
Câu 3 (trang 22, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Chú ý không khí lớp học; cách ăn mặc và thái độ khác thường của thầy Ha-men
Lời giải
-Không khí của lớp học: Lớp học có cái gì đó khác thường và trang trọng; ở phía cuối lớp, trên những hàng ghế thường bỏ trống, dân làng ngồi lặng lẽ giống như chúng tôi; Ai nấy đều có vẻ buồn rầu, và cụ Hô-de mang theo quyển tập đánh vần cũ đã sớm mép, để mở rộng trên lòng, cặp kính lớn đặt ngang sách.
- Cách ăn mặc: Thầy giáo của chúng tôi mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn và đội mũ tròn bằng lụa đen thêu.
- Thái độ: Ha-men nói với giọng nói dịu dàng và trang trọng.
Câu 4 (trang 23, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Chú ý sự đối lập trong cảm nhận của Phrăng về những cuốn sách.
Lời giải
Những cuốn sách vừa nãy tôi còn thấy chán ngán đến thế, mang nặng đến thế, quyển ngữ pháp, quyển thánh sử của tôi giờ đây dường như những người bạn cố tri mà tôi sẽ rất đau lòng phải giã từ.
Câu 5 (trang 23, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Tại sao thầy Ha-men lại nói: “... con bị trừng phạt thế là đủ rồi…”?
Lời giải
- Thầy Ha-men nói như vậy bởi đây là buổi cuối cùng học tiếng Pháp, sẽ chẳng còn buổi ngày mai hay hôm sau để học nữa, nên sự trách mắng đó cũng sẽ biến mất.
Câu 6 (trang 24, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Em có suy nghĩ gì về những dòng chữ in đậm này?
Lời giải
“…khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…”
Dòng in đậm gợi cho em suy nghĩ về vai trò to lớn trong việc gìn giữ nét văn hóa truyền thống dân tộc. Bất kì một dân tộc nào, khi bị đô hộ bởi một nước khác, họ vẫn giữ được tiếng nói, ngôn ngữ, phong tục, tập quán của dân tộc mình – đó là một điều đáng quý và thiêng liêng. Bởi nó chứng tỏ họ vẫn là dân tộc đó, vẫn là người nước đó, chủ có thể đổi nhưng đất nước đó thì không, mãi mãi tồn tại với những giá trị văn hóa riêng. Nó sẽ trở thành động lực, vũ khí để các dân tộc tiến lên, giải phóng cho chính mình.
Câu 7 (trang 24, SGk Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Băn khoăn của cậu bé Phrăng về các con chim bồ câu trên mái nhà trường gợi cho em những suy nghĩ gì?
Lời giải
Băn khoăn của cậu bé Phrăng vừa hài hước vừa sót xa. Chim bồ câu chỉ có một tiếng gáy và nó sẽ chẳng thay đổi. Nhưng qua cái nhìn của trẻ thơ, cậu đang nghĩ không biết có khi nào mọi thứ sẽ đều mang theo tiếng Đức không từ ngôn ngữ của con người đến loài vật. Điều đó thể hiện một sự sót xa trước sự mất dần của ngôn ngữ dân tộc.
Câu 8 (trang 25,SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Chú ý hình dáng, vẻ mặt của thầy Ha-men khi viết dòng chữ cuối cùng ở phần (5)
Lời giải
- Thầy Ha-men đứng dậy trên bục, người tái nhợt. Chưa bao giờ tôi cảm thấy thầy lớn lao đến thế.
- Nhưng cái gì đó khiến thầy nghẹn ngào, không nói được hết câu.
- Thầy bèn quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!”
2. Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Em hiểu thế nào về nhan đề Buổi học cuối cùng. Người kể lại câu chuyện là ai? Chỉ ra tác dụng của ngôi kể này.
Lời giải
- Nhan đề Buổi học cuối cùng có thể hiểu để ám chỉ buổi học cuối cùng tiếng Pháp của một lớp học thuộc vùng bị quân Phổ chiếm đóng.
- Người kể chuyện là cậu bé Phrăng – một học sinh của lớp học.
- Tác dụng của ngôi kể thứ nhất nhằm miêu tả một cách chân thực, thể hiện cảm xúc rõ nét nhất mà tác giả muốn truyền tải đến người đọc dưới góc nhìn của một người học sinh
Câu 2 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện nào? Hãy nêu ra một số biểu hiện cụ thể trong văn bản.
Lời giải
Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc hoạ từ những phương diện:
- Trang phục lịch sự: mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn và đội cái mũ bằng lụa đen thêu mà thầy chỉ dùng vào những hôm có thanh tra hoặc phát phần thưởng.
- Lời nói: thầy nói với giọng dịu dàng và trang trọng, nhẹ nhàng nhắc nhở Phrăng khi cậu đến muộn hay không thuộc bài: “Phrăng, vào chỗ nhanh lên con, lớp học sắp bắt đầu mà vắng mặt con”, “Phrăng ạ, thầy sẽ không mắng con đâu…”;
- Thái độ: Kiên nhẫn và nhiệt tình giảng bài như muốn truyền đạt hết kiến thức cho học sinh trong buổi học cuối cùng…
- Cử chỉ:
+ Ha-men đứng lặng im trên bục và đăm đăm nhìn những đồ vật quanh mình như muốn mang theo trong ánh mắt toàn bộ ngôi trường nhỏ bé của thầy.
+ Thầy bèn quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn mạnh hét sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM”.
+ Rồi thầy đứng đó, đầu dựa vào tường, và chẳng nói, giơ tay ra hiệu cho chúng tôi.
Câu 3 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Phân tích một số chi tiết cụ thể (trong suy nghĩ, cách nhìn nhận về thầy Ha-men và thái độ đối với việc học tiếng Pháp) để làm rõ diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” trong “buổi học cuối cùng”.
Lời giải
- Thầy Ha-men nói với chúng tôi về tiếng Pháp, bảo rằng đó là ngôn ngữ hay nhất thế giới, trong sáng nhất, vững vàng nhất: phải giữ lấy nó trong chúng ta và đừng bao giờ quên lãng nó, bởi vì khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù.
→Câu nói như một bài học, một triết lí cuối cùng mà người thầy muốn gửi gắm đến học sinh thân yêu của mình với hy vọng họ có thể gìn giữ được tiếng mẹ đẻ, tiếp tục kế thừa và phát huy ngôn ngữ dân tộc. Nắm được nó trong tay chính là nắm được vận mệnh dân tộc trong tay.
- Thầy bèn quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn mạnh hét sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM”.
→ Chi tiết trên cho ta thấy lí tưởng, khát vọng độc lập tự do cùng tinh thần yêu nước, yêu ngôn ngữ của dân tộc mình chảy trong tinh thần của người thầy. Cảm xúc đó dường như không thể diễn tả thành lời bởi cảm xúc đã lên đến đỉnh điểm của một người trí thức yêu đất nước, văn hóa và yêu nghề dạy học tha thiết.
Câu 4 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Đọc (5) của văn bản Buổi học cuối cùng, liệt kê các chi tiết miêu tả thầy Ha-men (về hành động, ngôn ngữ, ngoại hình). Các chi tiết này giúp tác giả khắc họa được tâm trạng gì của thầy Ha-men
Lời giải
- Khi tiếng chuông đồng hồ điểm mười hai giờ, rồi đến cả tiếng chuông cầu nguyện buổi trưa vang lên, thầy Ha-men đứng dậy trên bục, người tái nhợt và giọng nói nghẹn ngào như đang xúc động: “Các bạn, thầy nói, hỡi các bạn, tôi… tôi…”.
- Hành động cuối cùng trước khi kết thúc tiết học: Thầy bèn quay về phía bảng, cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: “NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!”. Dòng chữ ngắn gọn nhưng đã thể hiện được niềm tự hào sâu sắc của một con người.
=> Các chi tiết này đã giúp tác giả khắc họa thành công về nhân vật thầy Ha-men - một người trí thức yêu nước, yêu ngôn ngữ và yêu nghề dạy học bằng cả trái tim mình. Trước giờ phút chia tay, chia tay những học sinh yêu quý, những ngày tháng dạy học bằng cả đam mê, nhiệt huyết, thầy Ha-men dường như không nỡ, không muốn, nhưng lại không thể làm gì. Đặc biệt chi tiết viết dòng chữ trên bảng như một lần nữa khẳng định lòng yêu nước tuyệt đối của một người thầy giáo. Đồng thời, hình ảnh thầy Ha-men cũng là đại diện cho biết bao con người thuộc tầng lớp trí thức trẻ lúc bấy giờ.
Câu 5 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Câu chuyện đã gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm như thế nào? Em giúp ra bài học gì cho bản thân sau khi đọc xong truyện?
Lời giải
Câu chuyện đã gợi lên cho em thấy khung cảnh của một lớp học trong buổi học. Em rất tiếc nuối và xót xa trước cảnh tượng ấy nhưng đồng thời câu chuyện đã làm nổi bật nên lòng yêu nước, yêu văn hóa và kế thừa phát huyền truyền thống tiếng nói dân tộc của một người thầy giáo đầy tâm huyết với nghề. Nó để lại trong em biết bao cảm xúc mà đặc biệt nó góp phần xây dựng, bồi dưỡng lòng yêu nước cho em. Bởi qua bài đọc, em hiểu rằng ta không thể để mất đi tiếng nói mẹ đẻ, tiếng nói chung của cả dân tộc, chúng ta phải lưu giữ, kế thừa và phát huy nó. Vận mệnh dân tộc thay đổi, nhưng văn hóa truyền thống là bất biến, trường tồn cùng dân tộc. Độc lập có thể lấy lại được nhưng nếu mất đi tiếng nói, ngôn ngữ của dân tộc mình thì chứng tỏ ta đã hoàn toàn mất nước. Hơn nữa, các giá trị văn hóa truyền thống luôn là một nguồn lực đấu tranh to lớn để mỗi dân tộc đứng lên để tự giải phóng mình. Câu chuyện trên đã giúp em nhận ra điều đó, nó khiến em xem xét lại bản thân mình, thêm yêu ngôn ngữ, tiếng nói và văn hóa truyền thống của dân tộc mình.
Câu 6 (trang 26, SGK Ngữ văn lớp 7, Tập 1)
Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh nào? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) giải thích lí do vì sao em thích.
Lời giải
Trong truyện Buổi học cuối cùng em thích nhất chính là nhân vật thầy Ha-men cùng với hình ảnh thầy viết dòng chữ "NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM" ở cuối câu chuyện. Bởi hình tượng người trí thức yêu nước, bất lực đến phút cuối cùng vẫn muốn gồng mình lên, cống hiến, trao trọn cả trái tim cho nước nhà, thầy muốn truyền đạt đến cho học trò cùng những người dân trong làng đến xem buổi học về ý chí, quyết tâm giữ gìn truyền thống chữ viết và tiếng nói chung của toàn dân tộc với khát khao, hy vọng về một tương lai tươi sáng, đặt niềm tin đất nước Pháp anh dũng trong trái tim thầy sẽ chiến thắng, dành lại độc lập, lãnh thổ, tiếp tục phát huy những truyền thống văn hóa của nước nhà. Tình cảnh ấy đã thực sự khiến em ấn tượng và nhận thấy được tầm quan trọng của việc học, tình yêu quê hương đất nước, từ những việc làm, hành động, lời nói nhỏ bé nhất cũng tạo động lực để kết nối, đoàn kết tinh thần dân tộc.
