Soạn văn 7 bài Bản đồ dẫn đường ngắn nhất
Hướng dẫn Soạn văn 7 bài Bản đồ dẫn đường ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 7 kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.
I. Tác giả – tác phẩm
1.Tác giả
- Đa-ni-en Gốt-li-ep sinh năm 1946
- Ông là nhà tâm lý học thực hành, bác sĩ điều trị tâm lí gia đình đồng thời là chuyên gia sức khỏe tâm thần người Mỹ.
- Ông đã viết nhiều cuốn sách nổi tiếng đúc kết kinh nghiệm hơn 30 năm nghiên cứu và tư vấn tâm là Tiếng nói của xung đột (2001), Những bức thư gửi cháu Sam (2006), Tiếng nói trong gia đình (2007). Học từ trái tim (2008),... Bản đồ dẫn đường được trích từ cuốn sách Những bức thư gửi cháu Sam,…
2. Tác phẩm
a. Thể loại
Bản đồ dẫn đường thuộc thể loại bức thư
b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
- Tác phẩm Bản đồ dẫn đường được trích từ cuốn sách “Những bức thư gửi cháu Sam”
- HCST: Khi cháu ngoại chào đời, Daniel Gottlieb bắt đầu viết hàng loạt lá thư xúc động mà ông hy vọng sau này Sam sẽ đọc. Thư của ông bao gồm tất cả các chủ đề quan trọng như: việc đối xử với cha mẹ, với những kẻ bắt nạt, với tình yêu và với cái chết—và động lực thúc đẩy ông viết những lá thư này chính là nỗi sợ rằng một mai mất đi, ông sẽ không còn cơ hội chứng kiến cháu Sam trưởng thành.
c. Phương thức biểu đạt
Văn bản Bản đồ dẫn đường có phương thức biểu đạt là biểu cảm, tự sự
d. Bản đồ dẫn đường có bố cục gồm 5 phần
- Phần một: Từ đầu đến “bước vào bóng tối”: Kể lại về một câu chuyện có tính chất ngụ ngôn
- Phần hai: Tiếp theo đến “ngoan cường”: Giải thích hình ảnh “tấm bản đồ dẫn đường”.
- Phần ba: Tiếp theo đến “ trong cuộc sống”: Vai trò của “tấm bản đồ” đối với đường đời của con người
- Phần bốn: Tiếp theo đến “ý nghĩa cuộc sống là gì”: Những khó khăn của “ông” khi tìm kiếm “tấm bản đồ” cho mình.
- Phần năm: Còn lại: Lời khuyên của ông dành cho cháu.
e. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung
Bức thư giúp ta biết cách nhận ra sự tri ân và ý nghĩa của cuộc đời trong bất kỳ hoàn cảnh nào, khuyến khích chúng ta tìm tòi, yêu thích và làm sống cái tôi tự trong sâu thẳm lòng mình.
- Giá trị nghệ thuật:
- Mở đầu bằng câu chuyện mang tính ngụ ngôn nhằm dẫn dắt người đọc nhẹ nhàng vào vấn đề chính.
- Lời văn đơn giản, ngắn gọn, nhưng mang tính uyên thâm
II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa
1.Trước khi đọc
Câu 1 (trang 56, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Vì sao khách du lịch thường chuẩn bị một tấm bản đồ trước khi đến một miền đất lạ?
Lời giải
- Khách du lịch thường chuẩn bị một tấm bản đồ trước khi đến một miền đất xác định phương hướng và để tránh bị lạc đường.
Câu 2 (trang 56, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Đến với tương lai, mỗi người phải tự tìm cho mình một “con đường” hay đã có "con đường" do ai đó vạch sẵn?
Lời giải
Trên đời này không có bất cứ một điều gì là được vạch sẵn, để đi đúng hướng thì mỗi người phải tự tìm cho riêng mình một bản đồ riêng.
2. Đọc văn bản
Câu 1 (trang 56, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Theo dõi: Văn bản được mở đầu bằng cách kể lại một câu chuyện có tính chất ngụ ngôn.
Lời giải
- Câu chuyện về người đàn ông nọ tìm chìa khóa nhà.
Câu 2 (trang 56, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Theo dõi: Cách giải thích hình ảnh “tấm bản đồ dẫn đường”.
Lời giải
Tấm bản đồ dẫn đường chính là cách nhìn về cuộc đời này, bao gồm cả cách nhìn về con người.
Câu 3 (trang 57, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Theo dõi: Vai trò của “tấm bản đồ dẫn đường” đối với đường đời của con người.
Lời giải
Tấm bản đồ quyết định cách nhìn của chúng ta với cuộc sống, với mọi người và với chính bản thân mình; quyết định những thành bại của chúng ta trong cuộc sống; là cách nhìn nhận về bản thân chúng ta.
Câu 4 (trang 57, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Theo dõi: Những khó khăn của “ông” khi tìm kiếm “tấm bản đồ” cho mình.
Lời giải
- Những khó khăn đó là:
+ Ông cảm thấy bản thân mình quá khác biệt với mọi người nên đã tự ti
+ Ông cảm thấy mặt đất dưới chân mình bấp bênh và không bền vững
+ Khi đứng trong bóng tối để thấu hiểu thì ông mới có thể tìm thấy được điều mình muốn.
Câu 5 (trang 58, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Theo dõi: Cách kết thúc văn bản.
Lời giải
Văn bản kết thúc bằng những lời dặn dò, những bài học mà người ông muốn truyền lại cho cháu
3.Sau khi đọc
Câu 1 (trang 58, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Nêu tác dụng của cách mở đầu văn bản bằng việc kể lại câu chuyện có tính chất ngụ ngôn
Lời giải
- Từ câu chuyện có tính chất ngụ ngôn, bao giờ chúng ta cũng rút ra được một bài học, một kinh nghiệm nào đó, và ở đây mở đầu văn bản bằng việc kể lại câu chuyện có tính chất ngụ ngôn có tác dụng:
+ Nhằm đưa ra một tiền đề về một triết lý nhân sinh mà tác giả muốn đề cập
+ Châm biếm cách tìm chìa khóa của anh chàng, từ đó liên hệ đến suy nghĩ của bản thân về sự không đúng đắn trong hành động của anh chàng thanh niên.
Câu 2 (trang 58, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Từ cách tìm chìa khóa rất kì khôi của người đàn ông trong câu chuyện, tác giả liên hệ đến vấn đề gì?
Lời giải
Chìa khoá vốn để cạnh cửa ra vào mà lại tìm ở ngoài đường. Sự kì khôi thể hiện: Ra chỗ sáng sẽ nhìn rõ hơn, mặc dù chỗ sáng chẳng liên quan gì đến chiếc chìa khoá. Chi tiết này mang lại ý nghia nhân văn sâu sắc, từ cách tìm chìa khóa kì lạ này tác giả đã liên hệ về vấn đề triết lý nhân sinh đối với mỗi người trong cuộc sống. Nếu cái “bản đồ” tức là quan niệm, cách thức hành động mà người ta vạch ra trong đầu không phù hợp với thực tế đời sống thì sẽ thất bại, ngay khi muốn đứng trên thành công và tìm ra được chìa khóa trong cuộc đời thì không nên chỉ đứng ngoài ánh sáng mà hãy lui về bóng tối để cảm nhận một cách trọn vẹn và đủ đầy
Câu 3 (trang 59, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Trong văn bản, tác giả lí giải về hai khía cạnh của hình ảnh ẩn dụ "tấm bản đồ". Khi bàn về hai khía cạnh đó, tác giả dùng những lí lẽ và bằng chứng nào để thuyết phục người đọc?
Lời giải
- Tấm bản đồ là cách nhìn về cuộc đời, con người
+ Lí lẽ: Cách nhìn nhận về cuộc đời và con người, tất yếu sẽ hình thành ở mỗi chúng ta theo dòng chảy của thời gian. Nó được truyền từ bố mẹ, được điều chỉnh theo môi trường sống, theo tôn giáo hay kinh nghiệm bản thân. Nếu có hai cách nhìn cuộc đời và con người không giống nhau một cách nhìn tin tưởng, lạc quan; một cách nhìn thiếu tin tưởng, bi quan tất yếu sẽ dẫn đến hai sự lựa chọn khác nhau về đường đời.
+ Bằng chứng: Câu chuyện về sự khác nhau trong cách nhìn đời của mẹ “ông” và của bản thân “ông” dẫn đến hai quan điểm sống khác nhau.
- Tấm bản đồ là cách nhìn nhận về bản thân
+ Lí lẽ: Đoạn văn đặt ra hàng loạt câu hỏi để triển khai ý “nhìn nhận về bản thân”: Tôi có phải là người đáng yêu? Tôi có giàu có, có thông minh? Tôi có quá yếu đuối và dễ dàng bị người khác làm cho tổn thương? Khi gặp khó khăn, tôi sẽ gục ngã, hay chiến đấu một cách ngoan cường? Người viết lí giải: Từng câu trả lời cho những câu hỏi trên sẽ là từng nét vẽ tạo nên hình dáng tấm bản đồ mà chúng ta mang theo trong tâm trí minh.
+ Bằng chứng: Câu chuyện về chính cuộc đời ông: Sau vụ tai nạn, ông đã có thay đổi đáng kể để từ đó hiểu mình là ai, ý nghĩa cuộc sống là gì.
Câu 4 (trang 59, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Cháu biết không, tấm bản đồ của ông lúc ấy thật sự bế tắc - "ông" đã tâm sự với "cháu" như vậy. Theo em, vì sao "ông" bế tắc trong việc tìm kiếm bản đồ của riêng mình? Kinh nghiệm ấy của "ông" có thể giúp "cháu" rút ra được bài học gì?
Lời giải
Qua lời kể, “ông” tiết lộ rằng, từ nhỏ, cái nhìn về cuộc đời và con người của “ông” hoàn toàn trái ngược với cách nhìn của mẹ “ông” (và cả bố “ông” nữa). “Ông” thì yêu mến và tin tưởng mọi người xung quanh, thấy cuộc đời là chốn an toàn; ngược lại, mẹ “ông” thấy cuộc đời là nơi đầy hiểm nguy, cần luôn đề phòng, cảnh giác. Chính điều đó đã làm cho “ông” mất tự tin với quan điểm của mình, và trở nên vô cùng khó khăn trong việc xác định tấm bản đồ riêng cho bản thân.
- Kể lại kinh nghiệm không vui của cuộc đời mình, dường như “ông” muốn dành cho “cháu” bài học riêng của bản thân: Mình có thể nhận được từ người thân những tình cảm cao quý, sự quan tâm, nhưng tấm bản đồ của riêng mình thì không nên lệ thuộc, phụ thuộc hay chịu quá nhiều tác động bởi lối suy nghĩ và cái nhìn của người khác. Sự tự nhận thức về cuộc đời, quan điểm, tình cảm của mình đối với người khác và đối với bản thân - đó mới là yếu tố quyết định hình thành nên tấm bản đồ.
Câu 5 (trang 59, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Trong hay ý kiến khác nhau sau đây, em tán đồng ý kiến nào? Vì sao?
a. Cuộc sống chỉ toàn những chuỗi lo âu, đau khổ, còn niềm vui thì hiếm hoi và dễ dàng vụt mất như cánh chim trời
b. Cuộc sống là món quà quý mà chúng ta phải trân trọng
Lời giải
Trong hai ý kiến đó thì em đồng ý với ý kiến: “Cuộc sống là một món quà quý mà chúng ta phải trân trọng”.
- Cuộc sống mỗi con người đều có giá trị kỳ diệu. Những thử thách, khó khăn xung quanh qua chỉ là phép thử để con người vượt qua và khi vượt qua được thì chúng ta sẽ thấy cuộc đời thật ý nghĩa. Không nên nhìn cuộc sống một cách phiến diện, ngột ngạt tiêu cực mà bỏ lỡ nhiều điều tốt đẹp, ý nghĩa.
Câu 6 (trang 59, SGK Ngữ văn 7, tập 2)
Đọc lời khuyên của "ông" dành cho "cháu" ở phần cuối văn bản, em rút ra điều gì cho bản thân ?
Lời giải
ông” muốn “cháu” thực hiện hai điều: thứ nhất, phải tìm kiếm bản đồ cho chính mình; thứ hai, tấm bản đồ đó “cháu” phải tự vẽ bằng chính kinh nghiệm của mình. Điều đó giúp em rút ra được bài học phải biết dì có thành công hay thất bại thì không thể bắt chước hay vay mượn kinh nghiệm, suy nghĩ cùng khóc nhìn của người khác mà phải biết tự chủ, tự chịu trách nhiệm về chính cuộc đời mình, cần tìm kiếm cho mình tấm bản đồ riêng bởi vì trên đời, mỗi người sẽ có một hành trình riêng.
4.Viết kết nối với đọc
Trên “con đường” đi tới tương lai của bản thân, “tấm bản đồ” có vai trò như thế nào? Hãy trả lời câu hỏi trên đây bằng một đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu).
Lời giải
Trên con đường đi tới tương lai của bản thân, tấm bản đồ không chỉ quan trọng đối với các hành trình khám phá, du lịch, mà còn có vai trò quan trọng trong việc giúp chúng ta xác định được phương hướng, mục tiêu, đích đến để ta không lạc lối trên chính con đường của bản thân. Nếu ta có tấm bản đồ của riêng mình, chúng ta sẽ có cái nhìn đa chiều đối với thế giới, bản đồ xác định rằng thế giới chứa đựng những điều bấp bênh, nguy hiểm thì người đó sẽ luôn sợ hãi, lo lắng không muốn hòa nhập với xã hội. Hoặc nguời sở hữu tấm bản đồ tích cực, đẹp đẽ, hạnh phúc, thì sẽ luôn đối diện với niềm vui, yêu thích, hướng tới mọi điều thú vị trong đời sống. Tấm bản đồ được tạo ra từ chính trong nhận thức, cảm xúc mỗi người thế nên chúng ta không thể đánh đồng hay dõi theo, lắng nghe, sao chép tấm bản đồ của người khác mà phải tự có cho mình tấm bản đồ độc nhất vô nhị.
