Soạn văn 11 bài Thực hành đọc hiểu Tình ca ban mai ngắn nhất
Hướng dẫn Soạn văn 11 bài Thực hành đọc hiểu Tình ca ban mai ngắn nhất. Trả lời toàn bộ câu hỏi trong SGK Ngữ văn 11 cánh diều chi tiết, đầy đủ bám sát chương trình học.
I. Tác giả - tác phẩm
1. Tác giả
- Chế Lan Viên (1920 - 1989), tên thật là Phan Ngọc Ngoan, sinh ra tại Quảng Trị
- Tuy được sinh ra ở Quảng Trị, nhưng ông lớn lên và đi học ở Quy Nhơn, sau đó ông buộc phải thôi học để đi dạy học kiếm sống. Trên mảnh đất Quy Nhơn này có những dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn, những kỷ niệm khó quên của nhà thơ.
- Đặc điểm nghệ thuật
+ Trước cách mạng tháng Tám: thơ ca của Chế Lan Viên là một thế giới trường thơ loạn, mang những nét thần bí kì lạ.
+ Sau Cách mạng tháng Tám: Có sự thay đổi trong các sáng tác thơ của ông, đi theo một chiều hướng mới, dễ tiếp cận hơn tới độc giả
+ Thời kì sau 1975, phong cách sáng tác của Chế Lan Viên lại có sự thay đổi rõ rệt, thơ ca của ông dần trở về với đời sống, sự trăn trở trong cái “tôi”.
- Tác phẩm chính: Gửi các anh, (được viết năm 1954), Ngày vĩ đại, ánh sáng và phù sa ( được viết năm 1960), Điêu tàn (được viết năm 1937), Hoa ngày thường – Chim báo bão (được viết năm 1967), những bài thơ đánh giặc (được viết năm 1972), Đối thoại mới (được viết năm 1973), Hoa trước lăng Người.
2. Tác phẩm
a. Thể loại và phương thức biểu đạt
- Thể loại: Thơ
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
b. Hoàn cảnh xuất xứ của tác phẩm
- Bài thơ “Tình ca ban mai” rút trong tập thơ Chế Lan Viên toàn tập.
c. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung:
Bài thơ “Tình ca ban mai” tuy là một bài thơ tình chải chuốt, sang trọng, rất lãng mạn nhưng vẫn mang rõ tính chất rất riêng của Chế Lan Viên trong thơ. Bài thơ nói lên tình yêu đích thực, cao đẹp, cao thượng bao giờ cũng lạc quan, tràn đầy niềm tin cho dù người trong cuộc có thể buồn, nhớ, giận hờn, thậm chí có lúc tưởng như bế tắc, tuyệt vọng do hiểu lầm nhau.
- Giá trị nghệ thuật:
Nhịp 6/8 tạo nên sự đung đưa của những chuyển động xôn xao trong những buổi sớm mai khi bình minh vừa mới thức dậy.
II. Trả lời câu hỏi sách giáo khoa
1. Trong khi đọc
Câu 1 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Cách tổ chức khổ thơ có gì đặc biệt?
Lời giải
Khổ thơ gồm 4 câu nhưng được chia thành hai cặp câu, giữa hai cặp câu trong khổ có cách xa hơn.
Câu 2 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý các từ chỉ thời gian trong bốn khổ thơ đầu.
Lời giải
- Từ ngữ chỉ thời gian: chiều, mai, trưa, khuya, ban mai.
→ Rất nhiều các từ ngữ chỉ thời gian, những khoảng thời gian khác nhau trong một ngày.
Câu 3 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý sự lặp lại hình ảnh trong các dòng thơ số 8 và 16.
Lời giải
- Dòng thơ số 8: Rải hạt vàng chi chít
- Dòng thơ số 16: Mọc sao vàng chi chít
→ Hình ảnh lặp lại: sao vàng mọc chi chít.
2. Sau khi đọc
Câu 1 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Vì sao?
Lời giải
- Bài thơ có thể chia làm 3 phần như sau:
+ Bốn khổ thơ đầu: Đã thể hiện tầm quan trọng của nhân vật trữ tình em. Em đến mang lại sức sống mãnh liệt cho thiên nhiên đất trời, em về làm cho chim vườn bay hết, em ở khiến trời cũng trong xanh hơn.
+ Bốn khổ thơ sau: Bức tranh thiên nhiên cuộc sống ở khổ thơ này đã lấy cái phủ định để khẳng định, bổ sung, củng cố thêm vững vàng cho bài thơ.
+ Câu thơ cuối cùng: Miêu tả sự hạnh phúc khi em về.
Câu 2 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy chỉ ra vai trò của một yếu tố tượng trưng đó trong việc thể hiện nội dung tác phẩm
Lời giải
+ Nhận diện: Trong bài thơ có rất nhiều yếu tố tượng trưng được sử dụng như lộc biếc, hạt vàng, ban mai, hoa em, sao vàng,...
+ Vai trò: Việc sử dụng những hình ảnh biểu tượng này giúp tăng tính biểu cảm và giúp cho bài thơ sinh động hơn.
Câu 3 (trang 44, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Những biến đổi của hình tượng “em” ở bốn khổ thơ đầu được so sánh với những khoảng thời gian trong một ngày và thiên nhiên. Phân tích ý nghĩa của cách biểu đạt này.
Lời giải
Hình tượng “em” là hình tượng xuyên suốt toàn bài thơ, trong đó, nổi bật trong bốn khổ thơ đầu. Những biến đổi của hình tượng “em” ở bốn khổ thơ đầu được so sánh với những khoảng thời gian trong một ngày và thiên nhiên như sau:
“Em đi như chiều đi,
Gọi chim vườn bay hết.”
Sự vận động không phải là của riêng em mà đã nhuốm cả sang cảnh vật. Em đi “như chiều đi”, “gọi chim vườn bay hết”. Em đi mang theo những ánh sáng le lói cuối cùng của ngày đi mất.
“Em về, tựa mai về,
Rừng non xanh lộc biếc”
Khác với lúc em đi, khi em về tựa như ngày mai tơi, tựa như ánh sáng ngày mới đã dần quay trở lại. Khi em về, mọi sự sống cũng bắt đầu đâm chồi nảy nở, rừng non cũng phải trổ lộc xanh biếc, hồi sinh mọi thứ.
“Em ở, trời chưa ở,
Nắng sáng màu xanh che”
Dưới con mắt của người đang yêu, khi “em về” và khi“em ở” có lẽ là khoảng thời gian đẹp nhất và hạnh phúc nhất. Em chính là ánh sáng đẹp nhất, chiếu sáng cảnh vật và tâm hồn anh.
“Tình em như sao khuya
Rải hạt vàng chi chít”
Tình em như sao khuya, tuy chỉ là những ngôi sao nhỏ bé trên bầu trời nhưng luôn sáng mãi và vô tận, không bao giờ có thể đếm được. Tình yêu ấy nhiều đến mức chi chít, là những ngôi sao vàng sáng không bao giờ lụi tàn.
Câu 4 (trang 44, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Sức mạnh của tình yêu đôi lứa (“tình ta”) được thể hiện như thế nào trong khổ thơ 6, 7 và 8?
Lời giải
Nếu như ở bốn khổ thơ trước ta chỉ thấy xuất hiện của “em” và “tình em” thì với bốn khổ thơ sau, ta nhận thấy được sự chuyển biến rõ rệt khi tác giả đã nâng chuyện tình cảm của mình lên một bước cao hơn đó là “tình ta”. Giờ đây tình yêu song phương đã được hợp nhất, đã có đủ cả anh và em.
Câu 5 (trang 44, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Khổ thơ cuối có khác biệt gì với các khổ thơ trước đó? Ý nghĩa của sự khác biệt này?
Lời giải
Khổ thơ cuối rất khác biệt so với các khổ thơ trước đó. Nếu các khổ thơ trước chỉ gồm hai câu thì ở khổ cuối chí có duy nhất một câu. Mỗi khổ 2 dòng thơ thể hiện một cặp hình ảnh đối lập ở các thời điểm khác nhau trong ngày với những hình ảnh biểu tượng cho các cung bậc cảm xúc trong tình yêu của tác giả. Còn dòng thơ ở khổ cuối đã giúp cho cho chúng ta khẳng định thêm niềm tin và niềm hi vọng ở tình yêu.
Câu 6 (trang 44, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Em thấy thích nhất hình ảnh/ dòng thơ/ khổ thơ nào trong bài thơ? Vì sao?
Lời giải
Em thích khổ thơ:
“Em về, tựa mai về,
Rừng non xanh lộc biếc”
Khổ thơ đã thể hiện được niềm vui sướng của nhân vật trữ tình khi thấy em về. Em về không chỉ mang lại niềm vui cho con người mà còn mang lại niềm vui cho cả cảnh vật. Em về đã mang tia nắng sớm đến, chiếu sáng con người và thiên nhiên. Cuộc sống ngày mai chắc chắn luôn tốt đẹp hơn nên khi em về đã mang cả sự sống dồi dào tới, làm cho rừng non chồi non xanh biếc sinh sôi nảy nở.
