Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Lý Bạch (701 – 762)
- Hiệu: Thái Bạch cư sĩ, còn được gọi là Thi Tiên (thần tiên thơ).
- Quê: Gốc ở Trung Á, sinh tại Tứ Xuyên, Trung Quốc.
- Là nhà thơ lớn thời Đường, nổi tiếng với phong cách phóng khoáng, lãng mạn, tình cảm chân thành.
- Thơ ông giàu hình ảnh đẹp, gắn bó với thiên nhiên, tình yêu quê hương, bạn bè và lý tưởng sống cao đẹp.
- Cùng với Đỗ Phủ, Lý Bạch là một trong hai đỉnh cao của thơ ca Trung Quốc.
Tác phẩm: Tĩnh dạ tứ (Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh)
- Thể thơ: Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Dịch nghĩa tên bài: “Tĩnh dạ tứ” nghĩa là suy nghĩ trong đêm yên tĩnh.
- Bối cảnh sáng tác: Tác giả đang ở nơi đất khách, trong đêm vắng, bất chợt thấy ánh trăng mà gợi nỗi nhớ quê hương da diết.
- Nội dung chính:
- Miêu tả hình ảnh ánh trăng sáng trong đêm khuya và cảm xúc nhớ quê sâu nặng của người xa xứ.
- Là bài thơ tả cảnh ngụ tình, thể hiện sự chuyển biến tinh tế từ cảm xúc trước thiên nhiên đến nỗi nhớ quê hương.
- Nghệ thuật tiêu biểu:
- Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh rõ nét, súc tích.
- Sự chuyển biến cảm xúc linh hoạt qua các động từ: nghi, cử, đê, tư.
- Sử dụng phép đối – tương phản tạo chiều sâu cảm xúc.
- Giá trị tư tưởng:
- Tình yêu quê hương tha thiết, nỗi cô đơn và nhớ nhà trong không gian vắng lặng của đêm khuya.
- Thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và tình cảm sâu lắng của nhà thơ.
Đọc hiểu bài Tĩnh dạ tứ
Tĩnh dạ tứ
(Lý Bạch)
Sàng tiền minh nguyệt quang,
Nghi thị địa thượng sương.
Cử đầu vọng minh nguyệt,
Đê đầu tư cố hương.
Câu 1. Bài thơ trên thuộc thể thơ nào?
A. Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
B. Thất ngôn bát cú Đường luật
C. Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật
D. Ngũ ngôn bát cú Đường luật
Câu 2. Phương thức biểu đạt của bài thơ là?
A. Biểu cảm
B. Tự sự
C. Miêu tả
D. Nghị luận
Câu 3. Chủ đề của bài thơ là gì?
A. Đăng sơn hữu ức (lên núi nhớ bạn)
B. Vọng nguyệt hoài hương (trông trăng nhớ quê hương)
C. Sơn thủy hữu tình (non nước hữu tình)
D. Tức cảnh sinh tình (trước cảnh sinh tình)
Câu 4. Chữ “vọng” trong bài thơ có nghĩa là gì?
A. Trông xa
B. Cúi xuống
C. Cảm nghĩ
D. Ánh sáng
Câu 5. Hai câu đầu bài thơ miêu tả cảnh gì?
A. Miêu tả hình ảnh ánh trăng trong đêm thanh tĩnh
B. Miêu tả hình ảnh trăng và sương
C. Miêu tả nhân vật ngắm trăng
D. Cả 3 đáp án trên đều đúng
Câu 6. Dòng nào nêu đúng nội dung của hai câu cuối bài thơ?
A. Thể hiện tình cảm của tác giả nhớ mong quê hương, chốn cũ
B. Thể hiện nhẹ nhàng mà thấm thía tình quê hương của một người sống xa nhà trong cảnh đêm trăng thanh tĩnh
C. Nỗi nhớ mong quê hương, chốn cũ trong lòng tác giả
D. Cảnh đêm trăng đẹp, huyền ảo, nhiều mộng mị
Câu 7. Biện pháp nghệ thuật nào nổi bật nhất trong bài thơ?
A. Phép đối
B. Phép tương phản
C. Phép điệp
D. Phép so sánh
Câu 8. Vầng trăng sáng trong thơ Lí Bạch thể hiện ý nghĩa nào sau đây?
A. Biểu hiện tình yêu thiên nhiên
B. Biểu hiện tình yêu quê hương sâu nặng
C. Biểu hiện tình quê của Lí Bạch trong sáng, đầy ắp, nguyên vẹn như vầng trăng
D. Tất cả đều đúng.
Câu 9 (1,0 điểm) Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ.
Câu 10 (1,0 điểm) Em hãy chỉ ra sự thống nhất, liền mạch của suy tư, cảm xúc trong bài thơ qua các động từ nghi (ngỡ là), cử (ngẩng), đê (cúi), tư(nhớ).
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
C. Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật
Câu 2.
A. Biểu cảm
Câu 3.
B. Vọng nguyệt hoài hương (trông trăng nhớ quê hương)
Câu 4.
A. Trông xa
Câu 5.
A. Miêu tả hình ảnh ánh trăng trong đêm thanh tĩnh
Câu 6.
B. Thể hiện nhẹ nhàng mà thấm thía tình quê hương của một người sống xa nhà trong cảnh đêm trăng thanh tĩnh
Câu 7.
B. Phép tương phản
Câu 8.
D. Tất cả đều đúng.
Câu 9.
– Tác giả sử dụng phép đối ở hai câu cuối: “Ngẩng đầu nhìn trăng sáng / Cúi đầu nhớ cố hương”.
– Phép đối có tác dụng làm cho người đọc thấy được rõ hơn sự nhớ quê hương, chìm đắm trong nỗi nhớ, trăng thấm đẫm buồn của nhà thơ.
Câu 10.
– Bốn động từ “nghi, cử, đê, tư” cho chúng ta thấy được mạch cảm xúc của bài thơ. Đó là chủ thể trữ tình, chủ thể hành động ở đây chính là tác giả.
– Cảm xúc vận động rất nhanh: nhân vật trữ tình bị tỉnh giấc thì nhận ra ánh trăng lọt vào khe cửa, ngỡ như là sương rồi ngẩng lên như là một hành động xác nhận. Nhưng rồi chính khoảnh khắc ngẩng đầu lại là giây phút nhà thơ nhớ về quê hương.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1. Từ nào thể hiện rõ nhất mạch cảm xúc đi từ ánh trăng đến nỗi nhớ quê?
A. Nghi
B. Tư
C. Cử
D. Đê
Đáp án: B
Câu 2. Hình ảnh ánh trăng trong bài thơ chủ yếu mang ý nghĩa gì?
A. Là đối tượng miêu tả thiên nhiên
B. Biểu tượng của sự cô đơn
C. Gợi nỗi nhớ quê nhà
D. Gợi cảm giác lạnh lẽo
Đáp án: C
Câu 3. Đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Lý Bạch qua bài thơ này là gì?
A. Trữ tình sâu lắng, cảm xúc tinh tế
B. Giàu triết lí, lập luận chặt chẽ
C. Phóng khoáng, lãng mạn
D. Bi thương, u ám
Đáp án: A
Câu 4. Hình ảnh “đầu” được nhắc lại trong hai câu cuối mang lại hiệu quả nghệ thuật gì?
A. Nhấn mạnh hành động
B. Tạo sự kết nối cảm xúc và hình ảnh
C. Thể hiện sự phân vân, do dự
D. Làm tăng tốc độ diễn đạt
Đáp án: B
Câu 5. Vì sao bài thơ chỉ với 4 câu mà để lại ấn tượng sâu sắc?
A. Câu thơ ngắn gọn, giàu hình ảnh
B. Kết hợp hài hòa cảnh và tình
C. Ngôn từ giản dị nhưng biểu cảm
D. Tất cả các ý trên đều đúng
Đáp án: D
Câu hỏi tự luận
Câu 1. Phân tích mạch cảm xúc trong bài “Tĩnh dạ tứ”.
Gợi ý: Từ ánh trăng – ngỡ là sương – ngẩng nhìn trăng – cúi đầu nhớ quê.
Câu 2. Cảm nhận của em về hình ảnh ánh trăng trong bài thơ.
Gợi ý: Vừa là cảnh đẹp, vừa là biểu tượng của tình quê.
Câu 3. Vì sao nói “Tĩnh dạ tứ” là bài thơ tả cảnh ngụ tình?
Gợi ý: Dùng ánh trăng làm cảnh gợi nỗi nhớ quê.
Câu 4. Qua bài thơ, em nhận thấy tình cảm của Lý Bạch dành cho quê hương như thế nào?
Câu 5. Em học được gì về cách thể hiện cảm xúc từ bài thơ này?
Gợi ý: Tình cảm giản dị nhưng sâu sắc, súc tích mà gợi nhiều.
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ nỗi nhớ quê hương trong “Tĩnh dạ tứ” với một bài thơ Việt Nam cùng chủ đề.
(VD: “Quê hương” – Đỗ Trung Quân)
Câu 2. Nếu em là người xa quê trong một đêm trăng sáng, em sẽ có những cảm xúc gì?
Câu 3. So sánh cách thể hiện tình quê trong “Tĩnh dạ tứ” và “Cảnh ngày hè” – Nguyễn Trãi.
Câu 4. Viết đoạn văn 5–7 câu trình bày suy nghĩ của em về nỗi nhớ quê hương.
Câu 5. Hãy nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp thơ ca Đường qua bài “Tĩnh dạ tứ”.
