Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Bình Nguyên Trang (sinh năm 1975)
- Tên thật: Nguyễn Bình Trang
- Quê quán: Nam Định
- Nghề nghiệp: Nhà thơ, nhà báo, hiện công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam.
- Phong cách sáng tác:
- Thơ giàu chất trữ tình, trong trẻo, mang nhiều âm hưởng nữ tính.
- Sáng tác của chị thường chan chứa cảm xúc gia đình, quê hương, ký ức tuổi thơ.
- Ngôn từ giản dị, hình ảnh thân quen, nhưng gợi cảm và tinh tế.
- Tác phẩm tiêu biểu:
- Chỉ em và chiếc bình pha lê biết (tập thơ)
- Màu tự do của bầu trời
- Bộ sưu tập mùa
Tác phẩm: “Tháng năm của bà”
- Xuất xứ: Trích từ tập thơ Chỉ em và chiếc bình pha lê biết – NXB Hội Nhà văn, 2003.
- Thể thơ: Tự do
- Bố cục: 4 khổ, giàu hình ảnh và cảm xúc.
- Nội dung chính:
- Gợi lại ký ức tuổi thơ của người cháu gắn với hình ảnh người bà tảo tần, lam lũ bên ruộng đồng.
- Thể hiện sự trân trọng, biết ơn sâu sắc với công lao và tình yêu thương âm thầm của bà.
- Đồng thời, gợi ước mong được trở về giúp bà, tiếp nối tình yêu với mảnh đất quê hương.
- Giá trị nghệ thuật:
- Hình ảnh gần gũi, thân thuộc, giàu tính biểu cảm: “chim ngói”, “nón”, “bông lúa”, “lưng bà”, “chân trần”…
- Giọng thơ nhẹ nhàng, thiết tha.
- Thủ pháp nghệ thuật: so sánh, nhân hóa, tương phản, điệp ngữ… giàu giá trị biểu cảm.
- Sự đan cài giữa hồi ức – hiện tại – ước mơ tương lai tạo chiều sâu cảm xúc.
Đọc hiểu bài thơ Tháng năm của bà của Bình Nguyên Trang
THÁNG NĂM CỦA BÀ
Tháng năm có đàn chim ngói về ăn hạt trên cánh đồng bà ngoại
Trời thì xanh như không thể biếc hơn
Cháu đội nón đôi chân trần trên đất
Gặt về phơi cả ba tháng nhọc nhằn
Ba tháng nhọc nhằn nuôi mày lớn lúa ơi
Hoa cỏ may đan chéo bàn chân bà tứa máu
Mồ hôi xuống như mưa là tháng sáu
Lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau
Bà ngoại trồng lúa, bà ngoại nhai trầu
Suốt một đời không đi ra ngoài mái đình bến nước.
Nỗi vất vả ấy lấy gì mà đo được
Như hạt thóc nảy mầm trổ bông
Tháng năm này cánh đồng bà có nhiều chim ngói không
Lưng bà mỗi ngày lại gần hơn mặt đất
Cháu mong lắm được trở về đi gặt
Phơi giúp bà hạt giống để mùa sau
(Bình Nguyên Trang, Chỉ em và chiếc bình pha lê biết, NXB Hội nhà văn, 2003, tr. 87, 88)
Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản.
Câu 2. Liệt kê những hình ảnh miêu tả sự vất vả của bà.
Câu 3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong hai câu thơ:
Nỗi vất vả ấy lấy gì mà đo được
Như hạt thóc nảy mầm trổ bông
Câu 4. Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.
Câu 5. Từ bài thơ Tháng năm của bà, anh/chị hãy lí giải vì sao hình ảnh người bà luôn gắn liền với kí ức tuổi thơ của con người.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Thể thơ: tự do
Câu 2.
Những hình ảnh miêu tả sự vất vả của bà: bàn chân bà tửa máu, mồ hôi xuống như mưa, lưng bà còng
Câu 3.
– Biện pháp tư từ so sánh: Nỗi vất vả ấy như hạt thóc nảy mầm trổ bông
– Tác dụng:
+ Tăng tính sinh động, gợi hình, gợi cảm.
+ Làm rõ nỗi vất vả, khổ cực của bà trong cuộc sống
+ Từ đó tác giả bộc lộ niềm thương cảm cũng như thái độ trận trọng, biết ơn dành cho người bà đáng kính của mình.
Câu 4.
Cảm hứng chủ đạo: nỗi xót xa và lòng biết ơn của người cháu đối với những vất vả, nhọc nhằn cùng sự hi sinh thầm của bà.
Câu 5.
Hs trình bày cảm nhận của mình chân thực, hợp lí, thuyết phục.
– Bài thơ là nỗi nhớ về một thời tuổi thơ vất vả, nhọc nhằn bên bà ngoại cùng ước mong được trở về để đỡ đàn bà của người cháu.
– Hình ảnh người bà luôn gắn liền với kí ức tuổi thơ của con người bởi:
+ Bà là người thay mẹ chăm sóc, nuôi nắng, yêu thương chúng ta khi còn thơ bé.
+ Bà là người tảo tần, lam lũ, giàu đức hi sinh. Bà đã đánh thức niềm yêu thương, lòng biết ơn trong tâm hồn chúng ta ngay từ thời thơ ấu. Những tình cảm đó hẳn sâu trong kí ức mỗi chúng ta và bắt biến theo thời gian.
+ Bà còn là hiện thân cho quê hương, cho nguồn cội. Vì thế, bà luôn gắn liền với kí ức tuổi thơ của chúng ta.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Hình ảnh “hoa cỏ may đan chéo bàn chân bà tứa máu” gợi cho em suy nghĩ gì về cuộc đời người bà?
Câu 2. Tác giả đã tái hiện không khí mùa gặt và nỗi vất vả của người nông dân như thế nào qua bài thơ?
Câu 3. Em cảm nhận được tình cảm nào sâu sắc nhất từ người cháu dành cho bà trong bài thơ?
Câu 4. Em hiểu như thế nào về hình ảnh “lưng bà mỗi ngày lại gần hơn mặt đất”?
Câu 5. Vì sao bài thơ mang tên “Tháng năm của bà”? Nhan đề có ý nghĩa gì đặc biệt?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ bài thơ Tháng năm của bà với một bài thơ khác có đề tài về người bà/ người mẹ mà em đã học hoặc đọc thêm.
Câu 2. Qua hình ảnh người bà trong bài thơ, em có suy nghĩ gì về vai trò của người phụ nữ trong gia đình xưa và nay?
Câu 3. Nếu được trở về quá khứ như người cháu trong bài, em sẽ làm gì để báo đáp công lao của bà?
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn ngắn (6–8 dòng) thể hiện suy nghĩ của em về ý nghĩa của những kỷ niệm tuổi thơ gắn với người thân.
Câu 5. Em có cho rằng mỗi con người đều cần giữ gìn ký ức tuổi thơ không? Vì sao?
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Thể thơ được sử dụng trong bài Tháng năm của bà là:
A. Lục bát
B. Bảy chữ
C. Tự do
D. Ngũ ngôn
→ Đáp án: C
Câu 2: Hình ảnh “lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau” sử dụng biện pháp tu từ nào?
A. Nhân hóa
B. Ẩn dụ
C. So sánh
D. Hoán dụ
→ Đáp án: C
Câu 3: Câu thơ “Nỗi vất vả ấy lấy gì mà đo được” thể hiện cảm xúc gì của người cháu?
A. Sự giận dữ
B. Nỗi nhớ nhung
C. Sự cảm thông và biết ơn sâu sắc
D. Sự thờ ơ
→ Đáp án: C
Câu 4: Hình ảnh “chim ngói về ăn hạt trên cánh đồng” gợi lên điều gì?
A. Mùa đông lạnh giá
B. Mùa xuân trẩy hội
C. Mùa gặt bội thu
D. Mùa thu lá rụng
→ Đáp án: C
Câu 5: Từ bài thơ, điều gì thôi thúc người cháu muốn trở về?
A. Muốn về sống ở quê
B. Muốn giúp bà phơi thóc, tiếp nối truyền thống
C. Muốn học tập tốt hơn
D. Muốn đi làm xa
→ Đáp án: B
