Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Lò Cao Nhum
- Quê quán: Tỉnh Điện Biên – một vùng đất thuộc miền núi Tây Bắc của Tổ quốc.
- Lò Cao Nhum là nhà thơ dân tộc Thái, có đóng góp tích cực cho nền văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam.
- Đề tài trong thơ ông chủ yếu xoay quanh: con người và thiên nhiên Tây Bắc, vẻ đẹp văn hóa dân tộc, và những suy tư, tình cảm sâu sắc về cuộc sống, quê hương, thầy cô, gia đình.
- Phong cách thơ giản dị, mộc mạc, thấm đẫm chất trữ tình và bản sắc văn hóa dân tộc miền núi.
“Thơ của Lò Cao Nhum như dòng suối trong, mát, ngọt ngào của núi rừng Tây Bắc, mang theo cả âm hưởng của tiếng khèn, tiếng gà rừng và những nỗi niềm sâu lắng của người dân miền núi”.
Tác phẩm: “Rồi ngày mai con đi”
- Xuất xứ: Trích từ tập thơ Gốc trời, NXB Hội Nhà văn, 2009.
- Thể thơ: Tự do
- Nội dung chính:
- Là lời tâm tình, dặn dò đầy xúc động của người cha dành cho con mình – một đứa trẻ vùng cao – sắp “xuống núi”, bước vào cuộc sống mới nơi đô thị.
- Bài thơ thể hiện sự thấu hiểu, lo lắng, tự hào và tình yêu thương sâu sắc của người cha.
- Đồng thời ca ngợi vai trò người thầy – người đã gieo “lửa” tri thức và cảm hứng sống cho thế hệ học trò vùng cao.
- Nghệ thuật:
- Sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ gợi cảm, đậm chất biểu tượng (suối, núi, lửa, mo cơm…).
- Giọng điệu trìu mến, thiết tha, sâu lắng.
- Sự kết hợp giữa hình ảnh thiên nhiên và đời sống tâm hồn con người tạo nên chất thơ đậm đà bản sắc dân tộc.
Đọc hiểu bài thơ Rồi ngày mai con đi của Lò Cao Nhum
RỒI NGÀY MAI CON ĐI
Rồi ngày mai con xuống núi
Ngỡ ngàng
Đất rộng, trời thấp
Bước đầu tiên
Con vấp gót chân mình.
Rồi ngày mai con xuống núi
Gặp phố phường ngã bảy, ngã mười
Gặp lòng người đỏ, vàng, đen, trắng
Mỗi lần vấp, một bước đi
Sẽ sực nhớ người thầy trên núi.
Bố mẹ cho con cán rìu, lưỡi hái
Vung một sải quang ba ngọn đồi
Nhưng chưa đủ mo cơm, tay nải
Trên đường xa về phía chân trời.
Người thầy ngồi lặng lẽ sương khuya
Áo cổ lông không ngăn được rét rừng như chích
Chăm giáo án như vun từng đốm than tí tách
Thắp lửa hồng ấm mãi tim con.
Ngọn lửa ấy là mo cơm khi đói
Là chiếc gậy con vịn đường mưa
Là ngón tay gõ vào chốt cửa
Phía sau kia rộng mở nụ cười.
Ngày mai con xuống núi
Cùng tay nải hành trang đầu tiên
Đi như suối chảy về với biển
Chớ quên mạch đá cội nguồn.
(Lò Cao Nhum, Gốc trời, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2009)
Câu 1. Xác định đối tượng trữ tình trong bài thơ.
Câu 2. Chỉ ra những điều mà ngày mai con xuống núi, con sẽ gặp.
Câu 3. Nêu hiệu quả nghệ thuật của phép tu từ ẩn dụ trong đoạn thơ sau:
Người thầy ngồi lặng lẽ sương khuya
Áo cổ lông không ngăn được rét rừng như chích
Chăm giáo án như vun từng đốm than tí tách
Thắp lửa hồng ấm mãi tim con.
Câu 4. Suy nghĩ của anh/ chị về lời dặn dò của người cha dành cho con trong đoạn thơ sau:
Ngày mai con xuống núi
Cùng tay nải hành trang đầu tiên
Đi như suối chảy về với biển
Chớ quên mạch đá cội nguồn.
Câu 5. Từ nội dung của dòng thơ: Mỗi lần vấp, một bước đi, anh/ chị hãy rút ra bài học cuộc sống cho bản thân.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Đối tượng trữ tình: người con.
Câu 2.
– Theo văn bản, ngày mai con xuống núi, con sẽ gặp:
+ phố phường ngã bảy, ngã mười
+ lòng người đỏ, vàng, đen, trắng.
Câu 3.
– Biện pháp tu từ ẩn dụ: Chăm – vun, thắp lửa
– Tác dụng :
+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm
+ Lời thơ nhắc nhớ về người thầy cần mẫn, chăm chỉ, tận tâm chăm chút từng trang giáo án để có những bài dạy hay nhất, ý nghĩa nhất, để truyền cảm hứng, tình yêu, niềm tin cho học trò.
+ Tình yêu thương và lòng biết ơn của nhân vật trữ tình đối với người thầy của con mình.
Câu 4.
Đoạn thơ: Ngày mai con xuống núi
Cùng tay nải hành trang đầu tiên
Đi như suối chảy về với biển
Chớ quên mạch đá cội nguồn.
– Lời dặn dò của người cha dành cho con: Trên con đường thực hiện ước mơ, khát vọng của mình, con hãy mạnh mẽ, kiên cường, bền bỉ và đừng bao giờ quên cội nguồn, quê hương, bản quán.
– Đó là lời dặn dò tha thiết, sâu sắc, chứa đựng tình yêu thương bao la mà người cha dành cho con.
Câu 5.
Học sinh có thể nêu những nội dung khác nhau, có thể với một trong các gợi ý sau:
Mỗi lần vấp, một bước đi
– Mỗi lần thất bại, hãy mạnh mẽ và tiếp tục bước đi.
– Không sợ thất bại.
– Chấp nhận thất bại và vượt lên nó.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Phân tích hình ảnh “ngọn lửa” mà người thầy thắp lên trong lòng người học trò. Ngọn lửa ấy tượng trưng cho điều gì?
Câu 2. Cảm nhận của anh/chị về hình tượng người thầy trong bài thơ “Rồi ngày mai con đi”.
Câu 3. Phân tích nghệ thuật ẩn dụ trong bài thơ và tác dụng của các hình ảnh ẩn dụ đó.
Câu 4. Bài thơ thể hiện tâm trạng gì của người cha khi con mình sắp “xuống núi”?
Câu 5. Phân tích ý nghĩa lời dặn: “Chớ quên mạch đá cội nguồn”. Lời thơ gợi cho bạn liên tưởng đến những giá trị truyền thống nào của dân tộc?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ lời dặn “Chớ quên mạch đá cội nguồn” với lời nhắn nhủ trong bài “Tiếng hát con tàu” của Chế Lan Viên về tình yêu đất nước, quê hương.
Câu 2. Liên hệ hình ảnh người thầy trong bài thơ này với nhân vật ông Hai trong bài thơ “Bài học đầu cho con” của Nguyễn Khoa Điềm.
Câu 3. Từ bài thơ, hãy liên hệ với thực tế học sinh vùng cao hiện nay để thấy vai trò của giáo dục đối với tương lai.
Câu 4. Liên hệ thông điệp “mỗi lần vấp là một bước đi” với câu tục ngữ “Thất bại là mẹ thành công”.
Câu 5. Bài thơ nói với bạn điều gì về trách nhiệm của thế hệ trẻ khi rời xa quê hương lập nghiệp?
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1: Bài thơ “Rồi ngày mai con đi” thuộc thể thơ nào?
A. Thơ lục bát
B. Thơ tự do
C. Thơ ngũ ngôn
D. Thơ thất ngôn
→ Đáp án: B
Câu 2: Trong bài thơ, hình ảnh “mo cơm” mang ý nghĩa ẩn dụ gì?
A. Sự nghèo khó nơi miền núi
B. Tình cảm của cha mẹ
C. Hành trang tri thức và tình thương
D. Món ăn dân dã của người Thái
→ Đáp án: C
Câu 3: Câu thơ: “Chăm giáo án như vun từng đốm than tí tách” sử dụng biện pháp tu từ nào?
A. Hoán dụ
B. Nhân hóa
C. Ẩn dụ
D. So sánh
→ Đáp án: D
Câu 4: Trong bài thơ, “ngày mai con xuống núi” hàm ý điều gì?
A. Con bỏ nhà đi
B. Con chuyển đến nơi khác sinh sống
C. Con bước vào một hành trình mới nơi xa lạ, rời khỏi nơi đã từng gắn bó
D. Con đi học dưới xuôi
→ Đáp án: C
Câu 5: Thông điệp nào là trung tâm của bài thơ?
A. Khuyên con không nên đi xa
B. Ca ngợi thiên nhiên vùng cao
C. Tình cảm gia đình và lời dặn dò sâu sắc về nguồn cội, tri thức và nghị lực sống
D. Tình yêu đôi lứa trong thời hiện đại
→ Đáp án: C