Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Duy
- Nguyễn Duy, tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948 tại Thanh Hóa.
- Ông tham gia kháng chiến chống Mỹ và là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ chiến tranh.
- Thơ Nguyễn Duy thường mang đậm chất trữ tình, mộc mạc, chân thành, giàu cảm xúc. Ông có khả năng cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp đời thường và thể hiện một cách tinh tế trong thơ.
- Nguyễn Duy từng nhận nhiều giải thưởng văn học, tiêu biểu như Giải Nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ (1973).
- Một số tác phẩm nổi bật: Tre Việt Nam, Ánh trăng, Cát trắng, Mẹ và em, Đất nước những năm không yên tĩnh…
Tác phẩm: Hơi ấm ổ rơm
- Bài thơ “Hơi ấm ổ rơm” được sáng tác năm 1973, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, được in trong tập thơ Cát trắng.
- Đây là một bài thơ trữ tình, mang đậm dấu ấn cá nhân và chất liệu hiện thực chiến tranh, thể hiện trải nghiệm xúc động của một người lính khi được sưởi ấm bằng hơi ấm từ ổ rơm do một bà mẹ nghèo ven đồng chiêm lót cho.
- Qua chi tiết đời thường mà sâu sắc, tác phẩm thể hiện vẻ đẹp bình dị, chân thành của người nông dân Việt Nam, đồng thời làm nổi bật tình cảm gắn bó, biết ơn giữa người lính và hậu phương trong chiến tranh.
- Thể thơ: Tự do, ngôn ngữ mộc mạc, giàu hình ảnh, cảm xúc chân thực.
Đọc hiểu bài thơ Hơi ấm ổ rơm của Nguyễn Duy
HƠI ẤM Ổ RƠM
Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé ven đồng chiêm
Bà mẹ đón tôi trong gió đêm
– Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ
Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ
Rồi mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm
Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm
Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng
Trong hơi ấm hơn nhiều chăn đệm
Của những cọng rơm xơ xác gầy gò
Hạt gạo nuôi hết thảy chúng ta no
Riêng cái ấm nồng nàn như lửa
Cái mộc mạc lên hương của lúa
Đâu dễ chia cho tất cả mọi người.
Bình Lục – một đêm lỡ đường
(Nguyễn Duy, Cát trắng, NXB Quân đội nhân dân, 1973)
Câu 1 (0,5 điểm): Xác định thể thơ của văn bản trên?
Câu 2 (0,5 điểm): Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Vì sao em biết?
Câu 3 (1,0 điểm): Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong câu thơ “Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm”.
Câu 4 (1,0 điểm): Nêu ngắn gọn suy ngẫm và cảm xúc của nhân vật trữ tình trong khổ thơ:
Hạt gạo nuôi hết thảy chúng ta no
Riêng cái ấm nồng nàn như lửa
Cái mộc mạc lên hương của lúa
Đâu dễ chia cho tất cả mọi người.
Câu 5 (1,0 điểm). Qua bài thơ, em rút ra được bài học gì cho bản thân?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.
Câu 2.
– Nhân vật trữ tình trong bài thơ là nhân vật “tôi” – người lính (nhà thơ).
– Vì nhân vật trực tiếp thể hiện tư tưởng tình cảm trong đoạn thơ.
Câu 3.
– Biện pháp so sánh:rơm vàng bọc tôi được so sánh với kén bọc tằm.
– Tác dụng:
+ Làm tăng hiệu quả diễn đạt cho lời thơ, giúp thời thơ thêm sinh động, hấp dẫn, tăng sức gợi hình, gợi cảm.
+ Thể hiện sự ấm áp, hạnh phúc, cảm động về nghĩa tình người mẹ đồng chiêm dành cho người chiến sĩ.
+ Qua đó bộc lộ tình cảm trân trọng,lòng biết ơn dành cho người mẹ đồng chiêm.
Câu 4.
– Suy ngẫm và cảm xúc của nhân vật trữ tình:
+ Suy ngẫm về tình người, về vẻ đẹp bình dị của quê hương. Hạt gạo nuôi dưỡng sự sống của tất thảy mọi người. Nhưng hơi ấm của rơm, hương thơm của lúa, hơi ấm của lòng người lại cho con người một giá trị khác mà không phải ai cũng cảm nhận được. Vẻ đẹp thân thuộc, bình dị của quê hương, tình yêu thương giản dị, chân thành đã nuôi dưỡng tinh thần, bồi đắp tâm hồn con người.
+ Xúc động mãnh liệt, biết ơn sâu sắc của người lính trước tình yêu thương, sự chăm sóc bình dị của người mẹ đồng chiêm.
Câu 5.
+ Bài thơ “Hơi ấm ổ rơm” của Nguyễn Duy mang đến cho người đọc một bài học sâu sắc về lòng đồng cảm, tinh thần sẻ chia và lòng vị tha trong cuộc sống.
+ Trước hết, bài thơ giúp chúng ta hiểu rằng trong cuộc sống, vật chất tuy quan trọng nhưng không phải là tất cả. Thứ đáng quý nhất chính là lòng nhân ái, sự quan tâm và tình người dành cho nhau. ình yêu thương không bị giới hạn bởi điều kiện vật chất, mà xuất phát từ tấm lòng chân thành.
+ Hiểu được điều đó, chúng ta cần biết yêu thương và sẻ chia với những người xung quanh, dù là những điều nhỏ bé nhất. Một lời hỏi han, một hành động giúp đỡ kịp thời có thể mang đến hơi ấm và niềm tin vào cuộc sống cho người khác. Ngược lại, chúng ta không nên sống thờ ơ, vô cảm, chỉ biết quan tâm đến bản thân mà quên đi những người xung quanh.
+ Thiết nghĩ, bài học này không chỉ có ý nghĩa với cá nhân mỗi người mà còn hữu ích với cả cộng đồng, cả xã hội. Nếu ai cũng biết đồng cảm, sẻ chia và lan tỏa yêu thương, thế giới này sẽ trở nên tốt đẹp hơn, con người sẽ gắn kết hơn, và cuộc sống sẽ trở nên ấm áp, nhân văn hơn bao giờ hết.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi cảm nhận – mở rộng nội dung, tư tưởng
Câu 1. Em hãy phân tích hình ảnh “ổ rơm” trong bài thơ và cho biết nó mang ý nghĩa biểu tượng như thế nào?
Câu 2. Bài thơ giúp em hiểu thêm gì về tình cảm giữa quân và dân trong thời chiến?
Câu 3.Phân tích vai trò của người mẹ trong bài thơ. Từ đó, liên hệ với hình ảnh người mẹ Việt Nam trong văn học.
Câu 4. Theo em, vì sao nhà thơ không nói nhiều đến chiến tranh mà chỉ kể một kỷ niệm đời thường?
Câu 5. Hình ảnh “rơm vàng”, “kén tằm”, “hương mật ong” mang lại cho bài thơ không khí và cảm xúc gì?
Câu hỏi trắc nghiệm:
Câu 1.
Câu thơ nào dưới đây sử dụng biện pháp tu từ so sánh?
-
A. Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé ven đồng chiêm
-
B. Bà mẹ đón tôi trong gió đêm
-
C. Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm
-
D. Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ
→ Đáp án: C
Câu 2.
Nội dung chính của bài thơ là gì?
-
A. Miêu tả vẻ đẹp của làng quê Việt Nam
-
B. Kể về một trận chiến đấu ác liệt
-
C. Ca ngợi sự ấm áp, tình người trong chiến tranh
-
D. Phản ánh nỗi vất vả của người lính
→ Đáp án: C
Câu 3.
Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào?
-
A. Sau một trận đánh lớn
-
B. Trong một chuyến công tác xa
-
C. Khi nhà thơ về thăm quê
-
D. Trong một đêm lỡ đường
→ Đáp án: D
Câu 4.
Hơi ấm trong bài thơ được tạo ra bởi:
-
A. Chăn ấm đệm êm
-
B. Ngọn lửa lớn
-
C. Những cọng rơm gầy gò
-
D. Quần áo ấm
→ Đáp án: C
Câu 5.
-
Hình ảnh nào thể hiện sự giản dị mà sâu sắc của tình người?
-
A. Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ
-
B. Mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm
-
C. Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng
-
D. Đâu dễ chia cho tất cả mọi người
→ Đáp án: B
-