Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Ngô Tất Tố (1893 – 1954)
- Quê quán: Làng Lộc Hà, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Hà Nội).
- Nghề nghiệp: Nhà văn, nhà báo, nhà nho yêu nước.
- Phong cách văn chương:
- Hiện thực, sắc sảo, giàu chất phê phán.
- Ngôn ngữ giản dị, đậm chất dân gian và thấm đượm tinh thần nhân đạo.
- Ông đặc biệt am hiểu đời sống làng quê Bắc Bộ – điều này thể hiện rất rõ trong các phóng sự và tiểu thuyết của ông.
- Tác phẩm chính:
- Tiểu thuyết: Tắt đèn – kiệt tác văn học hiện thực phê phán Việt Nam.
- Phóng sự, bút ký: Việc làng, Tập án cái đình, Lều chõng…
- Nghiên cứu: Lối tu từ, Luận về chữ Nho…
Tác phẩm: “Góc chiếu giữa đình”
- Xuất xứ: Trích trong tập phóng sự “Việc làng” (1941) – một tác phẩm nổi bật vạch trần những bất công, hủ tục, lạm quyền trong làng quê Việt Nam thời thực dân phong kiến.
- Thể loại: Phóng sự hiện thực phê phán
- Nội dung chính:
- Phản ánh thói háo danh của người nông dân nghèo (ông L).
- Tố cáo tệ nạn mua quan bán chức, tầng lớp lý dịch chuyên quyền ở làng quê.
- Phê phán chế độ phân chia giai tầng, phân biệt đẳng cấp theo kiểu “góc chiếu” trong đình làng – một hình ảnh ẩn dụ sâu sắc.
- Giá trị nghệ thuật:
- Sử dụng ngôn ngữ kể chuyện dí dỏm, trào phúng, phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội nông thôn.
- Nhân vật được khắc họa chân thực, điển hình.
- Kết hợp giữa giọng văn trần thuật khách quan và thái độ châm biếm tinh tế.
Đọc hiểu văn bản Góc chiếu giữa đình của Ngô Tất Tố
Trời đã quá trưa. Tôi vừa về đến nhà trọ, đã thấy người nhà ông L đã sang mời. Lần này là ba. Sáng ngày đã hai lần rồi. Trước sự ân cần như vậy, ai mà có thể từ chối. Bởi tại hôm nay nhằm kỳ bình văn, tôi phải có mặt ở trường, nên còn xin khất đến chiều. Kể ra tôi với ổng không phải có thân tình gì. Vì tôi trọ học ở gần nhà ổng thành ra quen ổng. Người ta bảo với tôi rằng: Ổng rất thật thà chăm chỉ. Trước đó chừng mười lăm năm, ổng còn làm nghề cày thuê, vợ ổng thì chuyên đi ở vú sữa. Cái chính sách tiết kiệm, trong một thời kỳ khá dài, đã đưa nhà ổng lên đến bậc có máu mặt, lưng vốn ở nhà đã có gần mẫu ruộng và nửa con trâu. Trong mấy năm nay, vợ ổng đã không còn sữa, ổng cũng không được khỏe mạnh như xưa, cho nên cả hai đều tự hưu trí để cùng trông nom nhà cửa ruộng nương. Nhờ trời hồi ấy luôn luôn được mùa, vận ổng lại càng tấn tới, trong chuồng lúc nào cũng có lợn lớn, thóc lúa đủ ăn từ vụ nọ đến vụ kia. Trong cái hạnh phúc của loài người, ổng không mong gì hơn thế, nếu như làng ổng không có cái đình. Khổ vì cái làng Đ.Tr. nhà ổng tuy không phải làng văn vật, nhưng mà rất có trật tự. Bao giờ cũng vậy, ngồi chỗ trong đình làng ấy cũng như ngồi chỗ ở các rạp hát, vẫn chia ra rất nhiều lô: trên nhất là chiếu phẩm hàm, rồi đến các chiếu chức dịch, trai đinh phải ngồi vào lớp cuối cùng. Ông tuy ngoài năm chục tuổi, nhưng vẫn là hạng bạch đinh, mỗi khi ra đình, chỉ được ngồi với bọn bố cu, bố đĩ. Điều đó, ổng rất lấy làm bất mãn. Nhiều lần làng khuyết lý trưởng, phó lý, ổng đã dốc lòng định mưu lấy chút danh phận. Chỉ vì ổng không biết một thứ chữ nào, cho nên không được như nguyện. Năm nay, mái đình làng ấy có mấy chỗ dột. Dân làng cũng mong chữa lại, nhưng mà tiền công của làng chỉ vừa đủ để các hào lý đi việc quan, không còn thừa mà mua ngói. Các ông kỳ dịch liền gọi ổng ra giữa đình, để bán cho ổng cái chức “lý cựu” lấy một trăm bạc chi tiêu vào công việc tu bổ.
(Trích Góc chiếu giữa đình, Phóng sự Việc làng, Ngô Tất Tố, NXB Văn học, 2022, tr.55)
Câu 1. Đoạn trích được kể ở ngôi thứ mấy?
Câu 2. Theo đoạn trích, lí do nào ông L được làm chức “lý cựu”?
Câu 3. Đoạn văn “Bao giờ cũng vậy, ngồi chỗ trong đình làng ấy cũng như ngồi chỗ ở các rạp hát, vẫn chia ra rất nhiều lô: trên nhất là chiếu phẩm hàm, rồi đến các chiếu chức dịch, trai đinh phải ngồi vào lớp cuối cùng. Ông tuy ngoài năm chục tuổi, nhưng vẫn là hạng bạch đinh, mỗi khi ra đình, chỉ được ngồi với bọn bố cu, bố đĩ” phản ánh thực trạng gì của làng quê xưa?
Câu 4. Nội dung chính của đoạn trích là gì?
Câu 5. Qua đoạn trích, anh/chị hãy rút ra bài học gì cho mình trên hành trình tìm kiếm công danh cho bản thân?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
Ngôi kể: ngôi thứ nhất
Câu 2.
Ông L được làm chức “lý cựu” là vì: Các ông kì dịch cần một trăm bạc để tu bổ mái đình nên gọi ông đến để bán cho ông cái chức “lý cựu”
Câu 3.
Thực trạng: thiếu tinh thần dân chủ, thể hiện thái độ coi thường những người dân không có danh phận.
Câu 4.
Nội dung của đoạn trích:
– Miêu tả quá trình có được chức tước của ông L
– Phản ánh nạn mua quan bán tước ở làng quê xưa
– Phê phán thói háo danh của người nông dân ở làng quê xưa.
Câu 5.
Hs chỉ ra bài học và có sự lí giải hợp lí
+ Bài học: gợi ý
– Cần lập danh chính đáng mới tạo nên giá trị đích thực của bản thân, tạo dựng uy tín, danh dự bằng lòng tự trọng, cạnh tranh phát triển bản thân một cách lành mạnh.
– Cần nỗ lực học tập tích luỹ kiến thức, trau dồi kĩ năng, rèn luyện ý chí, nghị lực, vượt qua những khó khăn thử thách để vươn tới thành công bằng thực thực của chính mình, không dựa dẫm, ỷ lại vào người khác.
– Phải tự tin, bản lĩnh, dám khẳng định mình, dám chịu trách nhiệm, khiêm tốn và tích cực, sống và làm việc, cống hiến trung thực, biết phê phán lên án những suy nghĩ và hành động mang tính háo danh, không đúng với năng lực và giá trị của mình.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Qua nhân vật ông L, anh/chị cảm nhận gì về tâm lý của người nông dân dưới chế độ thực dân phong kiến?
Câu 2. Tác phẩm phản ánh thực trạng xã hội làng quê Việt Nam qua hình thức phân chia chỗ ngồi trong đình như thế nào?
Câu 3. Vì sao ông L dù có tuổi, có của nhưng vẫn không được ngồi chiếu trên trong đình làng?
Câu 4. Anh/chị có nhận xét gì về giọng văn của Ngô Tất Tố trong đoạn trích?
Câu 5. Qua chi tiết ông L mua chức “lý cựu”, tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Từ việc ông L bỏ tiền mua chức trong đình làng, em hãy nêu suy nghĩ về thói háo danh trong xã hội hiện đại.
Câu 2. Liên hệ với câu nói: “Danh dự là thứ không thể mua được bằng tiền”, em có suy nghĩ gì?
Câu 3. Em có đồng tình với quan niệm: “Miễn là có danh, không cần năng lực” không? Vì sao?
Câu 4. Nếu có người khuyên em “muốn được trọng thì phải có chức”, em sẽ phản ứng ra sao?
Câu 5. Hãy viết đoạn văn ngắn nêu quan điểm về việc mỗi người trẻ cần làm gì để có được vị trí xứng đáng trong xã hội?
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Tác phẩm “Góc chiếu giữa đình” thuộc thể loại nào?
A. Truyện ngắn
B. Tiểu thuyết
C. Ký sự
D. Phóng sự
→ Đáp án: D
Câu 2: Vì sao ông L không được ngồi chiếu trên trong đình làng?
A. Vì ông nghèo
B. Vì ông trẻ tuổi
C. Vì ông là dân ngụ cư
D. Vì ông là hạng bạch đinh, không có chức tước
→ Đáp án: D
Câu 3: Tác phẩm phản ánh hiện tượng nào của làng quê Việt Nam xưa?
A. Dân trí cao
B. Cạnh tranh nghề nghiệp lành mạnh
C. Phân biệt giai cấp, mua quan bán chức
D. Tự do ngôn luận
→ Đáp án: C
Câu 4: Hành động ông L bỏ tiền mua chức “lý cựu” nói lên điều gì?
A. Sự cần kiệm
B. Tinh thần trách nhiệm
C. Thói háo danh và nhu cầu được khẳng định vị thế
D. Lòng yêu nước
→ Đáp án: C
Câu 5: Hình ảnh “góc chiếu giữa đình” mang tính chất gì?
A. Miêu tả không gian làng quê
B. Gợi sự yên bình
C. Biểu tượng cho địa vị xã hội và sự phân cấp giai tầng
D. Gợi cảnh sinh hoạt văn nghệ
→ Đáp án: C
