Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Lã Thế Khanh
- Lã Thế Khanh là một cây bút viết truyện ngắn giàu cảm xúc, từng cộng tác với nhiều tạp chí văn học nổi tiếng như Thế giới mới, Văn nghệ, Tuổi trẻ…
- Ông có sở trường về thể loại truyện ngắn, đặc biệt là truyện phản ánh hiện thực xã hội, những mảnh đời cơ cực trong xã hội đô thị, với văn phong chân thực, xúc động.
- Các tác phẩm của ông thường thể hiện cái nhìn nhân văn sâu sắc, thấm đẫm tình người và sự đồng cảm với những số phận bất hạnh.
Tác phẩm: “Đồng vọng ngược chiều”
- Thể loại: Truyện ngắn
- Xuất xứ: In trong tập 40 truyện rất ngắn, NXB Hội Nhà Văn, tạp chí Thế giới mới, năm 1994.
- Bối cảnh sáng tác: Thời kỳ đầu Đổi mới ở Việt Nam, khi xã hội xuất hiện nhiều vấn đề bất cập về khoảng cách giàu – nghèo, thân phận con người bị đẩy vào hoàn cảnh bi đát.
- Tóm tắt nội dung: Câu chuyện kể về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa hai con người cùng khổ: một bà lão mù đi ăn xin và một bé gái mù – bé Chi. Cả hai tưởng như người này sẽ giúp được người kia, nhưng cuối cùng lại lỡ nhịp, để lại một kết thúc đầy ám ảnh.
- Giá trị nội dung:
- Tố cáo sự thờ ơ, vô cảm của xã hội với những phận đời bất hạnh.
- Thể hiện sự đồng cảm, chia sẻ giữa những con người cùng cảnh ngộ, dù nghèo đói, mù lòa, vẫn biết yêu thương.
- Giá trị nghệ thuật:
- Viết theo phong cách truyện cực ngắn nhưng đầy sức gợi.
- Nghệ thuật đối lập (già – trẻ, cho – nhận, sáng – tối, đồng vọng – ngược chiều).
- Hình ảnh mang tính biểu tượng cao (ánh sáng, cái nón, tờ tiền rách, chiếc bóng đổ tròn như đồng tiền vàng…).
Đọc hiểu văn bản Đồng vọng ngược chiều của Lã Thế Khanh
ĐỒNG VỌNG NGƯỢC CHIỀU
( Lã Thế Khanh)
Theo cái gậy tre dò đường, bà lão rờ rẫm từng bước về phía cửa ga. Bà đi như người tập làm xiếc trên dây. Chiếc nón lá rách lướp tướp, từ bàn tay gầy guộc, lẩy bẩy của bà huơ đi huơ lại, không lúc nào yên.
Dừng lại bên đống rác lớn, bà lão bắt đầu van vỉ:
– Cháu lạy các ông các bà… Cháu mù lòa già cả… Cháu xin các ông các bà nhón tay làm phúc…
Không một hồi âm, ngoài tiếng vo ve của mấy con nhặng xanh đang tranh ăn trên một chiếc lá bánh. Một con chuột ngày trơ tráo bò lên bàn chân bà lão. Bà sững người. Khuôn mặt lóe lên một tia sáng mỏng. Bà đưa tay lần tìm từng tí trong lòng chiếc nón. Nhưng ngay sau đó, cặp mắt nặng trĩu, ầng ấng nước của bà tối sầm lại.
Bà lão tiếp tục van vỉ. Vẫn điệp khúc cũ. Nhưng càng về sau càng thống thiết, não nề. Những câu nói rời rạc, như tự chảy ra từ khuôn miệng dúm dó, xệch xạc của bà. Cái nón vẫn trống huếch. Một tia nắng lọt qua cái chóp thủng, xiên thẳng xuống đất, như đóng đinh bà lão xuống nền đường.
Nằm dưới gốc cây sấu già, bé Chi thiu thiu ngủ. Nó gối đầu trên cái túi dúm dó, khâu bằng bốn, năm loại vải cũ, sờn. Một cái bát sắt hoen gỉ, thủng đáy, nằm lăn lóc bên cạnh. Bộ ngực gầy trơ xương của con bé thắc thỏm dưới làn áo cáu bẩn, nhàu nát.
Từ sáng tới giờ chưa có chút gì trong bụng, nên bé Chi đói rũ người. Nó hy vọng giấc ngủ xua tan cái đói. Nhưng không thể được.
Mọi ngày vào tầm này, mèng ra nó cũng xin được đủ tiền mua hai cái bánh mì. Hôm nay xúi quẩy thế nào, chỉ được tờ hai trăm đồng mất góc.
Bỗng bé Chi giật thót người. Có một bàn chân nào đó giẫm lên người nó. Đang lúc đói mệt, bé Chi gầm lên:
– Mù à? Người ta nằm thế mà giẫm lên!
– Bà mù… Mù thật cháu ạ! Thôi, bà đã trót… Cho bà xin!
Lặng đi một lát, bé Chi đưa hai tay sờ mắt mình. Từ hai hốc mắt của nó, những giọt nước mắt mặn chát, rỉ ra. Nó ngập ngừng:
– Cháu… Cháu xin lỗi bà! Cháu không biết là bà như thế…
Bà lão ngúc ngắc đầu như thể chấp nhận, rồi tiếp tục đi về phía có tiếng đông người. Vừa đi bà lại vừa lẩm nhẩm:
– Cháu lạy các ông các bà… Cháu xin các ông các bà nhón tay làm phúc… thương kẻ mù lòa, khốn khổ này!
Ngẫm ngợi điều gì đó lung lắm, bé Chi lấy trong túi áo ra tờ giấy bạc hai trăm đồng mất góc, quả quyết: Bà ơi!… Cháu bảo này!
Bà lão dừng ngay lại. Bà nhận ra người gọi mình chính là con bé bà vừa nói chuyện. Linh cảm mách bảo bà sẽ gặp may.
– Bà ơi! Cháu… cháu biếu bà!
Khuôn mặc lộ vẻ vui mừng, bà lão chậm chạp quay trở lại, rồi chìa nón về phiá gốc cây chờ đợi.
Đúng khoảnh khắc ấy, một cơn gió nhẹ ào qua. Từ trên cây sấu già, những phiến lá khô rơi xuống, khẽ khàng, đúng vào cái nón của bà lão.
Ngỡ con bé thả tiền vào nón, bà lão đưa tay quờ đi quờ lại. Một cái nhíu mày xéo ngang qua vừng trán nhăn nheo. Bà lão buồn bã đi tiếp về phía cửa ga. Vừa đi bà vừa thầm rủa:
– Bố con nhà mất dạy… Lừa cả người già… Rồi giời sẽ bắt tội đấy con ạ!
Ngồi ở gốc cây, bé Chi vẫn chìa đồng bạc về phía trước, vẻ thành tâm. Chờ mãi, không thấy bà lão nhận tiền, nó đứng phắt dậy, thảng thốt gọi:
– Bà ơi! Cháu xin biếu bà! Thực đấy mà!
Không ai trả lời con bé. Nó đưa tay quờ quạng quanh mình. Bàn tay nó chạm phải thân cây sấu già, thô nhám.
Nhét tờ bạc vào túi áo, một tay cầm túi, một tay chống gậy, con bé mù thập thững tìm đường, lúc ấy là mười hai giờ trưa. Nắng mùa hạ chói chang, in hình bé Chi xuống nền đường, tròn như đồng tiền vàng…
( Nguồn dẫn: “40 truyện rất ngắn”, NXB Hội nhà văn, tạp chí Thế giới mới, 1994)
Câu 1(0,5 điểm): Văn bản trên được kể theo ngôi kể nào?
Câu 2 (0,5 điểm): Đề tài được đề cập trong văn bản là gì?
Câu 3( 1,0 điểm): “ Nằm dưới gốc cây sấu già, bé Chi thiu thiu ngủ. Nó gối đầu trên cái túi dúm dó, khâu bằng bốn, năm loại vải cũ, sờn. Một cái bát sắt hoen gỉ, thủng đáy, nằm lăn lóc bên cạnh. Bộ ngực gầy trơ xương của con bé thắc thỏm đưới làn áo cáu bẩn, nhàu nát.”
Nêu và chỉ rõ phép phép liên kết nào được sử dụng trong đoạn văn trên?
Câu 4: Có ý kiến cho rằng: Câu chuyện “Đồng vọng ngược chiều” là câu chuyện vô cùng xúc động về cuộc sống những mảnh đời bất hạnh đang phải trải qua nhiều vất vả, cơ cực nhưng lại ấm áp tình yêu thương và sự sẻ chia. Em có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?
Câu 5: Em rút ra được bài học gì từ câu chuyện trên?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể loại: Truyện ngắn
Câu 2.
+ Đề tài: Tình cảm gia đình
+ Ngôi kể: Ngôi thứ nhất
+ Tác dụng của ngôi kể:
+ Đoạn trích được kể theo ngôi thứ nhất, nhân vật “tôi” – Minh là người kể chuyện. Ngôi kể này giúp câu chuyện chân thực, gần gũi, khiến người đọc như trực tiếp chứng kiến sự việc. Đồng thời, nó giúp Minh bộc lộ rõ cảm xúc, suy nghĩ về bà, từ xót xa, ân hận đến quyết tâm thuyết phục bố mẹ. Qua đó, chủ đề về tình yêu thương, sự gắn bó gia đình và trách nhiệm với ông bà được khắc họa sâu sắc.
Câu 3.
+ Câu văn in đậm sử dụng cách dẫn trực tiếp
+ Vì người kể trích dẫn nguyên văn lời nói của người bà(trong trí tưởng tượng) và đặt trong dấu ngoặc kép.
Câu 4.
Sau cuộc nói chuyện với bố mẹ, nhân vật “tôi” cảm thấy phấp phỏng, vừa lo lại vừa vui vì trong lòng tồn tại hai cảm xúc trái ngược.
+ “Tôi” vui vì cuối cùng bố mẹ đã nhận ra sai lầm và hứa sẽ đón bà về, gia đình sẽ lại sum họp như trước.
+ Tuy nhiên, “tôi” cũng lo lắng vì sợ rằng có thể đã quá muộn, không biết bà có còn khỏe mạnh để trở về hay không. Nỗi lo này xuất phát từ lời bà từng nói: “Người già như ngọn đèn trước gió, không biết tắt lúc nào”, khiến “tôi” day dứt và mong ngóng sáng mai đến thật nhanh.
Câu 5.
+ Đoạn trích trên đã mang đến cho người đọc nhiều bài học sâu sắc về tình cảm gia đình, đặc biệt là bài học về lòng yêu thương, sự quan tâm và trách nhiệm đối với ông bà, cha mẹ.
+ Trước hết, mỗi người cần hiểu rằng tình thân gia đình là điều vô giá, không thể bị lãng quên hay bỏ mặc vì những hiểu lầm hay mâu thuẫn nhỏ nhặt.
+ Hiểu được điều đó chúng ta cần chủ động quan tâm, sẻ chia với những người thân trong gia đình, đặc biệt là những người cao tuổi. Thay vì chỉ mải mê với những thú vui cá nhân, chúng ta nên dành thời gian để lắng nghe, thấu hiểu và chăm sóc ông bà, cha mẹ.
+ Bài học này mang ý nghĩa sâu sắc vì nó giúp ta có nhận thức đúng đắn hơn về giá trị của tình cảm gia đình, từ đó khuyến khích mỗi người có những hành động thiết thực để giữ gìn và vun đắp hạnh phúc gia đình. Thiết nghĩ, bài học này không chỉ quan trọng với mỗi cá nhân mà còn hữu ích với cả cộng đồng, cả xã hội.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Em hiểu như thế nào về nhan đề “Đồng vọng ngược chiều”? Nhan đề có ý nghĩa biểu tượng gì?
Câu 2. Phân tích sự tương phản giữa bé Chi và bà lão trong truyện. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm điều gì?
Câu 3. Hành động chìa tờ hai trăm đồng rách của bé Chi có ý nghĩa như thế nào trong mạch truyện?
Câu 4. Theo em, vì sao bà lão lại thầm rủa bé Chi là “mất dạy”, trong khi bé chỉ muốn giúp bà? Em có suy nghĩ gì về chi tiết này?
Câu 5. Thông qua câu chuyện, em cảm nhận được điều gì về giá trị của lòng nhân ái trong xã hội hiện đại?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Hãy liên hệ hình ảnh bé Chi trong truyện với một nhân vật văn học khác cũng mang số phận bất hạnh mà em biết.
Câu 2. Liên hệ với thực tế xã hội hiện nay, em nghĩ cộng đồng nên có hành động gì thiết thực để giúp đỡ những người nghèo khổ, tật nguyền?
Câu 3. Em sẽ làm gì nếu gặp một người như bà lão hay bé Chi ngoài đời thực? Từ đó, hãy viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ.
Câu 4. Từ truyện ngắn này, hãy viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nghĩ của em về thái độ sống vô cảm đang ngày càng phổ biến.
Câu 5. Liên hệ tác phẩm với một thông điệp nhân văn mà em từng đọc trong sách báo hoặc học ở môn Giáo dục công dân.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1. Tác phẩm “Đồng vọng ngược chiều” thuộc thể loại nào?
A. Tiểu thuyết
B. Truyện ngắn
C. Hồi ký
D. Bút ký
Đáp án: B
Câu 2. Chi tiết nào sau đây KHÔNG xuất hiện trong tác phẩm?
A. Bé Chi bị mù
B. Bà lão bán hàng rong
C. Cái nón rách có chóp thủng
D. Bé Chi muốn biếu bà lão hai trăm đồng
Đáp án: B
Câu 3. Tác giả sử dụng hình ảnh “đồng tiền vàng” để ám chỉ điều gì?
A. Đồng tiền thật rơi xuống nón bà lão
B. Nắng hè gắt gao giữa trưa
C. Hình bóng bé Chi giữa trưa nắng
D. Mong ước đổi đời của nhân vật
Đáp án: C
Câu 4. Điều gì khiến bé Chi bật khóc khi biết bà lão mù?
A. Vì sợ bị đánh
B. Vì xúc động và ân hận khi trót xúc phạm bà
C. Vì bà lão cho tiền mình
D. Vì đói và mệt
Đáp án: B
Câu 5. Nghệ thuật đặc sắc nhất trong truyện là gì?
A. Tả cảnh sinh động
B. Đối thoại tự nhiên
C. Kết cấu bất ngờ, giàu biểu tượng
D. Miêu tả nội tâm nhân vật dài dòng
Đáp án: C