Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Phan Kế Bính (1875–1921)
- Là nhà văn, nhà báo và nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam thời kỳ đầu thế kỷ 20.
- Quê: Hà Nội.
- Ông là người có tư tưởng yêu nước, đề cao đạo đức truyền thống và vai trò của lịch sử dân tộc.
- Tác phẩm tiêu biểu: “Nam Hải dị nhân liệt truyện”, “Việt Nam phong tục”,… góp phần gìn giữ tinh thần dân tộc và truyền thống anh hùng của cha ông.
Tác phẩm: Chàng trai làng Phù Ủng
- Thể loại: Truyền kỳ lịch sử (kể về nhân vật có thật nhưng có nhiều yếu tố kỳ ảo, truyền miệng).
- Nguồn gốc: Trích từ Nam Hải dị nhân liệt truyện – bộ sách ghi chép tiểu sử những người tài giỏi, có công lớn với đất nước.
- Nhân vật chính: Phạm Ngũ Lão – danh tướng triều Trần, nổi tiếng với lòng trung quân ái quốc, tài võ nghệ và tinh thần khẳng khái.
- Nội dung chính:
- Kể về sự nghiệp và tài năng của Phạm Ngũ Lão từ khi còn là một chàng trai nông dân cho đến khi trở thành danh tướng.
- Khắc họa những đức tính cao quý: chí lớn, khẳng khái, cương trực, tài trí, yêu nước, gan dạ, khiêm nhường.
- Giá trị nghệ thuật:
- Kết hợp tự sự và yếu tố truyền kỳ, văn phong dung dị, mạch lạc.
- Dễ khơi dậy niềm tự hào dân tộc và lý tưởng sống đẹp ở học sinh.
Đọc hiểu bài Chàng trai làng Phù Ủng
CHÀNG TRAI LÀNG PHÙ ỦNG
Ông Phạm Ngũ Lão là chàng trai làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, tỉnh Hải Dương. Ông có sức khỏe lạ thường, muôn người không địch nổi.
Phạm Ngũ Lão mặt mũi khôi ngô, văn võ đều giỏi. Nhà vốn chỉ có nghề làm ruộng, đến ông mới theo nghiệp bút nghiên. Mới hai mươi tuổi ông đã có tính khẳng khái. Trong làng có người tên là Bùi Công Tiến đỗ tiến sĩ làm lễ ăn mừng, cả làng kéo đến mừng rỡ, chỉ Ngũ Lão không đến.
Bà mẹ Ngũ Lão bảo rằng:
– Con làm thế nào cho bằng người ta thì làm. Nay người ta ăn mừng, cả làng mừng rỡ, sao con không đến mừng một chút?
Phạm Ngũ Lão thưa rằng:
– Thưa mẹ, con chưa làm nên gì để vui lòng mẹ mà con đi mừng người ta thì con lấy làm nhục lắm.
Nhà ở bên cạnh đường cái, có một hôm, Phạm Ngũ Lão ngồi vệ đường vót tre đan sọt. Chợt có Hưng Đạo Vương đi qua để vào kinh, quan quân kéo đi rất đông. Quân đi mở đường thấy Ngũ Lão ngồi xếp bằng tròn bên cạnh đường, quát lên bắt phải đứng dậy. Ngũ Lão cứ ngồi nghiễm nhiên như không nghe tiếng. Quân lính cầm ngọn giáo đâm vào đùi, Ngũ Lão cũng cứ ngồi vững không động mình. Đến lúc xe Hưng Đạo Vương đến nơi, trông thấy thế lấy làm lạ gọi đến hỏi, bấy giờ Ngũ Lão mới biết là có quan quân đi qua, và quân lính đã đâm vào đùi mình.
Hưng Đạo Vương hỏi rằng:
– Nhà thầy kia ở đâu, sao ta đi qua đây mà cứ ngồi chững chàng làm vậy?
Ngũ Lão thưa rằng:
– Tôi đang mải nghĩ một việc, cho nên không biết là ngài trẩy qua đây.
Hưng Đạo Vương lấy làm kì, hỏi đến việc học hành kinh sử thì hỏi đâu nói đấy, không sót chỗ nào, ứng đối nhanh như nước chảy.
Hưng Đạo Vương bèn sai quân lấy thuốc dấu dịt vào vết đâm, rồi cho Ngũ Lão ngồi xe đem về kinh, tiến cử lên vua Trần Thánh Tông.
Vua thấy người có sức khỏe, lại có học thức, cho sung chức quản vệ sĩ. Các vệ sĩ không chịu, xin đấu sức với Ngũ Lão. Ngũ Lão xin vâng, nhưng xin vua cho về nhà ba tháng để thu xếp việc nhà, rồi sẽ xin đấu sức và nhận chức luôn thể.
Vua cho về, Ngũ Lão về nhà, ra ngoài đồng, tìm chỗ gò cao tập nhảy, cứ cách mười trượng chạy đến nhảy vọt qua gò. Tập luyện xong xuôi rồi, vào kinh đấu sức.
Khi đấu quyền với các vệ sĩ thì không ai địch nổi. Sau Ngũ Lão thách tất cả các vệ sĩ cùng ra đấu. Các vệ sĩ xúm xít chung quanh hàng trăm người, Ngũ Lão tay đấm chân đá, nhảy nhót như bay, chạm phải ai kẻ ấy không ngũ đau thì què tay. Các vệ sĩ không tài gì mà đánh lại được, bấy giờ mới xin chịu phục.
Vua thấy người kiên dũng làm vậy, cho theo Hưng Đạo Vương đi đánh giặc Nguyên thì đánh trận nào cũng thắng, lập nên công trạng rất nhiều. Hưng Đạo Vương có lòng yêu mến, gả con gái nuôi là Nguyên quận chúa cho,
Về sau, vua nước Ai Lao đem hơn một vạn quân và voi sang cướp đất Thanh, Nghệ. Vua sai Ngũ Lão cầm quân đi đánh. Ngũ Lão sai dân chặt tre đực dài độ một trượng, chồng chất trên các vệ đường. Khi Ngũ Lão kéo quân vào đánh giặc, giặc thúc voi sấn lên, Ngũ Lão chỉ chân tay không mà sấn vào gặp đống tre nào thì vớ lấy đống tre chỗ ấy, đập vào chân voi. Voi bị đau, gầm rống lên chạy trở về, giày xéo lên cả quân Ai Lao. Ngũ Lão mới thúc quân đánh tràn sang, quan giặc tan vỡ, phải trốn về nước.
Vì có những công to ấy, Ngũ Lão được cất lên làm Điện tiền thượng tướng quân. Đến khi mất, được phong làm thượng đẳng phúc thần, và được dân làng Phù Ủng lập miếu thờ ngay ở chỗ nhà Ngũ Lão.
Câu chuyện Chàng trai làng Phù Ủng – Theo Phan Kế Bính
(Nam Hải dị nhân lược truyện)
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của câu chuyện trên là:
A. Miêu tả
B. Biểu cảm
C. Tự sự
D. Nghị luận
Câu 2. Câu chuyện Chàng trai làng Phù Ủng kể về nhân vật nào?
A. Hưng Đạo Vương
B. Phạm Ngũ Lão
C. Bùi Công Tiến
D. Trần Thánh Tông
Câu 3. Tại sao Phạm Ngũ Lão không đến ăn mừng Bùi Công Tiến đỗ tiến sĩ
A. Vì Phạm Ngũ Lão cảm thấy chưa làm được gì để vui lòng mẹ, nếu đi mừng người ta thì sẽ lấy làm nhục
B. Vì Phạm Ngũ Lão cảm thấy ganh tị khi Bùi Công Tiến đỗ tiến sĩ.
C. Vì Phạm Ngũ Lão nhà nghèo, không có tiền để đi ăn mừng Bùi Công Tiến đỗ tiến sĩ.
D. Vì Phạm Ngũ Lão bận rộn công việc, phấn đấu để làm vui lòng mẹ.
Câu 4. Chi tiết Ngũ Lão bị đâm vào đùi nhưng không hề nhúc nhích cho thấy ông là một người như thế nào?
A. Là một người không biết sợ, ra vẻ ta đây
B. Là một người chịu đau tốt
C. Là một người khảng khái, cương trực
D. Là một người thích gây ấn tượng, tạo sự chú ý
Câu 5 (1,0 điểm) Hãy tóm tắt nội dung của văn bản và cho biết câu chuyện dựa trên bối cảnh của sự kiện lịch sử nào?
Câu 6 (0,5 điểm) Chi tiết nào cho thấy Ngũ Lão là người có tài cầm quân đánh giặc?
Câu 7 (1,0 điểm) Những nét tính cách nào của Ngũ lão được thể hiện qua câu chuyện trên?
Câu 8 (0,5 điểm) Nêu suy nghĩ của em về chi tiết mà mình ấn tượng nhất đối với nhân vật trong truyện.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1.
C. Tự sự
Câu 2.
B. Phạm Ngũ Lão
Câu 3.
A. Vì Phạm Ngũ Lão cảm thấy chưa làm được gì để vui lòng mẹ, nếu đi mừng người ta thì sẽ lấy làm nhục.
Câu 4.
C. Là một người khảng khái, cương trực
Câu 5.
– HS có thể tóm tắt theo nhiều cách khác nhau nhưng vẫn phải đảm bảo được nội dung câu chuyện.
– Bối cảnh lịch sử: Thời nhà Trần đánh đuổi quân xâm lược nhà Nguyên ở phương Bắc và đẩy lùi sự xâm lấn của quân Ai Lao ở phía Nam.
Câu 6.
Những chi tiết cho thấy Phạm Ngũ Lão có tài cầm quân của Phạm Ngũ Lão:
– Theo Hưng Đạo Vương đi đánh giặc Nguyên thì đánh trận nào cũng thắng, lập nên công trạng rất nhiều.
– Về sau, vua nước Ai Lao đem hơn một vạn quân và voi sang cướp đất Thanh, Nghệ. Vua sai Ngũ Lão cầm quân đi đánh. Ngũ Lão sai dân chặt tre đực dài độ một trượng, chồng chất trên các vệ đường….
Câu 7.
Những nét tính cách của Phạm Ngũ Lão:
– Là một vị tướng tài giỏi xuất sắc đời nhà Trần, đã có công giúp Trần Hưng Đạo đánh đuổi quân xâm lược nhà Nguyên ở phương Bắc và đẩy lùi sự xâm lấn của quân Ai Lao ở phía Nam.
– Là người tính tình khẳng khái, vừa có chí lớn vừa có tài cao, đã lập công lớn giết giặc cứu nước, nêu tấm gương sáng ngời về chí làm trai cho các thế hệ thanh niên đời sau học tập.
Câu 8.
HS nêu chi tiết mình ấn tượng và nêu lí do thuyết phục.
Câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Qua lời đối đáp với mẹ khi không đi mừng tiến sĩ, em cảm nhận được phẩm chất nào của Phạm Ngũ Lão?
Câu 2. Vì sao Hưng Đạo Vương lại đặc biệt chú ý đến Phạm Ngũ Lão ngay trong lần đầu gặp?
Câu 3. Hành động luyện tập trước khi nhận lời đấu sức cho thấy gì về tính cách và tư duy của Ngũ Lão?
Câu 4. Chi tiết “chân tay không vớ tre đánh vào chân voi” thể hiện điều gì về sự thông minh, mưu trí của Phạm Ngũ Lão?
Câu 5. Em cảm nhận thế nào về hình ảnh của người anh hùng dân tộc qua câu chuyện này?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Em rút ra bài học gì về chí hướng và lòng tự trọng qua hình ảnh Phạm Ngũ Lão?
Câu 2. Hãy liên hệ nhân vật Phạm Ngũ Lão với một người mà em biết hoặc đọc về có tinh thần vượt khó, cống hiến cho cộng đồng.
Câu 3. Là một học sinh, em sẽ làm gì để noi theo tinh thần sống có ích, có lý tưởng như Phạm Ngũ Lão?
Câu 4. Trong thời đại ngày nay, việc “tự rèn luyện bản thân trước khi nhận việc lớn” có còn cần thiết không? Vì sao?
Câu 5. Em hãy kể một tình huống mà bản thân hoặc ai đó đã hành động dũng cảm hoặc biết nhường nhịn vì nghĩa lớn.
Câu hỏi trắc nghiệm mở rộng
Câu 1. Phạm Ngũ Lão sống vào thời nào?
A. Thời Lý
B. Thời Trần
C. Thời Lê
D. Thời Nguyễn
➤ Đáp án: B
Câu 2. Hành động nào của Phạm Ngũ Lão thể hiện sự khiêm tốn và ý chí vươn lên?
A. Tập luyện trên gò cao trước khi đấu sức
B. Không đến mừng người đỗ tiến sĩ
C. Không nhúc nhích dù bị đâm vào đùi
D. Đánh tan quân Ai Lao bằng tre
➤ Đáp án: A
Câu 3. Câu chuyện thể hiện mối quan hệ đặc biệt giữa Phạm Ngũ Lão và ai?
A. Trần Quốc Tuấn (Hưng Đạo Vương)
B. Trần Thánh Tông
C. Vua nước Ai Lao
D. Bùi Công Tiến
➤ Đáp án: A
Câu 4. Chi tiết nào sau đây mang yếu tố truyền kỳ (hư cấu)?
A. Ngũ Lão không động đậy dù bị đâm giáo vào đùi
B. Ngũ Lão đánh tan giặc chỉ bằng tre và tay không
C. Ngũ Lão giỏi văn võ
D. Ngũ Lão lập nhiều chiến công
➤ Đáp án: B
Câu 5. Ý nghĩa giáo dục lớn nhất từ nhân vật Phạm Ngũ Lão là gì?
A. Giỏi võ nghệ, không ai địch nổi
B. Trung thành tuyệt đối với vua
C. Luôn khẳng khái, có chí lớn, sống có lý tưởng
D. Là người văn hay võ giỏi
➤ Đáp án: C