Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Vũ Tú Nam (1929 – 2020)
- Quê quán: Nam Định.
- Tên thật: Vũ Tiến Nam.
- Là nhà văn, nhà báo, biên tập viên nổi bật trong văn học Việt Nam hiện đại.
- Phong cách sáng tác:
- Văn của ông nhẹ nhàng, trong sáng, đậm chất nhân văn.
- Có biệt tài khắc họa tinh tế tâm lý, tình cảm gia đình và đời sống tinh thần của thiếu nhi.
- Là cây bút tiêu biểu ở cả hai mảng: văn học thiếu nhi và văn học người lớn.
- Tác phẩm tiêu biểu:
- Bà ốm, Mùa hè bên sông, Búp sen xanh (viết về Bác Hồ), Truyện về một người mẹ, Gió đầu mùa (viết cùng Tô Hoài),…
- Giải thưởng:
- Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001.
- Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam.
Tác phẩm: Bà ốm
- Thể loại: Truyện ngắn.
- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với biểu cảm và miêu tả nội tâm.
- Nội dung chính:
Truyện kể về tình cảm yêu thương sâu sắc, chân thành của một cô bé tên Loan dành cho người bà ốm phải nhập viện. Thông qua những hành động chăm sóc đàn gà, gửi quà, viết thư và chờ đợi bà trở về, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của tình bà cháu gắn bó.
Đồng thời, nhân vật bà hiện lên là người giàu tình yêu thương, bao dung và luôn nghĩ cho cháu dù còn đang ốm yếu. - Ý nghĩa – giá trị:
- Tôn vinh tình cảm gia đình, đặc biệt là tình bà cháu ấm áp.
- Khơi dậy ở học sinh lòng hiếu thảo, biết quan tâm, chia sẻ, yêu thương người thân.
- Nghệ thuật đặc sắc:
- Ngôi kể thứ ba, tập trung miêu tả tâm trạng tinh tế.
- Ngôn ngữ giản dị mà xúc động.
- Miêu tả sinh động không gian, hình ảnh gắn với kỷ niệm gia đình (bình vôi, con gà ri, cây mướp…).
Đọc hiểu văn bản Bà ốm của Vũ Tú Nam
BÀ ỐM
Loan tưởng bà nội chỉ bị cảm cúm sơ sơ. Thế mà chiều hôm ấy, Loan đi học về, giật mình thấy mẹ rơm rớm nước mắt bảo bố và bác Xuân đã cáng bà đi cấp cứu ở bệnh viện huyện. Suốt đêm, mẹ và Loan ít ngủ, thương bà, lo cho bà.
Hôm sau, bố ở huyện về, báo tin bà đã tỉnh, không có gì đáng ngại nữa. Bà dặn Loan phải chăm học, nhớ cho mái mơ ăn thêm rau ( nó thích ăn rau lắm) và nhốt riêng con gà ri ra, kẻo nó hay bị con gà khác bắt nạt, tội nghiệp nó.
Ôi, mới vắng bà có mấy ngày mà đàn gà cứ ngơ ngác cả ra. Bà chăm chúng nó thế thảo nào! Còn Loan thì nhìn vào đâu, sờ vào cái gì cũng thấy thiếu bà. Cái bình vôi ăn trầu của bà kia. Cái chổi bà thường luôn tay quét. Cái rế, cái nồi, cái rổ bát, bao giờ cũng chùi cũng xếp gọn gàng. Đến cây cối ngoài vườn cũng nhớ bà, các ngọn mướp cứ ngóc đầu lên chờ đợi được bàn tay tưới tắm. Cái giường bà nằm mà trống vắng buồn thiu, con cóc ở trong gầm cũng như sốt ruột, cứ nhẩy ra rồi lại nhẩy vào.
Vì phải đi thi, Loan không lên huyện thăm bà được. Nó chọn đúng mười quả trứng gà tươi nhất, do con gà mái hoa của nó đẻ – gửi bố mang đi biếu bà. Nó không quên viết gửi bà mấy chữ:
Bà yêu quý của cháu.
Bà cứ yên tâm chữa bệnh, mẹ cháu mải làm đồng, cháu tưới vườn và chăm đàn gà đúng như lời bà dặn. Cháu làm bài thi tốt lắm, bà ạ.
Cháu Loan của bà.
Trong thư nó không nói gì về mười quả trứng nó đã gửi biếu bà cả. Nó vốn là đứa trẻ tế nhị.
Hôm ấy đúng ngày chủ nhật, bố đón bà ở bệnh viện huyện về. Bà còn xanh lắm, tay phải chống gậy, nhưng bà cười từ ngoài sân cười vào. Loan chạy ra ôm lấy bà, giụi đầu vào ngực áo bà, khóc òa lên. Bà xoa xoa tóc Loan mắng yêu:
– Bố mày! Bà có chết đâu mà khóc! Nín đi, bà cho quà đây…
Loan nắm lấy tay bà, dắt bà vào giường. Bà bảo bố đưa cho bà cái bị. Bà xếp ra hai quả cam, sáu quả chuối và năm quả trứng gà. Bà bảo:
– Đây bà thưởng cho…. Nín đi, nín đi nào!…
Loan ngước nhìn bà, khúc khích cười, nhưng miệng nó cười, mà mắt thì vẵn khóc. Vì nó biết bà đã dành dụm không ăn hết trứng và các thứ quà của nó cùng mọi người gửi biếu bà. Bà ơi, cháu yêu bà, cháu thương bà quá!
(Trích Những truyện hay viết cho thiếu nhi, Vũ Tú Nam (*),
NXB Kim Đồng, năm 2019, tr 215-217)
(*) Vũ Tú Nam (1929 – 2020) được xem là cây bút gạo cội, một cây đa cây đề thành công trong làng văn Việt Nam ở cả hai lĩnh vực, viết cho người lớn và trẻ em. Ông viết cả truyện ngắn, ký và thơ nhưng sở trường là truyện ngắn. Những áng văn của ông đẹp, giàu cảm xúc, cô đọng được viết nên từ chính tấm lòng yêu quý và trân trọng thế hệ trẻ. Năm 2001 là một trong những nhà văn được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học và nghệ thuật.
Câu 1 (0,5 điểm): Xác định ngôi kể của văn bản.
Câu 2 (0,5 điểm): Chỉ ra và gọi tên 01 thành phần biệt lập trong câu văn: Ôi, mới vắng bà có mấy ngày mà đàn gà cứ ngơ ngác cả ra.
Câu 3 (1,0 điểm): Tìm từ ngữ miêu tả tâm trạng của Loan khi biết tin bà ốm. Qua đó, em hiểu gì về Loan?
Câu 4 (1,0 điểm): Hành động “xoa xoa tóc Loan” và câu mắng yêu: “ Bố mày! Bà có chết đâu mà khóc! Nín đi, bà cho quà đây…” của bà giúp em nhận ra điều gì ở người bà?
Câu 5 (1,0 điểm): Qua truyện ngắn, em rút ra những bài học nào trong cách cư xử với người thân trong gia đình?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Ngôi kể thứ ba
Câu 2. Thành phần biệt lập cảm thán: ôi
Câu 3.
– Những từ ngữ miêu tả tâm trạng của Loan khi biết tin bà ốm Loan ít ngủ, thương bà, lo cho bà.
– Qua đó ta thấy Loan là một cô bé giàu tình cảm và rất yêu thương bà.
Câu 4.
+ Hành động “xoa xoa tóc Loan” và câu mắng yêu: “Bố mày! Bà có chết đâu mà khóc! Nín đi, bà cho quà đây…” của bà thể hiện tình yêu thương bao la, sự bao dung và tinh thần lạc quan của người bà dành cho Loan.
+ Trước hết, hành động “xoa xoa tóc Loan” là một cử chỉ âu yếm, đầy yêu thương. Cái xoa đầu ấy như muốn dỗ dành Loan, giúp cháu bớt lo lắng, đồng thời cũng thể hiện sự gắn bó thân thiết giữa hai bà cháu.
+ Bên cạnh đó, lời mắng yêu của bà: “Bố mày! Bà có chết đâu mà khóc!” mang một nét hóm hỉnh, giản dị nhưng thấm đẫm yêu thương. Dù tuổi cao, sức yếu, nhưng bà vẫn giữ tinh thần lạc quan, luôn nghĩ cho cháu trước tiên.
+ Không những thế, lời “Nín đi, bà cho quà đây…” còn cho thấy tấm lòng hi sinh, vị tha của bà. Dù mới xuất viện, sức khỏe chưa hồi phục hoàn toàn, nhưng điều đầu tiên bà nghĩ đến không phải là bản thân mà là niềm vui của Loan.
+ Qua hành động và lời nói ấy, ta cảm nhận được một người bà giàu tình cảm, nhân hậu, bao dung, luôn yêu thương và che chở cháu hết mực. Đó cũng là biểu tượng cho vẻ đẹp của tình cảm gia đình ấm áp, thiêng liêng trong cuộc sống.
Câu 5.
+ Truyện ngắn Bà ốm của Vũ Tú Nam đã mang đến cho người đọc những bài học sâu sắc về tình cảm gia đình, trong đó bài học có ý nghĩa nhất là cách cư xử với người thân.
+ Trước hết truyện giúp ta hiểu rằng tình cảm gia đình là điều thiêng liêng, cần được gìn giữ và trân trọng.
+ Hiểu được điều đó, chúng ta cần chủ động bày tỏ tình cảm với người thân, quan tâm đến họ từ những điều nhỏ bé nhất, như giúp đỡ ông bà, cha mẹ trong công việc hằng ngày, hỏi han sức khỏe hay dành thời gian trò chuyện, chia sẻ. Đồng thời, ta không nên thờ ơ, vô tâm với những người thân yêu, bởi tình cảm gia đình không thể duy trì nếu thiếu đi sự quan tâm, chăm sóc từ cả hai phía.
+ Đây là những bài học có ý nghĩa bởi chúng giúp ta nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của tình thân, từ đó có những hành động đúng đắn để gắn kết gia đình, làm cho cuộc sống thêm ấm áp, yêu thương. Thiết nghĩ, bài học này không chỉ hữu ích cho mỗi cá nhân mà còn có giá trị với cả cộng đồng, bởi một xã hội tốt đẹp được xây dựng từ những gia đình hạnh phúc, nơi tình yêu thương luôn được trân trọng và gìn giữ.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Chi tiết nào trong truyện cho thấy bà rất yêu thương và quan tâm đến đàn gà? Điều đó nói lên điều gì về bà?
Câu 2. Phân tích tâm trạng của Loan khi nhìn thấy các đồ vật quen thuộc gắn với bà trong nhà.
Câu 3. Tình cảm bà cháu được thể hiện như thế nào qua bức thư Loan gửi bà?
Câu 4. Chi tiết bà đem quà từ bệnh viện về chia cho Loan có ý nghĩa gì trong việc thể hiện tình cảm của bà?
Câu 5. Qua truyện, em cảm nhận được tình cảm gia đình có vai trò như thế nào trong cuộc sống mỗi con người?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ truyện “Bà ốm” với truyện ngắn “Tôi đi học” (Nguyễn Ngọc) để nêu điểm giống và khác trong cách thể hiện tình cảm gia đình.
Câu 2. Viết đoạn văn ngắn (5–7 câu) trình bày suy nghĩ của em về tình cảm ông bà – cháu trong cuộc sống hiện nay.
Câu 3. Em đã bao giờ có hành động quan tâm, chăm sóc người thân trong gia đình chưa? Hãy kể lại một kỷ niệm đáng nhớ đó.
Câu 4. Từ truyện “Bà ốm”, em học được điều gì về cách thể hiện tình cảm với người thân khi họ ốm đau?
Câu 5. Hãy kể lại câu chuyện “Bà ốm” theo ngôi thứ nhất (xưng “tôi”) dưới góc nhìn của nhân vật Loan.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan
Câu 1. Nhân vật chính trong truyện là ai?
A. Người mẹ
B. Bà nội
C. Loan
D. Người bố
→ Đáp án: C
Câu 2. Loan gửi bà bao nhiêu quả trứng gà?
A. Năm
B. Sáu
C. Mười
D. Mười hai
→ Đáp án: C
Câu 3. Thành phần biệt lập trong câu: “Ôi, mới vắng bà có mấy ngày mà đàn gà cứ ngơ ngác cả ra.” là gì?
A. Gọi – đáp
B. Tình thái
C. Cảm thán
D. Trình bày
→ Đáp án: C
Câu 4. Vì sao trong thư Loan không nhắc đến mười quả trứng?
A. Vì quên
B. Vì mẹ dặn không nhắc
C. Vì bà đã biết rồi
D. Vì Loan là đứa trẻ tế nhị
→ Đáp án: D
Câu 5. Qua truyện “Bà ốm”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
A. Sự nguy hiểm của bệnh tật
B. Tình bạn tuổi thơ
C. Tình cảm gia đình thiêng liêng, đặc biệt là tình bà cháu
D. Cuộc sống vùng quê
→ Đáp án: C