Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Hà Ân
- Hà Ân (1928 – 2011), tên thật là Nguyễn Văn Tý.
- Ông là nhà văn chuyên viết truyện lịch sử cho thiếu nhi và tuổi mới lớn.
- Hà Ân có phong cách kể chuyện giản dị, truyền cảm, gần gũi với học sinh, thường lấy bối cảnh lịch sử hào hùng của dân tộc để khơi dậy lòng yêu nước, tự hào dân tộc.
- Một số tác phẩm nổi bật: Trên sông truyền hịch, Con đường xuyên rừng, Chuyện ông Gióng, Người con gái đất Đỏ…
Tác phẩm: Trên sông truyền hịch
- Thể loại: Truyện lịch sử
- Trích từ tiểu thuyết cùng tên của Hà Ân.
- Nội dung tái hiện không khí thiêng liêng, trang nghiêm trước khi Trần Quốc Tuấn (tức Hưng Đạo Đại Vương) xuất quân chống giặc Nguyên – Mông.
- Tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm, sự tin tưởng giữa vua và tướng lĩnh, ca ngợi khí phách anh hùng của dân tộc.
Đọc hiểu bài Trên sông truyền hịch
Gần trưa, Chiêu Minh vương hộ tống nhà vua tiễn Trần Quốc Tuấn ra bến Đông làm lễ tế cờ xuất sư. […] Không khí trang trọng đến tức thở. Nhân Tông vái Trần Quốc Tuấn và phán:
– Từ nay việc an nguy của giang sơn xã tắc trẫm xin trao cho Quốc công.
Trần Quốc Tuấn nghiêm trang đáp lễ:
– Lão thần thề không để nhục mệnh của bệ hạ.
Nhân Tông ban kiếm Thượng Phương, trao quyền chém trước tâu sau cho Trần Quốc Tuấn. Nhà vua chăm chú nhìn vị tướng già và thấy Trần Quốc Tuấn quắc thước lạ lùng.
Từ trên đài cao, Trần Quốc Tuấn lặng nhìn các đội quân hàng ngũ chỉnh tề bên dưới. […] Trần Quốc Tuấn thấy tất cả sức mạnh của dân tộc từ nghìn xưa truyền lại nâng cao tâm hồn ông lên khiến cho hai vai ông dư sức gánh sứ mệnh nặng nề. Ông thét lớn:
– Bớ ba quân!
Tiếng dạ vang dậy kinh thành và sông nước.
Trần Quốc Tuấn lại thét tiếp:
– Quan gia đã hạ chỉ cho ta lĩnh cờ tiết chế cùng các ngươi xuất sư phá giặc. Kiếm Thượng Phương đây! -Trần Quốc Tuấn nâng cao kiếm lên khỏi đầu.
– Ai trái mệnh, phản dân, hại nước, ta sẽ nghiêm trị không tha.
Quân sĩ lại đồng thanh dạ ran. Nhân Tông vẫy Dã Tượng lại gần, cầm lấy cái gậy trúc xương cá của Trần Quốc Tuấn. Nhà vua ân cần trao cây gậy cho vị tướng già và dặn dò: […]
– Trọng phụ tuổi đã cao, xin vì trẫm, vì đất nước và trăm họ mà giữ gìn sức khỏe.
(Trích Trên sông truyền hịch, Hà Ân)
Câu 1. Ý nào nói đúng về phương thức biểu đạt của văn bản?
A. Tự sự, biểu cảm, nghị luận
B. Tự sự, nghị luận, miêu tả
C. Tự sự, miêu tả, biểu cảm
D. Tự sự, thuyết minh, nghị luận
Câu 2. Vua Trần Nhân Tông gửi gắm với Trần Quốc Tuấn vấn đề trọng đại gì?
A. Trao kiếm
B. Dặn dò nhiều điều
C. Trọng phụ tuổi đã cao, xin vì trẫm, vì đất nước và trăm họ mà giữ gìn sức
khỏe.
D. Từ nay việc an nguy của giang sơn xã tắc trẫm xin trao cho Quốc công.
Câu 3. Vua ban vật quý gì cho Trần Quốc Tuấn, Trần Quốc Tuấn sẽ có quyền gì?
A. Rượu quý, quyền lãnh đạo ba quân.
B. Ban kiếm Thượng Phương , quyền gặp vua bất cứ lúc nào.
C. Áo choàng, quyền quản lí quân sĩ.
D. Ban kiếm Thượng Phương, quyền chém trước tâu sau.
Câu 4. Tại sao không khí buổi lễ tế cờ xuất sư được miêu tả trang trọng đến tức thở?
A. Vì đây là buổi lễ quan trọng chuẩn bị cho cuộc chiến chống lại quân Nguyên – Mông xâm lược.
B. Vì đây là buổi lễ vua lên ngôi.
C. Vì đây là buổi lễ quan trọng của hoàng cung.
D. Vì đây là buổi chia tay sinh tử.
Câu 5. Sự việc vua trao cho Trần Quốc Tuấn quyền chém trước tâu sau cho ta thấy vua là người như thế nào?
A. Vua rất anh minh
B. Vua rất tin tưởng Trần Quốc Tuấn
C. Vua rất tin tưởng vào tài năng cầm quân của Trần Quốc Tuấn, chờ đợi
chiến thắng trong cuộc chiến chống giặc Nguyên – Mông.
D. Cả A,B,C.
Câu 6. Em hiểu thế nào về lời hứa của Trần Quốc Tuấn với vua: Lão thần thề không để nhục mệnh của bệ hạ.
A.Trần Quốc Tuấn rất tự tin.
B.Trần Quốc Tuấn tự tin và thể hiện quyết tâm mang về chiến thắng để báo đáp
niềm tin tưởng của vua.
C.Trần Quốc Tuấn hứa hẹn chiến thắng quân giặc.
D.Trần Quốc Tuấn sẽ bảo vệ danh dự cho vua.
Câu 7. “Trần Quốc Tuấn thấy tất cả sức mạnh của dân tộc từ nghìn xưa truyền lại nâng cao tâm hồn ông lên khiến cho hai vai ông dư sức gánh sứ mệnh nặng nề”. Câu văn này gợi đến tâm trạng, cảm xúc gì của Trần Quốc Tuấn?
A.Trần Quốc Tuấn cảm nhận được sức mạnh của dân tộc và niềm hứng khởi
khi đón nhận sứ mệnh vua ban.
B. Trần Quốc Tuấn thấy vui vẻ.
C. Trần Quốc Tuấn thấy ai cũng đáng tin yêu
D. Trần Quốc Tuấn thấy dân tộc mình thật kiên cường.
Câu 8. Có thể hiểu câu dặn dò của vua với Trần Quốc Tuấn “Trọng phụ tuổi đã cao, xin vì trẫm, vì đất nước và trăm họ mà giữ gìn sức khỏe” như thế nào?
A. Vua mong Trần Quốc Tuấn bình an trở về.
B. Vua mong Trần Quốc Tuấn biết bảo trọng thân thể vì vua, vì đất nước.
C. Vua lo lắng, yêu mến, kính trọng Trần Quốc Tuấn.
D. Cả A,B,C
Câu 9. Em hãy nêu nhận xét của mình về vị tướng già Trần Quốc Tuấn?
Câu 10. Qua văn bản và cách biểu hiện của các nhân vật, em rút ra được bài học gì cho bản thân?
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. C
Câu 2. D
Câu 3. D
Câu 4. A
Câu 5. C
Câu 6. B
Câu 7. A
Câu 8. D
Câu 9.
Trần Quốc Tuấn là một vị tướng giỏi, uy nghi, dũng mãnh. Ông được các vua thời Trần tín nhiệm, nhân dân yêu mến, là con người suốt cả đời theo nghiệp nhà binh, bảo vệ đất nước bao phen khỏi kẻ thù xâm lược, đã từng đánh thắng giặc Nguyên Mông lần thứ nhất vào năm 1257, lần thứ hai vào năm 1285, lần thứ ba vào năm 1288.
Câu 10.
HS rút ra 2 đến 3 bài học có ý nghĩa cho bản thân, phù hợp chuẩn mực đạo đức. Đây là định hướng:
Chúng ta cần phải sống và làm việc hết mình vì đất nước.
Phải đặt lợi ích, vận mệnh dân tộc lên mọi lợi ích khác.
Dù là ở cương vị cao hơn cũng luôn phải tôn trọng người lớn tuổi, người có tài.
Khi làm việc gì cũng luôn cần sự tự tin và quyết tâm.
Các câu hỏi mở rộng từ tác phẩm
Câu hỏi về nội dung – tư duy – cảm nhận
Câu 1. Trình bày diễn biến chính của buổi lễ tế cờ trong văn bản?
Câu 2. Hình ảnh “Trần Quốc Tuấn nâng cao kiếm lên khỏi đầu” có ý nghĩa biểu tượng gì?
Câu 3. Theo em, vì sao tác giả lại dùng cụm từ “không khí trang trọng đến tức thở”?
Câu 4. Cảm nhận của em về mối quan hệ giữa vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn qua đoạn trích?
Câu 5. Em có suy nghĩ gì khi đọc câu: “Ai trái mệnh, phản dân, hại nước, ta sẽ nghiêm trị không tha”?
Câu hỏi liên hệ – vận dụng
Câu 1. Liên hệ hình ảnh Trần Quốc Tuấn trong văn bản với hình ảnh một người anh hùng dân tộc mà em biết (ví dụ: Lý Thường Kiệt, Quang Trung,…).
Câu 2. Qua lời dặn của vua Trần Nhân Tông, em học được gì về cách đối xử với người tài?
Câu 3. Trong thời đại hiện nay, em nghĩ thanh niên cần làm gì để kế thừa “sức mạnh của dân tộc từ nghìn xưa”?
Câu 4. Em hãy liên hệ đến một câu chuyện/hành động thực tế cho thấy tinh thần yêu nước trong đời sống hiện đại.
Câu 5. Hãy chia sẻ cảm nhận của em về vai trò của niềm tin trong việc trao trách nhiệm, từ đó liên hệ đến việc học tập, rèn luyện của bản thân.
Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1. Câu nào dưới đây thể hiện rõ nhất tinh thần trách nhiệm của Trần Quốc Tuấn?
A. “Bớ ba quân!”
B. “Quan gia đã hạ chỉ cho ta lĩnh cờ tiết chế…”
C. “Lão thần thề không để nhục mệnh của bệ hạ.”
D. “Ai trái mệnh, phản dân, hại nước…”
➤ Đáp án: C
Câu 2. Hành động trao kiếm Thượng Phương mang ý nghĩa gì?
A. Tượng trưng cho sự triều đình ưu ái
B. Trao quyền lực quân sự tối cao
C. Chứng minh Trần Quốc Tuấn là người giàu có
D. Cho phép tướng được gặp vua bất kỳ lúc nào
➤ Đáp án: B
Câu 3. Câu văn nào thể hiện sự cảm nhận sâu sắc của Trần Quốc Tuấn về truyền thống dân tộc?
A. “Kiếm Thượng Phương đây!”
B. “Từ nay việc an nguy của giang sơn…”
C. “Trần Quốc Tuấn thấy tất cả sức mạnh của dân tộc từ nghìn xưa truyền lại…”
D. “Lão thần thề không để nhục mệnh…”
➤ Đáp án: C
Câu 4. Qua văn bản, phẩm chất nào sau đây KHÔNG phải là đặc điểm nổi bật của Trần Quốc Tuấn?
A. Quyết đoán, dũng cảm
B. Tận tụy, trung thành
C. Khiêm nhường, cam chịu
D. Có khí phách anh hùng
➤ Đáp án: C
Câu 5. Qua tác phẩm, bạn có thể rút ra thông điệp nào dưới đây?
A. Người tài thường cô độc.
B. Tinh thần yêu nước phải thể hiện bằng lời nói hùng hồn.
C. Niềm tin và trách nhiệm tạo nên sức mạnh dân tộc.
D. Không nên giao quyền lực quá lớn cho một cá nhân.
➤ Đáp án: C
