Tìm hiểu tác giả tác phẩm
Tác giả: Nguyễn Việt Chiến
Nguyễn Việt Chiến sinh năm 1952, quê ở Nam Định.
Ông là nhà báo, nhà thơ, từng công tác tại Báo Thanh Niên, nổi bật với nhiều tác phẩm phản ánh sâu sắc về các vấn đề xã hội, chính trị và tình cảm quê hương, đất nước.
Thơ của ông thường mang âm hưởng sử thi, đậm chất chính luận, nhưng vẫn giàu cảm xúc và hình ảnh trữ tình.
Ông từng được trao nhiều giải thưởng văn học lớn, và là một trong những cây bút tiêu biểu trong dòng thơ viết về người lính và biển đảo.
Tác phẩm: “Tổ quốc ở Trường Sa”
Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác trong bối cảnh đất nước luôn đặt nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo lên hàng đầu. Đặc biệt, bài thơ tưởng niệm sự hy sinh anh dũng của 64 chiến sĩ hải quân nhân dân Việt Nam trong trận chiến bảo vệ đảo Gạc Ma (Trường Sa) ngày 14/3/1988.
Xuất xứ: Trích từ bài thơ “Tổ quốc ở Trường Sa”, được đăng trên Báo Thanh Niên ngày 27/5/2021.
Thể thơ: Thể thơ tám chữ – mạch cảm xúc hào hùng, trang trọng, phù hợp với chủ đề thiêng liêng về Tổ quốc.
Giá trị nội dung: Bài thơ thể hiện lòng biết ơn và ca ngợi sự hy sinh của những người lính biển đảo, khơi gợi tinh thần yêu nước và ý thức bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
Giá trị nghệ thuật: Giọng điệu trang trọng, ngôn ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh, sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ,… tạo nên âm hưởng sử thi hào hùng.
Đọc hiểu bài thơ Tổ quốc ở Trường Sa của Nguyễn Việt Chiến
Các anh đứng như tượng đài quyết tử
Thêm một lần Tổ quốc được sinh ra
Dòng máu Việt chảy trong hồn người Việt
Đang bồn chồn thao thức với Trường Sa
Khi hi sinh ở đảo đá Gạc Ma
Họ đã lấy ngực mình làm lá chắn
Để một lần Tổ quốc được sinh ra.
(Trích Tổ quốc ở Trường Sa, Nguyễn Việt Chiến, Báo Thanh Niên 27/5/2021)
Câu 1(0,5 điểm). Xác định thể thơ của đoạn thơ trên.
Câu 2(0,5 điểm) Nêu chủ đề của đoạn thơ
Câu 3( 1,0 điểm) Xác định 02 từ láy được sử dụng trong đoạn thơ và nêu tác dụng của việc sử dụng các từ láy đó.
Câu 4. (1,0 điểm) Chỉ ra và nêu hiệu quả của phép tu từ được sử dụng trong câu thơ: Các anh đứng như tượng đài quyết tử.
Câu 5. (1,0 điểm) Từ đoạn thơ, em hãy nêu những việc mà tuổi trẻ cần làm để bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Hướng dẫn giải chi tiết
Câu 1. Thể thơ: tám chữ
Câu 2. Chủ đề của đoạn thơ: Chủ đề của đoạn thơ này là sự hy sinh anh dũng của những người chiến sĩ tại đảo Gạc Ma và tinh thần quyết tử vì Tổ quốc. Đoạn thơ ca ngợi lòng yêu nước, sự dũng cảm và ý chí kiên cường của những người lính đã dùng chính thân mình làm lá chắn để bảo vệ chủ quyền biển đảo. Qua đó, tác giả cũng nhấn mạnh giá trị thiêng liêng của Tổ quốc, được tái sinh và gìn giữ bởi sự hy sinh cao cả của những người con đất Việt.
Câu 3.
+ Hai từ láy: Bồn chồn, thao thức
+ Tác dụng: Hai từ láy “bồn chồn” và “thao thức” trong đoạn thơ trên thể hiện sâu sắc tâm trạng của người Việt trước tình hình ở Trường Sa. Cả hai từ láy này đều gợi lên cảm giác lo lắng, trăn trở, và sự không yên lòng, cho thấy tấm lòng của mỗi người Việt đối với vùng biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Câu 4.
+ Câu thơ “Các anh đứng như tượng đài quyết tử” sử dụng phép tu từ so sánh: Hình ảnh những người lính được so sánh với “tượng đài quyết tử,”
+ Tác dụng:
Biện pháp tu từ so sánh đã góp phần làm tăng hiệu quả diễn đạt cho lời thơ, giúp cho lời thơ thêm sinh động, hấp dẫn và tăng sức gợi hình, gợi cảm.
Đồng thời, qua đó, tác giả muốn làm nổi bật tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính và nhấn mạnh khía cạnh vĩ đại, bất tử trong sự hy sinh của họ . Họ không chỉ là những cá nhân mà đã trở thành những biểu tượng sống mãi trong lòng dân tộc, tượng trưng cho lòng yêu nước, sẵn sàng hy sinh vì độc lập và chủ quyền của Tổ quốc.
Qua biện pháp tu từ ấy, tác giả muốn bộc lộ sự trân trọng và lòng biết ơn sâu sắc đối với sự hy sinh của những người chiến sĩ đã hi sinh vì chủ quyền biển đảo của TQ. Đồng thời, BPTT ấy còn khơi dậy trong ta niềm tự hào dân tộc, tình yêu Tổ quốc và ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ những giá trị thiêng liêng ấy.
Câu 5.
+ Qua đoạn trích trên, tác giả đã đem đến cho người đọc những thông điệp vô cùng ý nghĩa, nhưng thông điệp có ý nghĩa nhất mà em rút ra được sau khi đọc văn bản là: Lòng yêu nước và tinh thần sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc là giá trị thiêng liêng, cao cả mà mỗi người Việt Nam cần ghi nhớ và trân trọng.
+ Thông điệp này đã giúp em nhận ra rằng sự hy sinh của các chiến sĩ không chỉ đơn thuần là sự mất mát, mà chính là nền tảng vững chắc cho sự tồn tại và phát triển của đất nước. Sự kiên cường và tinh thần quyết tử của họ đã tô thắm thêm trang sử vẻ vang của dân tộc, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ và gìn giữ chủ quyền của Tổ quốc.
+ Hiểu được thông điệp từ đoạn trích, vậy nên mỗi chúng ta cần phải biết ơn, tôn vinh những người đã hy sinh vì Tổ quốc, đồng thời tự rèn luyện bản thân, nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ và xây dựng đất nước. Chúng ta không nên thờ ơ, vô cảm trước những vấn đề của đất nước, đặc biệt là về chủ quyền và an ninh quốc gia.
+ Thiết nghĩ, thông điệp này không chỉ có ý nghĩa với cá nhân mỗi người mà còn hữu ích với tất cả cộng đồng, cả xã hội. Nó nhắc nhở mỗi người về giá trị của sự hy sinh, lòng yêu nước và tinh thần trách nhiệm, từ đó xây dựng một xã hội đoàn kết, yêu thương và luôn sẵn lòng bảo vệ những gì thuộc về Tổ quốc.
Các câu hỏi mở rộng từ đoạn thơ và tác phẩm
Câu 1. Theo em, vì sao tác giả lại viết “Thêm một lần Tổ quốc được sinh ra”? Em hiểu như thế nào về hình ảnh này?
(Gợi mở học sinh hiểu: Tổ quốc không chỉ được tạo dựng bằng địa lý, lịch sử mà còn được tái sinh trong ý chí và sự hy sinh của nhân dân. Mỗi lần có người ngã xuống vì đất nước, là mỗi lần Tổ quốc được sống dậy mạnh mẽ hơn trong lòng dân tộc.)
Câu 2. Hình ảnh “dòng máu Việt chảy trong hồn người Việt” có ý nghĩa như thế nào? Theo em, hình ảnh đó nói lên điều gì về trách nhiệm của mỗi người với đất nước hôm nay?
Câu 3. Nếu được viết một đoạn văn ngắn gửi đến những người chiến sĩ đang làm nhiệm vụ tại Trường Sa, em sẽ viết gì?
Câu 4. Em hiểu như thế nào là “Tổ quốc thiêng liêng”? Tổ quốc có ý nghĩa như thế nào với em trong cuộc sống hôm nay?
Câu 5. Liên hệ: Em biết những tấm gương trẻ nào đang góp phần bảo vệ chủ quyền Tổ quốc trong thời đại mới? Hãy chia sẻ và nêu suy nghĩ của em.
